Η τέχνη της αγγειοπλαστικής τραβά όλα τα βλέμματα στη Σκόπελο

Πιάνει μια χούφτα πηλό και τον κρατά στα χέρια του. Προσπαθεί να τον «ζυμώσει» πριν τον ακουμπήσει πάνω στον τροχό, ώστε να του δώσει σχήμα και μορφή. Ο τροχός αρχίζει δειλά να γυρνάει. Ο Νίκος Ρόδιος είναι τρίτης γενιάς αγγειοπλάστης, καθώς ο παππούς του ήταν εκείνος που έδωσε τη σκυτάλη στον πατέρα και το θείο του για να μεγαλουργήσουν στο όμορφο νησί της Σκοπέλου. Σήμερα το εργαστήριο μετρά περισσότερα από 100 χρόνια ιστορίας, με τον Νίκο Ρόδιο να έχει μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στην κόρη του Μάγδα.

Μέχρι το 1900 η αγγειοπλαστική κυρίως κάλυπτε τις ανάγκες της χρηστικής κεραμικής, ώστε τα αντικείμενα να χρησιμοποιηθούν από τα νοικοκυριά. Ωστόσο, ο συνονόματος παππούς του ήταν ο πρώτος Έλληνας που κάνει στροφή από τα χρηστικά κεραμικά, στα διακοσμητικά κεραμικά. Έτσι, εύκολα γίνεται αντιληπτό πως η φήμη της οικογένειας Ρόδιου ξεπέρασε τα όρια της Σκοπέλου, αφού είναι από τις παλαιότερες και γνωστότερες οικογένειες αγγειοπλαστών στην Ελλάδα.

Ο Νίκος Ρόδιος, εγγονός του πρωτομάστορα της οικογενειακής παράδοσης, ως πραγματικός καλλιτέχνης, εργάζεται σήμερα δίνοντας στα αγγεία του όλη τη λεπτότητα της ψυχής του και συνεχίζει την παράδοση του παππού, του θείου και του πατέρα του. Στα χέρια του το χώμα της Σκοπέλου παίρνει τη μορφή αγγείων που με τις απαλές και όμορφες γραμμές τους και με τα σχήματά τος, δύσκολα ξεχωρίζουν από τα αρχαία καλλιτεχνήματα.

Το χώμα Σκοπέλου και το μοναδικό μαύρο χώμα των αγγείων

Εκείνο που εντυπωσιάζει τον κάθε επισκέπτη, είναι το μοναδικό μαύρο χρώμα των αγγείων που κοσμούν το εργαστήριο του Νίκο Ρόδιου. Όμως αυτό είναι μια ευρεσιτεχνία του παππού του: Η έμπνευσή του ήταν τα αρχαιοελληνικά κεραμικά και βάζει ως στόχο να πετύχει το μαύρο χρώμα, η τεχνογνωσία του οποίου έχει χαθεί στο πέρασμα του χρόνου. Να σημειώσουμε πως δεν είναι κάποιου είδος χρωματισμός, αλλά πρόκειται για διαδικασία στο ψήσιμο. Ο Νίκος Ρόδιος ο πρεσβύτερος το καταφέρνει και μάλιστα το 1930, εκτός των άλλων βραβείων, αποσπά το Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας για το μαύρο χρώμα και τη στιλπνότητα των κεραμικών του.

Ο Νίκος Ρόδιος ο νεότερος συνεχίζει να δημιουργεί πάνω στον ίδιο ποδοκίνητο τροχό του παππού του, παρόλο που ως τεχνική μπορεί να έχει αντικατασταθεί από την πλειονότητα των αγγειοπλαστών. Το ζύμωμα είναι απαραίτητο ώστε να αποκτηθεί ομοιογένεια στον πηλό και να μην έχει κενά αέρος, ώστε να μπορέσει να πλάσει το αντικείμενο στον τροχό. Προϋπόθεση, ωστόσο, είναι να είναι κατάλληλος ο πηλός, για αυτό και υπάρχουν διαφορετικοί τύποι πηλών.

Ο πηλός στο εργαστήριο της οικογένειας Ρόδιου είναι από χώμα Σκοπέλου, τον παρασκευάζουν παραδοσιακά οι ίδιοι και είναι κατάλληλος για την κατασκευή των αντικειμένων που στην τελική μορφή τους παίρνουν χρώμα μαύρο ή κόκκινο.

Αξίζει να σημειωθεί πως πριν πάρει την τελική του μορφή ένα κεραμικό αντικείμενο, προϋπάρχει η εξεύρεση πηλού, η παρασκευή του πηλού, η κατασκευή στον τροχό, το χερούλιασμα, το τορνάρισμα, το γυαλοχάρτισμα, το μπαντάνισμα, το γυάλισμα, το ψήσιμο.

Πίσω στη μακρά ιστορία του επαγγέλματος

Η αγγειοπλαστική είναι μια από τις αρχαιότερες τέχνες που αναπτύχθηκαν στη χώρα μας, ενώ το επάγγελμα του αγγειοπλάστη ασκούνταν κυρίως σε περιοχές, όπου υπήρχε το κατάλληλο χώμα αγγειοπλαστικής και όπου υπήρχε τεχνική αγγειοπλαστική παράδοση.

Αντικείμενο της αγγειοπλαστικής είναι η παραγωγή προϊόντων από πηλό που ψήνεται σε ψηλές θερμοκρασίες, για να γίνει σκληρός και ανθεκτικός. Τα προϊόντα αγγειοπλαστικής ήταν απαραίτητα για την αποθήκευση και μεταφορά κυρίως υγρών (λόγω της υδατοστέγειας του πηλού), αλλά και στερεών προϊόντων. Κάποια αγγεία τα οποία είχαν ξεχωριστό σκοπό κατασκευάζονταν περίτεχνα και με υπέροχες αγγειογραφίες, κάνοντας τα έτσι σημαντικά κομμάτια της ιστορίας.

Ωστόσο, συχνότερα, οι αγγειοπλάστες κατασκεύαζαν όλα εκείνα τα πήλινα χρηστικά αντικείμενα για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της υπαίθρου και των πόλεων που απαιτούσε η οικιακή χρήση. Απαραίτητα εργαλεία για την κατασκευή των σκευών είναι ο τροχός, το σφουγγάρι, και το χτένι. Ενδεικτικά, μερικά από τα αντικείμενα αυτά ήταν τα πήλινα πιάτα, τα ταψιά, τα τσικάλια, η στάμνα, το σταμνί. Τα αντικείμενα αυτά χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες να αποθηκεύουν τα προϊόντα τους όπως το κρασί, το λάδι, το μέλι, το νερό, τα όσπρια, αλλά και για την ικανοποίηση άλλων αναγκών των νοικοκυριών.

Η αγγειοπλαστική είναι μια τέχνη στην οποία ο καλλιτέχνης δεν σταματά να εξελίσσεται, ενώ όλα αυτά που δημιουργεί μοιάζει να μην έχουν… τέλος. Πάντα θα υπάρχει η πρόκληση να δημιουργήσει κάτι νέο το οποίο δεν είχε δημιουργήσει ποτέ ξανά, ή που σήμερα φαντάστηκε γιατί πηγή έμπνευσής του ήταν κάποιο άλλο αντικείμενο.