Πώς το Κονκλάβιο επιλέγει νέο πάπα – Η μυστική διαδικασία σε εικόνες

Η διαδικασία για την εκλογή του προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας είναι μια μυστική διαδικασία γνωστή ως Κονκλάβιο, που σημαίνει «κλειδί» στα λατινικά -μια αναφορά που θυμίζει ότι παλαιότερα οι καρδινάλιοι κλειδώνονταν μέσα σε ένα χώρο μέχρι να επιλεχθεί ο επόμενος πάπας.

Το νέο ποντίφικα επιλέγουν οι καρδινάλιοι, ακολουθώντας μια περίπλοκη διαδικασία που έχει τις ρίζες της στο Μεσαίωνα.

Το τελετουργικό έχει αλλάξει έκτοτε σε κάποια σημεία, με την πιο «μοντέρνα» εκδοχή των κανονισμών να γράφεται από τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ το 1996. Ορισμένες μικρές τροποποιήσεις έκανε αργότερα και ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄. Μόλις αποφασιστεί η ημερομηνία της σύγκλησης του Κονκλαβίου -εν προκειμένω η 7η Μαΐου- οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται στην Καπέλα Σιστίνα, το παρεκκλήσι του Αποστολικού Παλατιού της επίσημης κατοικίας του Πάπα, στην πόλη του Βατικανού.

Για να εκλεγεί ένας πάπας πρέπει να συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων, κάτι που κάνει τη διαδικασία δύσκολη και πολλές φορές χρονοβόρα.

Η μάζωξη των καρδιναλίων

Παρότι τυπικά οποιοσδήποτε καθολικός άνδρας μπορεί να εκλεγεί πάπας, πρακτικά η επιλογή του νέου ποντίφικα γίνεται μέσα από το Κολέγιο των Καρδινάλιων -ή τουλάχιστον έτσι συμβαίνει από το 1379 μέχρι και την εκλογή του Πάπα Φραγκίσκου το 2013. Δικαίωμα ψήφου έχουν μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών, κάτι που σημαίνει ότι από τους συνολικά 250, την τελική απόφαση για τον επόμενο πάπα παίρνουν 135 μόνο ιεράρχες.

Παρότι αρκετοί καρδινάλιοι ζουν και εργάζονται στο Βατικανό, οι περισσότεροι εξ αυτών κατοικούν σε άλλες χώρες του κόσμου και είναι υποχρεωμένοι να ταξιδέψουν στη Ρώμη για το Κονκλάβιο, εκτός εάν κάτι τέτοιο είναι αδύνατο λόγω προβλήματος υγείας ή κάποιου άλλου σοβαρού κωλύματος.

Σημείωση: Το διάγραμμα δείχνει μια απλοποιημένη απεικόνιση, δεν περιλαμβάνονται όλοι οι ρόλοι. Πηγή: Γραφείο Τύπου του Βατικανού.

Ξέρατε ότι…

Πριν από το Κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι συσκέπτονται καθημερινά και όντως γίνονται πολιτικές και άλλες ζυμώσεις, όπως αυτές που είδαμε στην υποψήφια για Όσκαρ ταινία «Conclave».

Πομπή προς την Καπέλα Σιστίνα

Το πρωί της σύγκλησης του Κονκλαβίου, οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται για μια ειδική λειτουργία στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Το απόγευμα, κατευθύνονται προς την Καπέλα Παολίνα, φορώντας τα επίσημα άμφια των καθολικών, και στη συνέχεια περπατούν προς την Καπέλα Σιστίνα, ψέλνοντας το «Veni Creator».

Ξέρατε ότι…

Μετά το θάνατο ενός πάπα, ο πιο ισχυρός άνθρωπος στο Βατικανό είναι ο Καμερλένγκο, ο οποίος, μεταξύ άλλων, βοηθάει και στην οργάνωση του Κονκλαβίου. Ωστόσο, ο Καμερλένγκο δεν είναι μέσα στην Καπέλα Σιστίνα κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας.

Το «γενικό πρόσταγμα» στο Κονκλάβιο έχει ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδιναλίων ή, σε περίπτωση απουσίας του, ο παλαιότερος καρδινάλιος - επίσκοπος.

Όρκοι εχεμύθειας

Πρώτο βήμα της διαδικασίας είναι ο όρκος εχεμύθειας, που δίνουν όλοι οι καρδινάλιοι πριν ξεκινήσουν τις ψηφοφορίες για την ανάδειξη νέου πάπα. «Και εγώ (όνομα) Καρδινάλιος (επώνυμο) υπόσχομαι, δεσμεύομαι και ορκίζομαι. Μάρτυς μου ο Θεός και αυτά τα ιερά ευαγγέλια που αγγίζω με το χέρι μου» λέει ο κάθε καρδινάλιος, με σειρά αρχαιότητας. Ο Κύριος των Παπικών Λειτουργικών Τελετών δίνει τότε την εντολή «extra omnes», διώχνοντας από τον ιερό χώρο όσους δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Αυτή είναι η τελευταία φορά που βλέπουμε τους καρδινάλιους μέχρι να εκλεγεί ο νέος πάπας.

Η Καπέλα Σιστίνα απομονώνεται κατά τη διάρκεια του Κονκλαβίου, ώστε να διασφαλιστεί η απόλυτη μυστικότητα της διαδικασίας.
Το 2013 είχαν τοποθετηθεί ειδικά συστήματα, ώστε οι καρδινάλιοι να μην μπορούν να λάβουν τηλεφωνήματα, μηνύματα ή να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Οι καρδινάλιοι δεν περπατούν στο δάπεδο αλλά σε μια υπερυψωμένη ξύλινη κατασκευή, που είναι «ντυμένη» με μπεζ ύφασμα. Αυτό γίνεται για να προστατευτεί το μαρμάρινο μωσαϊκό που βρίσκεται από κάτω.

Ξέρατε ότι…

Υπάρχουν ορισμένα μέλη του προσωπικού που μπορούν να παραμείνουν στο Βατικανό κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εκλογής νέου πάπα.

Μεταξύ αυτών:
• Η Ελβετική Φρουρά
• Μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας και πολιτικής προστασίας
• Ιερείς που ακούν τις εξομολογήσεις των καρδιναλίων
• Ιατρικό προσωπικό
• Οικονόμοι

Όσοι παραμείνουν στο Βατικανό, όμως, ορκίζονται να μην αποκαλύψουν καμία πληροφορία ενώ απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε συσκευή καταγραφής

Η ψηφοφορία

Οι ψηφοφορίες πραγματοποιούνται το πρωί και το απόγευμα, σε δύο διαφορετικές συνεδρίες.

Επιλέγονται τυχαία εννέα καρδινάλιοι, που αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους σε κάθε συνεδρία: τρεις ελεγκτές επιβλέπουν την ψηφοφορία, τρεις infirmarii, όπως ονομάζονται, μαζεύουν τις ψήφους των ασθενών και τρεις αναθεωρητές που επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα.

Ο κάθε καρδινάλιος παίρνει ένα ψηφοδέλτιο πάνω στο οποίο γράφει το όνομα του καρδινάλιου που θέλει να ψηφίσει.
Οι τρεις ελεγκτές κάθονται σε ένα τραπέζι και έχουν μπροστά τους ένα ειδικό δοχείο, καλυμμένο με ένα πιάτο, για να συγκεντρώνουν τα ψηφοδέλτια.
Οι καρδινάλιοι περπατούν ένας – ένας προς το ιερό, βάσει αρχαιότητας, κρατώντας το διπλωμένο ψηφοδέλτιο στον αέρα.
Και ο καθένας εξ αυτών λέει: «Μάρτυς μου ο Χριστός που θα είναι και ο δικαστής μου, ότι η ψήφος μου δίνεται σε αυτόν που ενώπιον του Θεού πιστεύω ότι πρέπει να εκλεγεί».
Στη συνέχεια, βάζουν το ψηφοδέλτιο στο ειδικό δοχείο.

Ξέρατε ότι…

Ένας άρρωστος καρδινάλιος μπορεί να ψηφίσει από το δωμάτιό του. Τοποθετεί το ψηφοδέλτιό του σε ένα ειδικό κουτί, που κλειδώνεται από τους infirmarii.

Καταμέτρηση των ψήφων

Μόλις ψηφίσουν όλοι οι καρδινάλιοι, οι ελεγκτές προχωρούν στην καταμέτρηση ενώ στη συνέχεια οι αναθεωρητές επιβεβαιώνουν το αποτέλεσμά τους. Σε περίπτωση που ένας υποψήφιος λάβει τα 2/3 της ψήφου, τότε εκλέγεται επόμενος πάπας.

Ο πρώτος ελεγκτής κουνάει το δοχείο για να αναμειχθούν τα ψηφοδέλτια.
Ο τρίτος ελεγκτής μετρά τα ψηφοδέλτια. Σε περίπτωση που ο αριθμός των ψηφοδελτίων είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος του αριθμού των καρδιναλίων που έχουν δικαίωμα ψήφου, τα ψηφοδέλτια καίγονται και η ψηφοφορία ξεκινά από την αρχή.
Ο πρώτος ελεγκτής ανοίγει κάθε ψηφοδέλτιο, σημειώνει το όνομα.
Tο δίνει στο δεύτερο ελεγκτή, που κάνει την ίδια διαδικασία.
Το ψηφοδέλτιο φτάνει στα χέρια του τρίτου ελεγκτή, ο οποίος διαβάζει δυνατά το όνομα για να το ακούσουν οι καρδινάλιοι και στη συνέχεια το καταγράφει.
Μόλις το όνομα διαβαστεί, ο τρίτος ελεγκτής τρυπάει το ψηφοδέλτιο με βελόνα και κλωστή, ώστε να το συνδέσει με τα υπόλοιπα. Μόλις διαβαστούν όλα τα ονόματα, τα ψηφοδέλτια δένονται όλα μαζί και μπαίνουν σε ένα τρίτο δοχείο για να προετοιμαστούν για καύση.

Τις πρώτες τέσσερις ημέρες του κονκλαβίου μπορούν να πραγματοποιηθούν έως και τέσσερις ψηφοφορίες -δύο κατά την πρωινή συνεδρία και δύο κατά την απογευματινή.

Την πέμπτη μέρα δεν πραγματοποιούνται ψηφοφορίες, ώστε οι καρδινάλιοι να προσευχηθούν, να σκεφτούν και να προχωρήσουν σε άτυπες συζητήσεις μεταξύ τους.

Την επομένη ξεκινούν εκ νέου οι ψηφοφορίες, που συνεχίζονται για ακόμη επτά γύρους μέχρι να γίνει και πάλι παύση. Εάν και πάλι δεν εκλεγεί πάπας, τότε οι καρδινάλιοι μπορούν να αποφασίσουν να διεξαχθεί ψηφοφορία ανάμεσα στους δυο επικρατέστερους υποψήφιους της αμέσως προηγούμενης εκλογικής διαδικασίας. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται απλή πλειοψηφία.

Ξέρατε ότι…

Το μεγαλύτερο σε διάρκεια παπικό κονκλάβιο ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1268 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1271, σχεδόν τρία χρόνια αργότερα. Αυτό συνέβη λόγω διαφωνιών και έντασης μεταξύ των καρδιναλίων.

Ο καπνός σηματοδοτεί το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Για όσους περιμένουν έξω από την Καπέλα Σιστίνα, το μόνο «σημάδι» για το πώς προχωρά η διαδικασία είναι η καύση των ψηφοδελτίων μετά από κάθε συνεδρία. Η καύση των ψηφοδελτίων ξεκίνησε το 1800, ωστόσο η πρακτική του λευκού ή μαύρου καπνού είναι μεταγενέστερη, καθώς υλοποιήθηκε για πρώτη φορά από το Κονκλάβιο του 1903.

Μαύρος καπνός
Κανένας υποψήφιος δεν έλαβε τα 2/3 της ψήφου
Λευκός καπνός
Οι καρδινάλιοι συμφώνησαν και εξελέγη ο νέος πάπας

Ξέρατε ότι…

Σε περίπτωση που δεν εκλεγεί Πάπας, τα ψηφοδέλτια εμποτίζονται με υπερχλωρικό κάλιο, ανθρακένιο και θείο για να παραχθεί μαύρος καπνός. Αλλά εάν οι καρδινάλιοι έχουν καταλήξει σε συμφωνία, τα καιόμενα ψηφοδέλτια αναμειγνύονται με χλωρικό κάλιο, λακτόζη και ρητίνη χλωροφορμίου για να παραχθεί λευκός καπνός.

Habemus Papam!

Μέσα στην Καπέλα Σιστίνα, ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδινάλιων ρωτά το νέο πάπα αν αποδέχεται την εκλογή του και του ζητά να επιλέξει το παπικό του όνομα. Ο εκλεγείς πάπας βάζει στη συνέχεια τα παραδοσιακά άμφια του πάπα στο Δωμάτιο των Δακρύων -ένα μικρό χώρο δίπλα στην Καπέλα Σιστίνα- και χειροτονείται. Όταν επιστρέφει διαβάζεται μια μικρή προσευχή και οι καρδινάλιοι αποτίουν φόρο τιμής.

Ράβονται τρία παπικά άμφια, μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους για να χωράνε σε όλους τους υποψήφιους

Παράλληλα, ο καρδινάλιος Πρωτοδιάκονος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ανακοινώνει, μιλώντας στα λατινικά: «Αnnuntio vobis gaudium magnum; Habemus Papam!», δηλαδή «σας ανακοινώνω με μεγάλη χαρά ότι έχουμε πάπα!».

Ξέρατε ότι…

Το Δωμάτιο των Δακρύων ονομάστηκε έτσι λόγω των έντονων συναισθημάτων που βιώνουν πολλοί νέοι πάπες όταν φορούν τα νέα τους άμφια και αισθάνονται για πρώτη φορά το βάρος του νέου τους ρόλου.

Λίγο αργότερα, ο νέος πάπας βγαίνει στο μπαλκόνι -πλαισιωμένος από κόκκινες κουρτίνες- και προχωρά στην πρώτη αποστολική ευλογία, γνωστή ως Urbi et Orbi (σ.σ. στην Πόλη και στον Κόσμο).

Και έτσι ολοκληρώνεται η περίπλοκη διαδικασία του Κονκλαβίου.

Τις επόμενες ημέρες, ο νέος πάπας θα παραστεί στη λειτουργία ορκωμοσίας, που συνήθως λαμβάνει χώρα στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, πριν αναλάβει τα καθήκοντά του ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας.