Άγνωστες Οδύσσειες της προσφυγιάς στο Μουσείο Φωτογραφίας

Newsroom

Τετάρτη, 25 Μαϊος 2016 17:19

Άγνωστες Οδύσσειες της προσφυγιάς στο Μουσείο Φωτογραφίας

“Εγώ ήρθα από τη θάλασσα, από την Ιωνία. Εσείς από πού ήρθατε;” Mε αυτό το ερώτημα ξεκινάνε οι επιμελητές της έκθεσης Ανθρώπινες ροές / Άγνωστες Οδύσσειες του Μουσείου Φωτογραφίας, το κείμενο τους για να μας υπενθυμίσουν το δικαίωμα σε μια δεύτερη πατρίδα.

“Η δυνατότητα Μιας Άλλης Ζωής υπήρξε για την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα ακόμη ελατήριο γεωγραφικής μετακίνησης, άλλοτε ως εξελικτική αναγκαιότητα κι άλλοτε ως σκληρή δοκιμασία μέσα από σοβαρούς κινδύνους και βάναυσους εξοστρακισμούς. Το εξελισσόμενο προσφυγικό δράμα στο ευρασιατικό σταυροδρόμι γέννησε όρους εκλεπτυσμένους, όπως η ‘εξαναγκασμένη μετακίνηση πληθυσμών», όσο και ωμούς όπως ο «υγρός τάφος της Μεσογείου’” λένε οι Ηρακλής Παπαϊωάννου και Πηνελόπη Πετσίνη για την μεγάλη έκθεση που είναι και η πρώτη διοργάνωση δράσης της νέας διοίκησης του μοναδικού Μουσείου Φωτογραφίας της χώρας και εγκαινιάζεται στις 31 Μαΐου 2016.

“Η λέξη προσφυγιά κρύβει ξερίζωμα, βαθιά οδύνη. Η μετανάστευση συνιστά συχνά λιγότερο βίαιη διαδικασία. Η διαφορά τους, όμως, δεν εξαντλείται σε νομικές διατυπώσεις. Καθίσταταιv επισφαλής όταν εγείρεται το αναφαίρετο δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή, ασφαλή ζωή. Οι νέοι πρόσφυγες είναι θύματα ενός αδυσώπητου πολέμου. Η ισχυρότερη γεννήτρια προσφύγων και μεταναστών, όμως, ως υπόγειος διαρκής πόλεμος, είναι η φτώχια που, παρά την απρόσκοπτη ροή κεφαλαίων, πληροφοριών, αγαθών, μεταδίδεται σχεδόν σαν ασθένεια, πυκνώνοντας και τσαλακώνοντας τις Ανθρώπινες Ροές.

Η έκθεση αφηγείται ελλειπτικά ένα βαθύ τραύμα της σύγχρονης ιστορίας, λαμβάνοντας υπόψη διακριτά είδη αναπαράστασης: την επαγγελματική φωτοδημοσιογραφία, που συνιστά τον κύριο κορμό της, τη «δημοσιογραφία των πολιτών» που καταγράφει τις αλληλέγγυες δράσεις, την αυτο- αναπαράσταση των ίδιων των προσφύγων όπως διαχέεται στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι φωτογράφοι βυθίζονται από απόσταση αναπνοής στη δίνη των γεγονότων, εμπλέκονται ενίοτε στενά με το υποκείμενο της απεικόνισης, ξεδιπλώνουν τις συνέπειες της πολιτικής στους τσακισμένους ανθρώπους, εικονίζουν την απόγνωση όσων κοιμούνται εκτεθειμένοι, σε ξένη γη. Παράλληλα, βιώνουν τις τραγικές απώλειες, εικονίζουν ζωές που την εποχή της αστραπιαίας ταχύτητας εγκλωβίζονται αδιέξοδα απέναντι σε κάθε λογής φράχτες, κουλουριάζονται στην άκρη του δρόμου ως αξεδιάλυτες εκκρεμότητες.

Πρόσφυγες και μετανάστες διαβιούν σε καθεστώς ασφυκτικής ορατότητας απέναντι στην κοινή γνώμη, ορατότητα την οποία χρησιμοποιούν ως επικοινωνιακή ασπίδα, αλλά δεν μπορούν και να αποφύγουν. Όμοια, προκαλούν τη φωτογραφική αυτο-αναπαράστασή τους εκπέμποντας δικτυακά υπαρξιακά σήματα από την κοινότητα των ανέστιων. Στη μαζική, απρόσωπη αυτή διαδικασία η Ανώνυμη Οδύσσεια καθενός αναπόφευκτα χάνεται. Όλα μοιάζουν σαφή, αλλά συγχρόνως γενικεύονται αόριστα, καθώς οι αριθμοί υπερβαίνουν τις δυνατότητες, κυριεύουν και παραμορφώνουν την πραγματικότητα, επιστρέφοντας βουνά από κατεπείγοντα προβλήματα.
...
Η φωτογραφία, άλλωστε, όπως η πραγματικότητα την οποία περιγράφει, μοιάζει η ίδια κομψός φράχτης, ένα ατελές παιχνίδι ορίων που καλείται να επιβεβαιώσει το ιστορικό αίτημα του Lewis Hine, πριν από έναν σχεδόν αιώνα, «να ριχτεί φως στη σκοτεινή πλευρά της κοινωνικής ύπαρξης». Ίσως το φως που ρίχνει η φωτογραφία δεν είναι αρκετό. Ίσως καίριες πτυχές να μένουν συχνά τεχνηέντως εκτός κάδρου. Η λειψή όμως αυτή έστω δυνατότητά της να ερωτά, να φωτίζει, να σκαλίζει, να προσκαλεί τον αναστοχασμό, είναι μια από τις λίγες που μας έχουν απομείνει για να απεμποληθεί ανώδυνα” σημειώνουν.

Μουτάφης Γιώργος, Χαμένο ντοκουμέντο από Σομαλή πρόσφυγα, ακτή Φερόγια, Λέσβος 17 Αυγούστου 2008

Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από 160 έργα 26 φωτογράφων, στην πλειονότητά τους ενεργών φωτοδημοσιογράφων, που αποτύπωσαν με το ιδιαίτερο βλέμμα τους τη δραματική ανθρώπινη περιπέτεια όπως αυτή ξεκίνησε στην ταραγμένη γη άλλων χωρών για να μεταφερθεί στην ελληνική επικράτεια.

Επιπλέον, με αφορμή και στο πλαίσιο αυτής της συνάντησης το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, εκτός από τα καθιερωμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις που σχεδιάζει για όλες τις ηλικίες, διοργανώνει σε συνεργασία με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, ειδικές εκπαιδευτικές δράσεις, οι οποίες απευθύνονται στις οικογένειες των προσφύγων, που φιλοξενούνται στη Θεσσαλονίκη.

Στην έκθεση που εγκαινιάζεται στις 31 Μαΐου και θα είναι ανοιχτή καθημερινά στο Μουσείο Φωτογραφίας ως και τις 15 Νοεμβρίου μετέχουν οι φωτογράφοι:

Αλέξανδρος Αβραμίδης – Reuters, Πέτρος Γιαννακούρης – Associated Press, Λουίζα Γκουλιαμάκη – Agence France Presse, Γιώργος Καραχάλης – Associated Press, Γιώργος Κατσάγγελος, Αλέξανδρος Κατσής, Γιάννης Κολεσίδης – Εuropean Pressphoto Agency, ΑΠΕ, Γιάννης Κόντος – Polaris, Άλκης Κωνσταντινίδης – Reuters, Γιώργος Μάκκας – Panos Pictures, Άρης Μεσσήνης – Agence France Presse, Σάκης Μητρολίδης – Agence France Presse, Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Γιάννης Μπεχράκης – Reuters, Γιάννης Παπανίκος – Fos Photos, Associated Press, Αντώνης Πασβάντης, Νίκος Πηλός – LAIF, Λευτέρης Πιταράκης – Associated Press, Θανάσης Σταυράκης – Associated Press, Άγγελος Τζωρτζίνης, Δημήτρης Τοσίδης – INTIME, Κωνσταντίνος Τσακαλίδης – SOOC, Κώστας Τσιρώνης, Milos Bicanski – Getty Images, Enri Canaj

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του Μουσείου Φωτογραφίας