Κάτω από τα 35 δολάρια το Brent για πρώτη φορά από το 2004 με τις ευλογίες των Σαούντ

Παρά το μίνι ράλι της Δευτέρας, που πυροδοτήθηκε από την κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα σε Ιράν και Σαουδική Αραβία, το πετρέλαιο επανήλθε στην καθοδική πορεία που ακολουθεί από τον Ιούνιο του 2014 και έχει ως συνέπεια την υποχώρηση των τιμών έκτοτε κατά 70%.

Έως το απόγευμα της Τετάρτης, το προθεσμιακό συμβόλαιο του Brent παράδοσης Φεβρουαρίου υποχωρούσε 4,89% στα 34,64 δολάρια το βαρέλι, στα χαμηλότερα επίπεδα από την 1η Ιουλίου 2004.

Ίδια εικόνα και για το αμερικανό αργό (ποικιλία Western Texas Intermediate), όπου αντίστοιχα καταγράφηκε υποχώρηση 4,20% στα 34,46 δολάρια, με το φράγμα των 35 δολαρίων να έχει σπάσει στα μέσα Δεκεμβρίου.

Πετρέλαιο στα αζήτητα

Οι λόγοι της υποχώρησης αποδίδονται στα πρόσφατα σημάδια αδυναμίας (μεγαλύτερης ή μικρότερης) των οικονομιών σε Κίνα και ΗΠΑ, που ψαλιδίζουν τις προσδοκίες για ανάκαμψη της εξασθενημένης ζήτησης για πετρέλαιο.

Επιπρόσθετα στο κομμάτι της ζήτησης, τα αντιφατικά μηνύματα περί ανάκαμψης στην Ευρώπη, τα οικονομικά αδιέξοδα των αναδυόμενων οικονομιών, αλλά και οι βελτιωμένες ενεργειακές αποδόσεις των αυτοκινήτων δεν προμηνύουν θεαματικές αλλαγές στο εγγύς μέλλον.

Τέλος, ο σχετικά ήπιος χειμώνας που επικρατεί στο Βόρειο Ημισφαίριο έχει περιορίσει τις ενεργειακές ανάγκες των πλουσιότερων οικονομιών. Η υποχώρηση των τιμών της βενζίνης και του κόστους θέρμανσης αφαιρεί οικονομικό βάρος από τα νοικοκυριά και αντίστοιχο πολιτικό βάρος από τις ηγεσίες, που δεν έχουν πείσει με τη δημοσιονομική και νομισματική τους πολιτική εργάζονται για την ανάκαμψη των μεσαίων τάξεων περισσότερο από όσο εργάζονται για την ανάκαμψη των τραπεζών.

Παραγωγή με τη σφραγίδα του Οίκου των Σαούντ

Η κρισιμότερη, όμως, παράμετρος παραμένει στο πεδίο της προσφοράς. Το φθινόπωρο του 2014, οι πλανήτης συνειδητοποίησε το παιχνίδι υψηλού ρίσκου της Σαουδικής Αραβίας, η οποία διατηρεί σε ιστορικά υψηλά επίπεδα την παραγωγή της, ώστε να διατηρήσει το μερίδιό της στην αγορά και ταυτόχρονα να ασκήσει πιέσεις στους ανταγωνιστές της, ιδίως τους παραγωγούς υψηλού κόστους, όπως είναι η ανερχόμενη βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου.

Επενδύοντας τεράστια ποσά στην αντιοικολογική και πανάκριβη τεχνολογία εξόρυξης της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) -με την οποία δημιουργούνται ρωγμές σε σχιστολιθικά πετρώματα, απελευθερώνοντας το εγκλωβισμένο πετρέλαιο-, οι ΗΠΑ διπλασίασαν την παραγωγή τους, αυξάνοντάς την για κάθε χρονιά από το 2008 και ύστερα, παίρνοντας την πρωτιά το 2014 (έτος ορόσημο) από τη Σαουδική Αραβία ως η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός του κόσμου.

Η λεγόμενη σχιστολιθική επανάσταση των ΗΠΑ, η είσοδος στις πολλά υποσχόμενες αγορές της Ασίας Νιγηριανών και Αλγερινών παραγωγών, η επανεμφάνιση των Ιρακινών, αλλά και η αντοχή των Ρώσων θορύβησε τους Σαουδάραβες που σήκωσαν το γάντι, κατακλύζοντας τις αγορές με φθηνό πετρέλαιο.

Παρά τις προ διμήνου προειδοποιήσεις του ΔΝΤ για επερχόμενη χρεοκοπία και παρά τον πρώτο ελλειμματικό προϋπολογισμό από το 2009 εξαιτίας της απώλειας εσόδων (το 80% των οποίων προέρχονται από τις πωλήσεις πετρελαίου), το Ριάντ επιμένει ότι η σαουδαραβική οικονομία αντέχει τις χαμηλές τιμές και περιμένει τους Αμερικανούς να σπάσουν.

Η υψηλή κερδοφορία αποτελεί παρελθόν για τους Αμερικανούς παραγωγούς, οι οποίοι έχουν τεράστια χρεή προς τις τράπεζες και τον τελευταίο χρόνο υποχρεώονται σε αποεπενδύσεις και μαζικές απολύσεις, καθώς η σχιστολιθική εξόρυξη είναι βιώσιμη με τιμές 70-90 δολάρια το βαρέλι -ή κατ’ άλλες αναλύσεις και στα 40 δολάρια, ανάλογα με την ευκολία εξόρυξης του κοιτάσματος. Την ίδια στιγμή, οι παραγωγοί στη Μέση Ανατολή αντλούν με το οριακό κόστος παραγωγής να υπολογίζεται στα 10-20 δολάρια ανά βαρέλι.

Η κατάρρευση των τιμών φέρνει τους Σαουδάραβες σε θέση ισχύος και τους ανταγωνιστές τους σε κρίση. Πριν κλείσει το 2015, η παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου είδε πάνω από 200.000 απολύσεις, με τους παράγοντες του κλάδου σε ΗΠΑ και Βρετανία να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Η μείωση της προσφοράς από τον Καναδά έως τη Βόρεια Θάλασσα στα κοιτάσματα που δεν ανήκουν στον Οργανισμό Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ), αλλά και οι πιέσεις των Ιράν, Βενεζουέλας, Εκουαδόρ και Αλγερίας για στήριξη των τιμών δεν φαίνεται ικανή συνθήκη για να αντισταθμιστεί η συσπείρωση των χωρών του Κόλπου και μελών του ΟΠΕΚ γύρω από τη Σαουδική Αραβία. Υπενθυμίζεται ότι στις χώρες του πετρελαϊκού λόμπι εστιάζεται η συντριπτική πλειοψηφία των κοιτασμάτων χαμηλού κόστους.

Υπερθαλάσσια πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου στο Σορούς (Soroush) του Περσικού Κόλπου, 1.250 χλμ. νοτιότερα της Τεχεράνης, όπως καταγράφεται σε αυτήν την αεροφωτογραφία, στις 25 Ιουλίου 2005. Δέκα χρόνια μετά το Ιράν διεκδικεί νέο ρόλο στη Μέση Ανατολή, αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία της Σαουδικής Αραβίας – Πηγή: REUTERS/Raheb Homavandi/Files

Ο γεωπολιτικός παράγοντας της επόμενης ημέρας

Αν και η πτώση των τιμών του πετρελαίου δεν σχετίζεται άμεσα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, η επαναφορά τους σε λογικές αγοράς εξαρτάται άμεσα από αυτές και το παζάρι που εξελίσσεται στο παρασκήνιο με επίκεντρο τη Μεσοποταμία.

Από τον Νοέμβριο του 2014, ο ΟΠΕΚ δεν έχει προχωρήσει σε μείωση της παραγωγής, ούτε έχει δώσει ενδείξεις πως επίκειται κάτι τέτοιο στο μέλλον. Η δε Σαουδική Αραβία υπεραμύνεται των επιλογών της, ανακοινώνοντας εκτός των άλλων πως σχεδιάζει να δώσει βάρος στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τις επόμενες δεκαετίες, σπάζοντας την εξάρτησή της από τον μαύρο χρυσό.

Στον ΟΠΕΚ συμμετέχουν οι Σαουδική Αραβία, Ιράν, Ιράκ, Κουβέιτ, Βενεζουέλα, Κατάρ, Ινδονησία, Λιβυή, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), Αλγερία, Νιγηρία, Εκουαδόρ, Γκαμπόν, Ανγκόλα. Από αυτές, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ, το Κατάρ έχουν ήδη ανακαλέσει τους πρέσβεις τους από την Τεχεράνη μετά την εκτέλεση του Σιίτη κληρικού Νιμρ αλ Νιμρ (Nimr al-Nimr) και την επίθεση αντιποίνων στην σαουδαραβική πρεσβεία στην ιρανική πρωτεύουσα.

Με το συριακό σε κρίσιμη καμπή -καθώς επίκειται κάποιου είδους πολιτικής διευθέτησης μετά τη ιρανορωσική παρέμβαση που έχει βγάλει από τη γωνία το καθεστώς Άσαντ, ανατρέποντας τα δεδομένα του τετραετούς εμφυλίου-, το Ριάντ φοβάται ότι αν μειώσει την παραγωγή, η Τεχεράνη θα αρπάξει την ευκαιρία, κρατώντας τη δική της σε υψηλά επίπεδα, ώστε να διεκδικήσει μεγαλύτερη πολιτική επιρροή από την αύξηση του μεριδίου της.

Δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πως μετά τη συμφωνία για το πυρηνικό της πρόγραμμα, επίκειται άρση των κυρώσεων στο Ιράν, που θα επιτρέψει στη χώρα να διοχετεύει το πετρέλαιό της σε αγορές από τις οποίες ήταν πριν αποκλεισμένη.

Ένα ισχυροποιημένο πολιτικά και οικονομικά Ιράν θα ήταν ό,τι χειρότερο για τον Οίκο των Σαούντ σε αυτήν τη συγκυρία.

Η προοπτική αυτή προκαλεί τρόμο στο Ριάντ και τους συμμάχους του πέριξ του Κόλπου, καθώς ο εμφύλιος στην Υέμενη, αλλά και η εξέγερση του 2011 στο Μπαχρέιν δείχνουν ότι ο κίνδυνος κοινωνικής έκρηξης κατά των σουνιτικών μοναρχιών στον Περσικό δεν έχει εκλείψει ή –αλλιώς- οι βαριές κοινωνικές συνέπειες από την υπερμεγέθυνση των οικονομιών του Κόλπου δεν μπορούν πια να αγνοηθούν, όσα μπόνους και αν δίνει ο Σαουδάραβας μονάρχης στους δημοσίους υπαλλήλους της χώρας άμα τη ανάληψει των καθηκόντων του.

Ένα ισχυροποιημένο πολιτικά και οικονομικά Ιράν θα ήταν ό,τι χειρότερο για τον Οίκο των Σαούντ σε αυτήν τη συγκυρία.

Μουσουλμάνα Αμερικανίδα συμμετέχει στις διαμαρτυρίες κατά της Σαουδικής Αραβίας για την εκτέλεση του Σιίτη κληρικού Νιμρ αλ Νιμρ, που πραγματοποιήθηκαν στο Ντίαρμπορν (Dearborn), προάστιο του Ντιτρόιτ, στις 3 Ιανουαρίου 2016. Η εκτέλεση του επιφανούς κληρικού προκάλεσε κύματα διαμαρτυρίας Σιιτών μουσουλμάνων από τη Νέα Υόρκη έως το Νέο Δελχί και από την Κωνσταντινούπολη έως την Τεχεράνη - Πηγή: REUTERS/Rebecca Cook

Από την άλλη, η Τεχεράνη κατηγορεί τους Σαουδάραβες ότι αύξησαν την παραγωγή τους, προσφέροντας φθηνό πετρέλαιο, εκτός των άλλων και για να παγιωθούν σε αγορές προτού το Ιράν εισέλθει σε αυτές. Έχοντας πληγεί από τις πολύχρονες κυρώσεις, το ιρανικό κατεστημένο δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει εκτός στο μεγάλο παιχνίδι της ενέργειας, ιδίως τώρα που χώρες όπως οι Ινδία αναζητούν με κάθε τρόπο να τροφοδοτήσουν τα δικά τους οράματα περιφερειακής ηγεμονίας στην Ασία.

Στην εξίσωση θα πρέπει να μπει και το ντε φάκτο τριχοτομημένο Ιράκ, όπου η σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης αντλεί μαύρο χρυσό με ρυθμούς ρεκόρ, ζητώντας απεγνωσμένα έσοδα στη μάχη της κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Οι αγορές προεξοφλούν ότι οι τιμές θα παραμείνουν καθηλωμένες σε αυτά τα επίπεδα, τουλάχιστον μέχρις ότου να υποχωρήσει περισσότερο η παραγωγή εκτός Κόλπου, κάτι που αναμένεται να συμβεί στα επόμενα δύο χρόνια.

Προς το παρόν -όπως έδειξαν στοιχεία που δημοσιεύτηκαν σήμερα από την ομοσπονδιακή υπηρεσία ενέργειας (Energy Information Administration – EIA) για την τελευταία εβδομάδα του 2015, η προσφορά αργού στο Κούσινγκ (Cushing) της Οκλαχόμα σκαρφάλωσε στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, στα 63,9 εκατ. βαρέλια - αύξηση 99,1% σε ετήσια βάση. Το Κουσινγκ είναι το κεντρικό διαμετακομιστικό κέντρο για την ποικιλία αναφοράς του αμερικανικού αργού (WTI) με αποθηκευτική χωρητικότητα 70,8 εκατ. βαρελιών, που ισοδυναμεί με το 60% του συνολικού αποθεματικού όγκου στις μεσοδυτικές πολιτείες και το 19% σε παναμερικανικό επίπεδο. Στο Κούσινγκ παραδίδεται το αργό WTI που διαπραγματεύονται οι επενδυτές στα προθεσμιακά συμβόλαια του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης (NYMEX). Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο εβδομαδιαία δελτίο της EIA, τα παναμερικανικά αποθέματα αργού 482,3 εκατ. βαρελιών, αν και κατά 5,1 εκατ. μειωμένα σε σχέση με την προτελευταία εβδομάδα του 2015 «παραμένουν σε επίπεδα που δεν έχουν προηγούμενο τουλάχιστον για τα τελευταία 80 χρόνια», ενώ τα αποθέματα βενζίνης αυξήθηκαν στα 10,6 εκατ. βαρέλια, υψηλότερη συσσώρευση από το 1993, δείγμα υποχώρησης της ζήτησης για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

Εντάσεις σαν τις τελευταίες ωθούν συνήθως προς τα πάνω τις τιμές. Φαίνεται πως μια εκτέλεση αντιφρονούντα και μια εισβολή σε πρεσβεία –που σε άλλες εποχές θα είχαν σημάνει συναγερμό στις διεθνείς αγορές - δεν αρκούν για να σηκώσουν τις τιμές, όσο και αν ανάβουν τα αίματα. Απλώς, οι επενδυτές συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει περίπτωση συνεννόησης στη Μέση Ανατολή για μείωση της παραγωγής.

Τι θα γινόταν, όμως, αν απειλούνταν η ίδια η Σαουδική Αραβία, π.χ. σε τέσσερα χρόνια από σήμερα, οπότε και το ΔΝΤ εκτιμά ότι το Ριάντ θα έχει εξαντλήσει τα συναλλαγματικά του διαθέσιμα και δεν θα μπορεί να μοιράζει δώρα στους προνομιακούς συνομιλητές του εντός και εκτός συνόρων;

Η εκεχειρία στη Συρία θα ήταν μια κάποια λύσις...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ιρανοί και Σαουδάραβες ερίζουν για το «πτώμα» της Συρίας

Τα πετροδολάρια κρίνουν το μέλλον της Συρίας