Vision Zero: Η κατάταξη της Ελλάδας στα τροχαία και η ευρωπαϊκή στρατηγική οδικής ασφάλειας
Η οδική ασφάλεια παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την Ευρώπη παρά τη σημαντική μείωση των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα τα τελευταία χρόνια.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα ευρωπαϊκά στοιχεία (Οκτώβριος 2025), οι θάνατοι στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 12% στην πενταετία 2019-2024 και κατά 2% στο διάστημα 2023-2024. Ωστόσο, η πρόοδος αυτή δεν καταγράφεται σε κάθε χώρα: ενδεικτικά, στην Ελλάδα, οι απώλειες από τροχαία αυξήθηκαν κατά 3% το διάστημα 2023-2024.
Η συζήτηση για την οδική ασφάλεια είναι κρίσιμης σημασίας καθώς επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών, τις διαδρομές των παιδιών για το σχολείο και, εν τέλει, το πώς σχεδιάζονται οι ίδιες οι πόλεις. Από το Vision Zero, την ευρωπαϊκή στρατηγική για μηδενισμό των νεκρών και των σοβαρά τραυματιών από τροχαία έως το 2050, μέχρι μικρότερες, ουσιαστικές πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο, ο στόχος είναι κοινός: Να μετατραπεί η κυκλοφορία στους δρόμους σε ασφαλή διαδικασία. Και αυτό γιατί τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΕ δείχνουν ότι υπάρχει πρόοδος, αλλά και μεγάλα περιθώρια βελτίωσης.
Η Ευρώπη στον δρόμο προς το Vision Zero
Παρά τη συνολική μείωση των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα στην ΕΕ, οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών της παραμένουν μεγάλες. Για παράδειγμα, η Ελλάδα κατέγραψε μείωση 3% στην πενταετία 2019-2024 αλλά, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, μόνο την περίοδο 2023-2024 είχε αύξηση 3%, με αποτέλεσμα να παραμείνει στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρώπη ως προς τους θανάτους ανά εκατ. κατοίκων, με 64 νεκρούς έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι 45.
Όσον αφορά στο μέσο μεταφοράς, το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα στην ΕΕ το 2023 ήταν μέσα σε αυτοκίνητο (44%) ενώ το 18% ήταν πεζή -και αυτό παρά την πολύ μεγάλη μείωση 30% στη δεκαετία 2013-2023 και την επίσης σημαντική μείωση 20% στην πενταετία 2019-2023.
Το Vision Zero, λοιπόν, σηματοδοτεί μία αλλαγή αντίληψης ως προς τα ατυχήματα. Αντί να εστιάζει αποκλειστικά στην ευθύνη του οδηγού δέχεται πως τα τροχαία είναι αποτέλεσμα παρωχημένων πολιτικών, ελλιπών υποδομών, ανεπαρκών οχημάτων και λάθος οδηγικής συμπεριφοράς, που, όμως, μπορούν και πρέπει να αλλάξουν.
Παιδιά και οδική ασφάλεια
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι και αυτά που αφορούν στα παιδιά. Μόνο το 2023, 430 παιδιά έχασαν τη ζωή τους στους ευρωπαϊκούς δρόμους, ενώ τη δεκαετία 2013-2023 οι απώλειες έφτασαν τις 5.630. Από αυτές, μάλιστα, το 45% ήταν μέσα σε αυτοκίνητα και το 31% ήταν πεζή.
Η ΕΕ, ακολουθώντας τα επιστημονικά δεδομένα, θεωρεί παιδιά όλα τα άτομα έως 14 ετών, αναγνωρίζοντας ότι δεν έχουν ακόμη αναπτυγμένες δεξιότητες αντίληψης, προσοχής και εκτίμησης κινδύνου όπως ένας ενήλικας. Επιπλέον, λόγω ύψους και σωματικής διάπλασης, συχνά δεν είναι ορατά από οδηγούς ή δεν μπορούν να προβλέψουν την πορεία των οχημάτων με ακρίβεια. Για αυτό και η συμπεριφορά των ενηλίκων -γονιών, οδηγών, τοπικών αρχών- επηρεάζει άμεσα την ασφάλεια των μετακινήσεών τους.
Ενώ, λοιπόν, για πολλά χρόνια, τα κυκλοφοριακά μέτρα είχαν ως προτεραιότητα τα οχήματα, σήμερα η συζήτηση μετατοπίζεται από την εξυπηρέτηση των οχημάτων στην προστασία των πιο ευάλωτων χρηστών.
Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες που εστιάζουν στις καθημερινές διαδρομές και συγκεκριμένα στις διαδρομές από και προς το σχολείο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το Safe Roads Project, το πρόγραμμα της Hellas Direct που ξεκίνησε το 2017 και έκανε δυναμικό restart το 2022 με στόχο να βάψει όλες τις ξεθωριασμένες διαβάσεις έξω από σχολεία σε όλη τη χώρα.
Μικρές παρεμβάσεις με μεγάλο αντίκτυπο
Safe Road Project θα πει ασφάλεια για όλους και η Hellas Direct την κάνει πράξη. Η διαδικασία είναι απλή. Γονείς, εκπαιδευτικοί, σχολικές διευθύνσεις ή τοπικές αρχές μπορούν να υποβάλλουν αίτημα και, αφού δοθεί άδεια από κάθε δήμο, ειδικά συνεργεία αναλαμβάνουν το κόστος και τις εργασίες για την αναβάθμιση σχολικών διαβάσεων, τηρώντας όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές.
Σημειώνεται πως ήδη περισσότεροι από 110 δήμοι σε όλη τη χώρα έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα και έχουν βαφτεί πάνω από 1.800 διαβάσεις έξω από σχολεία σε όλη τη χώρα -από την Αττική και την Κάλυμνο έως την Πρέβεζα και τη Μήλο.
Παράλληλα, η δράση έχει και εκπαιδευτικό σκέλος, με τον ακτιβιστή, συγγραφέα και μέλος της ομάδας της Hellas Direct Δημήτρης Αντωνίου να επισκέπτεται σχολεία και να ενημερώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες για θέματα κυκλοφοριακής αγωγής και οδικής ασφάλειας χρησιμοποιώντας και εργαλεία εικονικής πραγματικότητας. Στην τελευταία τριετία έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 250 επισκέψεις σε σχολεία.
Η οδική ασφάλεια είναι ζήτημα ζωής, συλλογικής ευθύνης και σύγχρονων πολιτικών. Τα ευρωπαϊκά στοιχεία δείχνουν ότι η πρόοδος είναι εφικτή, αλλά δεν είναι δεδομένη. Στην Ελλάδα, όπου τα περιθώρια βελτίωσης παραμένουν μεγάλα, πρωτοβουλίες όπως το Safe Roads Project της Hellas Direct υπενθυμίζουν ότι ακόμη και μικρές, στοχευμένες παρεμβάσεις που έχουν μεγάλη σημασία. Ειδικά όταν αφορούν στα παιδιά, τους πιο ευάλωτους χρήστες του δρόμου που θα αποτελέσουν τη μελλοντική γενιά οδηγών.
