INSIGHTS

Ευκλείδης Τσακαλώτος: Τι ξέρουμε για το 2021

Ευκλείδης Τσακαλώτος: Τι ξέρουμε για το 2021
Ευκλείδης Τσακαλώτος, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, πρώην Υπουργός Οικονομικών INTIME NEWS

Known knowns, Known Unknowns, Unknown Unknowns

Όπως είχε πει κάποτε ο Donald Rumsfeld, υπάρχουν εκείνα που γνωρίζουμε ότι γνωρίζουμε, εκείνα που γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε, και όσα δεν γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε. Και παρόλο που επικρίθηκε πολύ για αυτή του την παρέμβαση και παρόλο που δεν είναι από τους αγαπημένους μου πολιτικούς, νομίζω ότι η επισήμανσή του αυτή είναι πολύ σημαντική για όποιον θέλει να κάνει προβλέψεις.

Ας αρχίσουμε από τα Known Knowns

Ξέρουμε ότι το 2021 θα είναι μια δύσκολη χρονιά, ότι δεν έχουμε ξεμπλέξει με την πανδημία, ότι η όποια οικονομική ανάκαμψη θα είναι αναιμική και ότι θα έχουμε επιμέρους προβλήματα όπως η αύξηση του δημοσίου και ιδιωτικού χρέους. Δεν γνωρίζουμε ακόμα εάν η κρίση θα οδηγήσει σε μια μόνιμη αλλαγή του οικονομικού υποδείγματος. Το ότι η παράγραφος αυτή είναι μικρότερη από την επόμενη δεν είναι τυχαίο.

Πάμε τώρα στα Known Unknowns

Γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε πως θα εξελιχθεί η πανδημία, τη ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού, τη διάρκεια της ανοσίας, εάν θα υπάρξει τρίτο κύμα. Ίσως όμως περισσότερο σημαντικό είναι ότι γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε εάν οι αλλαγές που επήλθαν εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης θα έχουν μόνιμη επίδραση ή θα είναι προσωρινές. Αν θα συνεχίσουν για παράδειγμα να είναι μειωμένα τα ταξίδια για επαγγελματικούς λόγους ή συνέδρια και θα λειτουργούμε με τηλεδιασκέψεις, αν η καθιέρωση της τηλε-εργασίας θα ωθήσει σε στασιμότητα τους ήδη χαμηλούς μισθούς και σε περαιτέρω ελαστικοποίηση τις εργασιακές σχέσεις.

Εξίσου άγνωστο είναι εάν οι σημαντικές εξελίξεις το 2020 στη χαλάρωση της νομισματικής και οικονομικής πολιτικής θα έχουν μόνιμο ή προσωρινό χαρακτήρα. Από τη μια μεριά γνωρίζουμε ότι πολλοί επιφανείς νεοφιλελεύθεροι, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, τραπεζίτες, στρουθοκαμηλίζουν, αρνούμενοι να συνειδητοποιήσουν τη σοβαρότητα της κρίσης που διανύουμε, κρίση που έχει τρεις διαστάσεις, την υγειονομική, την οικονομική και την κλιματική. Οι βουλευτές και το επιστημονικό προσωπικό της ΝΔ αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Από την άλλη διαφαίνεται μια αλλαγή στάσης σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, καθώς ο κόσμος επαναξιολογεί την αξία κάποιων αγαθών όπως η υγεία ή ακόμα και το ρόλο που παίζει το δημόσιο ακόμα και στον παραγωγικό τομέα. Άρα δεν γνωρίζουμε ακόμα εάν η κρίση θα οδηγήσει σε μια μόνιμη αλλαγή του οικονομικού υποδείγματος.

Για παράδειγμα παρατηρούμε μια σημαντική αύξηση του δημοσίου χρέους. Οι αισιόδοξοι ισχυρίζονται ότι με μηδενικά επιτόκια οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές μπορούν να είναι συμβατές με σταθερότητα του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ. Αντιθέτως οι απαισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν και αργά ή γρήγορα καθιστώντας απαραίτητη τη δημοσιονομική προσαρμογή. Ακόμα και αν διαφανεί ότι αυτή η προσαρμογή θα γίνει το 2022 θα επηρεάσει την ανάπτυξη το 2021 δυσμενέστατα.

Κατά τη γνώμη μου η ανάκαμψη δεν μπορεί να έρθει χωρίς γενναίες επενδύσεις από το δημόσιο τομέα που θα λάβουν σοβαρά υπόψη την απειλή στην πραγματική οικονομία από τις κοινωνικές ανισότητες και την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει άλλωστε και το προηγούμενο της αναιμικής ανάπτυξης μετά τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση. Το επιχείρημα του κ. Μητσοτάκη ότι λόγω αποταμιεύσεων στην περίοδο της πανδημίας η ανάκαμψη θα έρθει από μόνη της μου φαίνεται τουλάχιστον αδύναμο – για τον απλούστατο λόγο ότι ενώ οι αποταμιευτές θα αισθάνονται πλουσιότεροι οι οφειλέτες θα αισθάνονται φτωχότεροι. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι μια πολύ θετική εξέλιξη. Στο επίπεδο της ΕΕ η μεγάλη μάχη θα δοθεί στο εάν η νίκη στην προηγούμενη μάχη των «φειδωλών τεσσάρων» θα είναι μόνιμη ή όχι.

Όπως είπα στην αρχή δύσκολο το 2021 ειδικά εάν δεν υπάρξει μια σημαντική αλλαγή στο επίπεδο των ιδεών, των κοινωνικών συσχετισμών και των πολιτικών. Και αυτό χωρίς να πάρουμε υπόψη και εκείνα που δεν γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε. Αλλά για αυτά ισχύει το απόφθεγμα του Wittgenstein «whereof one cannot speak, thereof one must be silent» (Για όσα δεν μπορεί να μιλάει κανείς, για αυτά πρέπει να σωπαίνει).

* Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην Υπουργός Οικονομικών

ΔΗΜΟΦΙΛΗ