Ο ΑΓΩΝΑΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770–1843) είναι η εμβληματική μορφή του Αγώνα. Ο Αρχιστράτηγος του 1821, γνωστός και ως «Γέρος του Μοριά», έμεινε στην ιστορία για τις νικηφόρες μάχες που έδωσε. Ξεχώρισε για την οξυδέρκεια και τις στρατηγικές του ικανότητες. Αντιμετώπισε την αγνωμοσύνη της πολιτείας, συμμετείχε στις πολιτικές διεργασίες μετά την Επανάσταση, δεν έπαψε ποτέ να εκφράζει τις αγωνίες του για την προκοπή του ελληνικού έθνους.

Αυτό, το ήξερες; Αν και στις περισσότερες εικόνες εμφανίζεται με τη γνωστή περικεφαλαία, δεν συνήθιζε να τη φορά. Προτιμούσε το απλό καπάκι (χαμηλό φέσι).

Ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής (1757-1798) ήταν ο στοχαστής, πολιτικός και εθνομάρτυρας, που αφιερώθηκε στην ιδεολογική προετοιμασία του ξεσηκωμού, του οποίου υπήρξε πρωτεργάτης. Με τα κείμενά του, που εξέφραζαν το πολιτικό όραμα και την επαναστατική του φιλοσοφία, συνέβαλε ώστε να διαμορφωθεί η απελευθερωτική συνείδηση των Ελλήνων. Για τη δράση του βασανίστηκε και θανατώθηκε από τις οθωμανικές αρχές.

Αυτό, το ήξερες; Ο Κολοκοτρώνης είχε πει ότι «ο Ρήγας ήταν ο μεγαλύτερος ευεργέτης της ελληνικής φυλής και ότι το αίμα του ήταν άγιο».

Ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776–1831) ήταν ο πολιτικός και διπλωμάτης που διετέλεσε πρώτος Κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Εξελέγη από τη Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 και επιχείρησε να συγκροτήσει τη χώρα από το μηδέν. Προώθησε τολμηρές μεταρρυθμίσεις σε οικονομία, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, στρατό και διοίκηση. Δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο από πολιτικούς αντιπάλους, που είχαν διαφωνήσει έντονα μαζί του.

Αυτό, το ήξερες; Υπήρξε βαθιά ευρωπαϊστής. Προεπαναστατικά ακολουθούσε μια πολυδιάστατη πολιτική, ενώ χαρακτηρίστηκε ως «ο αρχιτέκτονας της Ειρήνης των 99 ετών».

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης (1780–1827) είναι ένας από τους σπουδαιότερους αγωνιστές της Επανάστασης. Ήταν περίφημος για την ανδρεία του, γνωστός για τον αυθορμητισμό του και ξακουστός για τις νικηφόρες μάχες που έδωσε, κυρίως στη Στερεά Ελλάδα. Ο αρχικά σπουδαίος αρματολός, μετατράπηκε γρήγορα σε έναν εξαίρετο Στρατάρχη, που θυσιάστηκε για την πατρίδα του στο Φάληρο ανήμερα της γιορτής του.

Αυτό, το ήξερες; Ο ίδιος έλεγε θέλοντας να δείξει την πολυδιάστατη προσωπικότητά του: «Όταν θέλω γίνομαι άγγελος και όταν θέλω πάλε γίνομαι διάβολος».

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771–1825) είναι κορυφαία προσωπικότητα του ΄21. Αφιέρωσε τον εαυτό της και την περιουσία της στη διάθεση του Αγώνα. Στο πρόσωπό της ο λαός τιμά όλες εκείνες τις γυναίκες, που συμμετείχαν ενεργά στα επαναστατικά σώματα, ζητώντας την ελευθερία. Η Δόμνα Βισβίζη και η Μαριγώ Ζαραφοπούλα ήταν επίσης τέτοιες γυναίκες.

Αυτό, το ήξερες; Το τέλος της ήταν άδοξο, αφού αυτό δεν ήρθε σε πολεμική συμπλοκή, αλλά κατά τη διάρκεια μιας οικογενειακής διαμάχης.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης (1792-1828) ήταν ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας και ο άνθρωπος που ξεκίνησε την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία, το Φεβρουάριο του 1821. Εξέδωσε την περίφημη προκήρυξη του Αγώνα και έδωσε στους Έλληνες πολλών και διάφορων περιοχών το σύνθημα για τον μεγάλο ξεσηκωμό. Ο αδερφός του Δημήτριος υπήρξε, επίσης, μεγάλη στρατιωτική και πολιτική μορφή της επαναστατικής περιόδου

Αυτό, το ήξερες; Προεπαναστατικά είχε πολεμήσει κατά του Ναπολέοντα και σε μία από αυτές τις μάχες έχασε το δεξί του χέρι.

Ο Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας (1786–1825) ήταν κληρικός και ένας επιφανής αγωνιστής. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818 κι έκτοτε αφιερώθηκε στον Αγώνα. Ήταν ενθουσιώδης και παρορμητικός, αλλά έμεινε στην ιστορία για την αυτοθυσία του στο Μανιάκι, όταν αντιμετώπισε τον Ιμπραήμ. Στο πρόσωπό του τιμάται η συμμετοχή ολόκληρου του γενναιόψυχου κλήρου, στον πόλεμο για την Ανεξαρτησία.

Αυτό, το ήξερες; Το 1818 ήρθε σε διένεξη με Τούρκο αγά για διαφιλονικούμενα κτήματα κι έτσι αναγκάστηκε απειλούμενος να εγκαταλείψει την Πελοπόννησο

Ο Αθανάσιος Διάκος (1788–1821) ήταν ένας από τους κορυφαίους οπλαρχηγούς της Επανάστασης. Ενώ αρχικά ήταν διάκονος εξελίχθηκε σε φλογερό αγωνιστή, που ξεχώρισε για το θάρρος αλλά και την εντυπωσιακή μορφή του. Στην ιστορία έμεινε ως ο άνθρωπος που προτίμησε να πεθάνει μετά τη μάχη της Αλαμάνας, υποφέροντας ένα τρομερό βασανιστήριο, παρά να αλλαξοπιστήσει. Στο πρόσωπό του τιμώνται όλοι εκείνοι που είχαν την ίδια μοίρα.

Αυτό, το ήξερες; Ο Ομέρ Βρυώνης, μπροστά στον οποίο οδηγήθηκε αιχμάλωτος ο Διάκος, γνώριζε καλά τον γενναίο πολεμιστή, από τον καιρό που ήταν και οι δύο στην αυλή του Αλή πασά.

Η Μαντώ Μαυρογένους (1796–1848) υπήρξε εξέχουσα γυναικεία μορφή του Αγώνα. Προερχόταν από φαναριώτικη οικογένεια και το ξέσπασμα της Επανάστασης την οδήγησε στη Μύκονο, απ΄ όπου και πρωτοστάτησε στην εξέγερση. Ενίσχυσε οικονομικά επαναστατικές δράσεις, ενώ παράλληλα κρατούσε ζωντανό το φιλελληνικό ενδιαφέρον με επιστολές που έστελνε σε ευρωπαϊκούς κύκλους. Πέθανε φτωχή και λησμονημένη

Αυτό, το ήξερες; Το όνομά της είχε γίνει τόσο γνωστό στο εξωτερικό, που η προσωπογραφία της τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1827 σε όλη την Ευρώπη

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος (1790–1825) ήταν ένας από τους επιφανέστερους οπλαρχηγούς της Επανάστασης. Αφήνοντας πίσω του την αυλή του Αλή Πασά, όπου και μεγάλωσε, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και αφιερώθηκε στην προετοιμασία του Αγώνα. Έδρασε κυρίως στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και πολέμησε γενναία. Πέθανε από ελληνικά χέρια, χωρίς καν να δικαστεί, αφού πρώτα είχε κατηγορηθεί άδικα για προδοσία.

Αυτό, το ήξερες; Για να εμψυχώσει τους συμπολεμιστές του πριν από τη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς, τους κάλεσε να χορέψουν τσάμικο!

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης (1793–1877) υπήρξε στρατιωτικός, πολιτικός και ηγετική μορφή του ναυτικού αγώνα. Κυριάρχησε στις θάλασσες, μαζί με τον άλλο μεγάλο αγωνιστή Ανδρέα Μιαούλη, ξεχώρισε για τη σωφροσύνη του και εκτιμήθηκε από τους συναγωνιστές του για τον χαρακτήρα του. Οι πυρπολήσεις του ήταν καθοριστικές για την Επανάσταση και έκαναν τη φήμη του να ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα.

Αυτό, το ήξερες; Διετέλεσε μετά την Επανάσταση πέντε (!) φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας και πέθανε ενώ κατείχε το αξίωμα.

Ο Μάρκος Μπότσαρης (1790-1823) ήταν κορυφαίος οπλαρχηγός και καπετάνιος των Σουλιωτών. Έμεινε στην ιστορία για την ανδρεία δράση του στη Δυτική Στερεά. Δικαίωσε έτσι την “κληρονομιά” που έφερε, καθώς προερχόταν από μια οικογένεια, που όπως και άλλες, είχαν δώσει πολλά χρόνια πριν την Επανάσταση αγώνες για την ελευθερία. Τέτοιες ήταν οι Μαυρομιχαλαίοι, οι Τζαβελλαίοι κ.α.

Αυτό, το ήξερες; Η εικόνα την ημέρα της κηδείας του ήταν τέτοια, που ο Σολωμός την παρομοίασε με την συρροή των Τρώων στην ταφή του Έκτορα

Ο Νικήτας Σταματελόπουλος ή Νικηταράς (1782–1849) ήταν ένας από τους γενναιότερους και ικανότερους οπλαρχηγούς του ΄21. Πολέμησε στην Πελοπόννησο και ξεχώρισε για τη δράση του στα Δολιανά, στην Τρίπολη και κυρίως στα Δερβενάκια. Υπήρξε υπόδειγμα ανιδιοτέλειας και υπηρέτησε την πατρίδα, χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα. Πέθανε πάμφτωχος, μισότυφλος και ξεχασμένος από την πολιτεία.

Αυτό, το ήξερες; Προς το τέλος της ζωής του αναγκάστηκε να επαιτεί για να ζήσει και μάλιστα με «ειδική άδεια», που του έδωσε το κράτος! Όμως η υπερηφάνειά του, ποτέ δεν του επέτρεψε να παραπονεθεί για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε.

Οι Εμμανουήλ Ξάνθος, Νικόλαος Σκουφάς και Αθανάσιος Τσακάλωφ ίδρυσαν γεμάτοι «εθνικό» ενθουσιασμό τη μυστική οργάνωση, που αποτέλεσε προάγγελο της μεγάλης Επανάστασης, τη Φιλική Εταιρεία. Όλοι τους ήταν εκπρόσωποι της ανήσυχης εμπορικής τάξης, ξεπέρασαν τις αρχικές απογοητεύσεις και με πίστη στο όραμά τους μετέδωσαν το μήνυμα του ξεσηκωμού, χρησιμοποιώντας κώδικες και συμβολισμούς.

Αυτό, το ήξερες; Οι μεγαλέμποροι έβλεπαν τον Σκουφά ως έναν αποτυχημένο επαγγελματία, όμως εκείνος είχε αφιερωθεί στο εθνικό σχέδιο και εξελίχθηκε σε ουσιαστικό αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791–1865) ήταν από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της Επανάστασης. Γόνος αριστοκρατικής φαναριώτικης οικογένειας, διατύπωνε εκσυγχρονιστικό λόγο και επεδίωκε την επικράτηση πολιτικών ιδεών που προωθούσαν τη διακυβέρνηση που βασίζεται στις ανθρώπινες ελευθερίες. Αν και συχνά ερχόταν σε ρήξη με αντιπάλους του, υπήρξε ο άνθρωπος που σχεδίασε μια επιτυχημένη εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα κρίσιμη για τη δικαίωση του Αγώνα.

Αυτό, το ήξερες; Μπορεί στην Ελλάδα να ήρθε με φράγκικα ρούχα, όμως ένα χρόνο πριν κυκλοφορούσε στην Ευρώπη με φουστανέλα και τουρμπάνι

Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748–1833) ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού που επηρέασε σημαντικά από το Παρίσι, όπου ζούσε, τις ιδέες στην επαναστατημένη Ελλάδα. Επίσης, οι απόψεις του σχετικά με τη γλώσσα, σε συνδυασμό με τις διαφορετικές αντιλήψεις του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού και άλλων πολλών, άνοιξαν έναν διάλογο που θα απασχολούσε την κοινωνία για πολλά χρόνια.

Αυτό, το ήξερες; Τονίζοντας τη σχέση της ελευθερίας με την πνευματική ανάπτυξη, έγραφε το 1788: «Η ελευθερία θα φέρη τα φώτα, και τα φώτα θα φέρουν την ελευθερία. Απαλλάξατε το γένος από του ξένου τον ζυγό και εις διάστημα χρόνων ολίγων, οι Ρωμαίοι (οι Έλληνες δηλαδή) θέλει σοφισθώσιν, ως και οι Ευρωπαίοι».

Ο Εμμανουήλ Παπάς (1772-1821) ήταν Μακεδόνας αγωνιστής του ΄21. Παρά την ανδρεία του έπεσε θύμα της ίδιας της γεωγραφίας, που καθιστούσε κάθε επαναστατική κίνηση στην περιοχή απαγορευτική. Στο πρόσωπό του τιμώνται όλοι εκείνοι που εξεγέρθηκαν σε περιοχές με συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς, όπως ήταν η Μακεδονία, η Ήπειρος, η Κρήτη, η Κύπρος κ.α. Οι Μιχάλης Κουρμούλης και Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός είναι μεταξύ αυτών.

Αυτό, το ήξερες; Τρία από τα παιδιά του, ο Αθανασάκης, ο Γιαννάκης και ο Νικολάκης έπεσαν μαχόμενοι σε Χαλκίδα, Μανιάκι και Καματερό αντίστοιχα.

Ο Λόρδος Μπάιρον (1788–1824) ήταν Άγγλος ποιητής και ίσως ο πιο επιφανής Φιλέλληνας. Έκανε πράξη τις ρομαντικές επαναστατικές ιδέες του και άφησε την τελευταία του πνοή δίπλα στους αγωνιζόμενους Έλληνες του Μεσολογγίου. Γνωστοί και σημαντικοί Φιλέλληνες, που απέδειξαν έμπρακτα τη στήριξή τους ήταν επίσης οι Κάρολος Νόρμαν, Σανταρόζα, Κάρολος Φαβιέρος και άλλοι πολλοί.

Αυτό, το ήξερες; Την ημέρα της ταφής του στο Μεσολόγγι ρίχτηκαν προς τιμήν του 37 κανονιοβολισμοί, καθώς όταν πέθανε ήταν μόνο 37 ετών.

Οι τρεις ναύαρχοι Έντουαρντ Κόδρινγκτον (της Μεγάλης Βρετανίας), Ερρίκος Δεριγνύ (της Γαλλίας) και Λογγίνος Χέυδεν (της Ρωσίας), μνημονεύονται ως οι άνθρωποι που εκπροσωπούν την καθοριστική συμβολή των τριών χωρών στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Η νίκη τους επί του Ιμπραήμ στη ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 διέσωσε τον Αγώνα, οδήγησε στην ήττα έναν επικίνδυνο εχθρό και έφερε την Ελλάδα κοντά στην ανεξαρτησία.

Αυτό, το ήξερες; Ο Κόδρινγκτον κινδύνεψε να παραπεμφθεί σε ναυτοδικείο, γιατί προχώρησε σε ναυμαχία κατά παράβαση των εντολών της βρετανικής κυβέρνησης

Ο Ευγένιος Ντελακρουά (1798–1863) ήταν Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος που εμπνεύστηκε από την Επανάσταση. Με το έργο του συνέβαλε ώστε να γίνει γνωστό το ελληνικό ζήτημα σε διεθνές επίπεδο. Τα έργα του “Σφαγή της Χίου” και “Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου”, καθώς και τα δημιουργήματα πολλών ακόμη ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων, αποτέλεσαν τα «όπλα» του ρεύματος εκείνου που υπηρέτησε τον Αγώνα με έναν διαφορετικό, αλλά εξίσου σημαντικό τρόπο.

Αυτό, το ήξερες; Εμπνεύστηκε για τον πίνακά του «Σφαγή της Χίου», μετά τη γνωριμία του με τον Γάλλο Φιλέλληνα Ολιβιέ Βουτιέ, ο οποίος του μετέφερε με λεπτομέρειες ωμότητες που είχαν διαπραχθεί εις βάρος του ελληνικού άμαχου πληθυσμού.

Στο πρόσωπο του άγνωστου, σε εμάς σήμερα, επαναστάτη, που αγωνίστηκε με κάθε τρόπο για την ελευθερία της πατρίδας, τιμούμε τον απλό αγρότη, τον κτηνοτρόφο, τον ψαρά, τον έμπορο. Τον άνδρα, τη γυναίκα, το κλεφτόπουλο του 1821, που χωρίς να ξέρει από γράμματα ή από μεγάλες ιδέες συνέβαλε στο να γιορτάζουμε σήμερα οι Έλληνες τα 200 χρόνια ελεύθερης ζωής.

Αυτό, το ήξερες; «Ναί, ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή, ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ θανῆ» - Δ. Σολωμός (Ύμνος εις την Ελευθερίαν)