Θα στερέψουν τα ποτάμια στην Ελλάδα; Το κλιματικό σενάριο ερημοποίησης που μας «απειλεί»

Καθώς η Μεσόγειος θεωρείται hot spot για την κλιματική αλλαγή – που σημαίνει πως οι αλλαγές που παρατηρούνται στον πλανήτη εξαιτίας, ιδίως, της αύξησης της θερμοκρασίας στην περιοχή μας εμφανίζονται αμεσότερα και ισχυρότερα – η Ελλάδα περιλαμβάνεται σε αρκετά επιστημονικά σενάρια, σχετικά με το τι μας περιμένει στο μέλλον.

Πρόκειται για επιστημονικές «ασκήσεις εργασίας», κάποιες από τις οποίες συγκλίνουν πως η χώρα μας απειλείται σοβαρά με ερημοποίηση. Στα σενάρια αυτά, η λειψυδρία αναμένεται να χτυπήσει και τους ελληνικούς ποταμούς, επηρεάζοντας δραματικά τα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται γύρω από αυτούς.

Πρόσφατα μίλησε στο CNN Greece για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και την άμεση ανάγκη για λήψη μέτρων, ο πρώην Διευθυντής Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, κ. Μιχάλης Πετράκης, τονίζοντας πως: «Αν δεν αλλάξουμε στάση απέναντι στο φαινόμενο που λέγεται κλιματική αλλαγή, τότε θα δούμε τα ποτάμια μας χωρίς νερό ενώ θα σημειωθεί άνοδος της στάθμης της θάλασσας, 5-6 εκατοστά».

Τα ποτάμια αποτελούν για το περιβάλλον στη χώρα μας «πηγή ζωής». Προσφέρουν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν και να διαβιώσουν σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, ενώ αποτελούν επίσης σημαντικά στοιχεία για τις κοινωνίες που αναπτύσσονται γύρω τους, ιδίως από οικονομικής άποψης. Αν και τα ποτάμια που βρίσκονται στη χώρα μας είναι σχετικά μικρά σε μέγεθος – ειδικά αν τα συγκρίνουμε με τα μεγάλα ποτάμια της Ευρώπης – όμως η σημασία τους είναι μεγάλη για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Τα ποτάμια στην Ελλάδα είναι αβαθή και ορμητικά, γεγονός που σημαίνει ότι δεν είναι πλωτά, παρά μόνο από μικρά σκάφη, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και επομένως, δεν μπορούν να αξιοποιηθούν για εμπορικούς σκοπούς. Πολλά ελληνικά ποτάμια όμως αξιοποιούνται τουριστικά και προσφέρονται για δραστηριότητες όπως το ράφτινγκ. Όλα τα ελληνικά ποτάμια έχουν αρσενικά ονόματα, εκτός από την Νέδα, στην Πελοπόννησο. Τα μεγαλύτερα ποτάμια που διαρρέουν τη χώρα μας είναι ο Έβρος και ο Αξιός, που πηγάζουν όμως σε γειτονικές χώρες. Ο μεγαλύτερος σε μήκος ελληνικός ποταμός είναι ο Αλιάκμονας, ενώ σε όγκο νερού, ο Αχελώος.

Ο Αλιάκμονας έχει μήκος 297 χλμ. και πηγάζει από τον Γράμμο και τον Βόιο. Εκβάλλει στον Θερμαϊκό κόλπο, μεταξύ Θεσσαλονίκης και Κατερίνης, όπου σχηματίζεται Δέλτα 40.000 στρεμμάτων. Διασχίζει την Πιερία, την Καστοριά, τα Γρεβενά, την Κοζάνη και την Ημαθία, ενώ σε αυτόν εκβάλλουν, μεταξύ άλλων, ο Βενέτικος και ο Στραβοπόταμος. Στα νερά του ζουν πολλά είδη ψαριών, ενώ θεωρείται «καταφύγιο» για περίπου 215 είδη ενδημικών και μεταναστευτικών πουλιών, 27 εκ των οποίων ανήκουν στα προστατευόμενα είδη. Στις περιοχές που διασχίζει ζουν είδη ζώων εξέχουσας σημασίας για την πανίδα της χώρας, όπως ο λύκος, η αγριόγατα και ο δενδρομυωξός. Η περιοχή «Στενά του Αλιάκμονα», στην Ημαθία, είναι προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Natura 2000.

Ο Αχελώος, στη δυτική Ελλάδα, έχει μήκος 220 χλμ. και πηγάζει από το όρος Λάκμος (Περιστέρι) στην Οροσειρά της Πίνδου. Εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, αφού περνάει από την περιοχή των Τρικάλων, την Καρδίτσα, την Ευρυτανία, την Άρτα και την Αιτωλοακαρνανία, όπου σχηματίζεται και το εντυπωσιακό του Δέλτα. Λόγω του ότι τα πλούσια νερά του προσφέρονταν για κάτι τέτοιο, στον Αχελώο έχουν κατασκευαστεί τρία σπουδαία φράγματα με αντίστοιχες τεχνητές λίμνες, με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το Φράγμα των Κρεμαστών, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα της Ευρώπης, το οποίο και οδήγησε στη δημιουργία της μεγαλύτερης τεχνητής λίμνης της Ελλάδας, της Λίμνης των Κρεμαστών, το φράγμα Καστρακίου και το φράγμα του Στράτου. Ολόκληρη η κοιλάδα του Αχελώου αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Natura 2000.