Ο τζόγος στην τέχνη: Πέντε διάσημοι καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με τα τυχερά παιχνίδια

Μπορεί τα τελευταία χρόνια ο τζόγος να κινείται σε πολύ μεγάλο βαθμό γύρω από τον αθλητισμό, όπως μας δείχνει το NetBet Casino, όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Ειδικά κατά την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης στη Δυτική Ευρώπη, η πλειοψηφία των τζογαδόρων έπαιζε με τράπουλα, με ζάρια και στοιχημάτιζε σε αγώνες μεταξύ ζώων, κυρίως. Τα τυχερά παιχνίδια, ανέκαθεν ήταν πολύ δημοφιλή σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και ειδικά στις ανώτερες, όπου πολλές φορές αποτελούσε την κύρια διασκέδαση μεταξύ των αντρών. Οι λέσχες των επόμενων αιώνων σε Ευρώπη και Αμερική αποτέλεσαν τότε τους χώρους που παιζόταν τα τυχερά παιχνίδια και αργότερα τη θέση τους πήραν τα καζίνο, όπου το κοινό διευρύνθηκε και… οι αίθουσες όλο και μεγάλωναν – για να φτάσουμε σήμερα στα διαδικτυακά καζίνο, που αποτελούν τον πιο διαδεδομένο τρόπο να παίξει κάποιος όποιο τυχερό παιχνίδι προτιμά, όποια στιγμή θέλει και όπου κι αν βρίσκεται.

1. Καραβάτζιο, Οι Χαρτοκλέφτες

Κατά τον 16^ο – 17^ο αιώνα, η θέση του τζόγου στην κοινωνική ζωή ήταν εδραιωμένη πια, ως διασκέδαση, κυρίως μεταξύ αντρών – ως γυναικεία ασχολία η χαρτοπαιξία διαδόθηκε αργότερα. Διάσημοι καλλιτέχνες, με πρώτον από όλους τον επιβλητικό και σκοτεινό Καραβάτζιο, δημιούργησαν πίνακες ζωγραφικής που είχαν ως θέμα τους τα τυχερά παιχνίδια: «Οι Χαρτοκλέφτες», είναι ένα από τα έργα του σπουδαίου αυτού ζωγράφου και απεικονίζει δύο αγόρια που παίζουν χαρτιά: Το ένα κρύβει φύλλα στην πλάτη του, ενώ πάνω από το άλλο βρίσκεται ένας άντρας, που φαίνεται να παρασύρει το παιδί για να κερδίσει ο συνεργός του. Ο Καραβάτζιο, με την ταραχώδη του ζωή μεταξύ νόμου και ανομίας, απεικόνισε πολλές φορές στους πίνακές του την πραγματικότητα που έβλεπε στο θέμα του, δίχως να προσπαθεί να την ωραιοποιήσει με κάποιον τρόπο. Έτσι και οι «Χαρτοπαίκτες» του είναι ένας σκοτεινός πίνακας, όπου το φως πέφτει μόνο στο πρόσωπο του «αθώου» παιδιού. Ο άντρας, που φαίνεται να είναι ο εγκέφαλος της απάτης, βρίσκεται ολόκληρος στη σκιά. «Οι χαρτοκλέφτες» είναι έργο που δημιουργήθηκε πιθανότατα το 1594, Ελαιογραφία 94 × 131 cm και σήμερα βρίσκεται στο FortWorth των ΗΠΑ, στο Kimbell Art Museum.

^{Caravaggio, 1594, The Cardsharps, Kimbell Art Museum}

2. Τέοντοορ Ρομπάουτς, Οι χαρτοπαίκτες

Βαθιά επηρεασμένος από την τέχνη του Καραβάτζιο, ο Φλαμανδός Τέοντοορ Ρομπάουτς περιλαμβάνει κι αυτός μεταξύ των σπουδαίων έργων του έναν πίνακα που ονομάζεται «Οι χαρτοπαίκτες» και σήμερα εκτίθεται στο Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών Αμβέρσας. Το έργο δημιουργήθηκε στο πρώτο μισό του 17^ου αιώνα και χαρακτηρίζεται από τη χρήση του κιαροσκούρο. Έχει οριζόντια κατεύθυνση και οι μορφές του απεικονίζεται πολύ έντονα, μοιάζοντας ακόμα και ανάγλυφες. Παράλληλα, στο έργο αυτό ο Ρομπάους χρησιμοποιεί την προοπτική, σε ένα συμβατικό σκηνικό που περιλαμβάνει απλώς ένα τραπέζι μπροστά από έναν καφετί τοίχο. Πέντε πρόσωπα, τρεις χαρτοπαίκτες, ένας υπηρέτης και μία υπηρέτρια, εμφανίζονται στο κάδρο.

^{Τέοντοορ Ρομπάουτς, Οι Χαρτοπαίκτες, Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών Αμβέρσας}

3. Κορνέλις ντε Φος, Το Χαρτοπαίγνιο

Καλλιτέχνης της ίδιας εποχής και επίσης Φλαμανδός, ήταν ο Κορνέλις ντε Φος, που επίσης ασχολήθηκε με τα τυχερά παιχνίδια πολλές φορές στο έργο του. Ο ίδιος ήτανσχεδιαστής και έμπορος έργων τέχνης, ενώ στην Αμβέρσα της εποχής θεωρούταν κορυφαίος στις προσωπογραφίες. Εν τούτοις, τα έργα του που απεικονίζουν τυχερά παιχνίδια είναι ρωπογραφίες. «Το Χαρτοπαίγνιο», δημιουργήθηκε μεταξύ 1600 και 1651 και είναι λάδι σε μουσαμά, 171x228cm. Το τεράστιο αυτό έργο σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Καλών Τεχνών της Σουηδίας και απεικονίζει τρεις χαρτοπαίκτες, ένας εκ των οποίων κάθεται με μία γυναίκα, πιθανώς εταίρα. Παρόμοιου περιεχομένου είναι ακόμα ένα έργο του ντε Φος, που ονομάζεται «Χαρτοπαίκτες και εταίρες μέσα σε σκηνή» και απεικονίζει τρεις άντρες και δύο γυναίκες, αυτή τη φορά, με σαφώς εντονότερα χρώμα, καθώς στον πίνακα κυριαρχεί το έντονο κόκκινο. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στον ίδιο καλλιτέχνη ανήκει και ένας πίνακας με κύριο θέμα το τάβλι: Πρόκειται για το έργο «Το παιχνίδι του ταβλιού, του 1630, που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Boucher-de-Perthes της Αμπβίλ.

^{Κορνέλις ντε Φος, Το Χαρτοπαίγνιο, Εθνικό Μουσείο Καλών Τεχνών της Σουηδίας}

4. Πωλ Σεζάν, Οι Χαρτοπαίκτες

Πάρα πολύ μακριά από τα σημερινά καζίνο, που δίνουν την ευκαιρία στον καθένα μας να διασκεδάσει με τα τυχερά παιχνίδια, ο ιμπρεσιονιστής Πωλ Σεζάν ασχολήθηκε με τη χαρτοπαιξία στα καφενεία και τα καπηλειά στα τέλη του 19^ου αιώνα. Μία σειρά από πίνακές του έχει αυτό το θέμα και θεωρείται σπουδαία στιγμή στο έργο του. Στην ουσία πρόκειται για τρεις παραλλαγές ενός πίνακα και δύο ενός άλλου: Στον πρώτο δύο άντρες παίζουν χαρτιά, καπνίζουν κι ένα μπουκάλι με αλκοόλ είναι πάνω στο τραπέζι τους. Στον δεύτερο, που είναι πιο περίπλοκος, τρεις άντρες κάθονται και παίζουν χαρτιά σε ένα ξύλινο τραπέζι, ενώ πίσω τους στέκεται ένας ακόμα όρθιος, καπνίζει και πιθανώς περιμένει τη σειρά του.

^{Paul Cézanne, The Card Players, The Metropolitan Museum of Art}

5. Φερνάν Λεζέ, Στρατιώτες που παίζουν χαρτιά

Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα μεγαλούργησε ο Φερνάν Λεζέ, Γάλλος ζωγράφος και γλύπτης. Ασχολήθηκε με τον κυβισμό επηρεασμένος από τον Πικάσο και τον Σεζάν, εξελίσσοντας όμως την τέχνη του με τέτοιο τρόπο, που από πολλούς κριτικούς τέχνης σήμερα θεωρείται πρόδρομος της Ποπ Αρτ. Ένας πίνακάς του ονομάζεται «Στρατιώτες που παίζουν χαρτιά» και απεικονίζει, με τη χρήση του κυβισμού, στρατιώτες που μοιάζουν περισσότερο με ρομπότ, καθώς δεν έχουν σάρκα και αίμα, να παίζουν χαρτιά. Ο συγκεκριμένος πίνακας δημιουργήθηκε το 1917, όταν ο Λεζέ βρισκόταν σε νοσοκομείο του Παρισιού, αναρρώνοντας μετά από επίθεση που δέχθηκε ως στρατιώτης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

^{Fernand Léger, Soldiers Playing Cards, 1917, oil on canvas, Kröller-Müller State Museum, Ontario}

Ο τζόγος ήταν μέρος της καθημερινότητας του δυτικού κόσμου από αιώνες. Απεικονίστηκε στην τέχνη, σε διάφορες μορφές και με διάφορες αφορμές. Σήμερα, οι σύγχρονοι τζογαδόροι, δεν έχουν πολλά κοινά στοιχεία με τις μορφές των έργων του Καραβάτζιο ή του Σεζάν. Σήμερα παίζουμε NetBet Sport και δεκάδες άλλα παιχνίδια με σκοπό τη διασκέδαση, την έκρηξη αδρεναλίνης και τη συγκίνηση που προκαλεί το κάθε παιχνίδι, χωρίς τη δραματική χροιά που διακρίνουμε σε αυτά τα σπουδαία έργα τέχνης, η θέση των οποίων είναι στα μεγαλύτερα μουσεία στον κόσμο.