Στροφύλι: Η συνοικία της Κηφισιάς με τις ιστορικές επαύλεις

Το Στροφύλι είναι η περιοχή που εκτείνεται βόρεια του σταθμού ΗΣΑΠ της Κηφισιάς, ανάμεσα στις οδούς Τατοΐου, Εμμανουήλ Μπενάκη και Όθωνος. Στη μικρή αυτή καταπράσινη συνοικία μπορεί κανείς να θαυμάσει επαύλεις του 19^ου και 20^ου αιώνα και να ταξιδέψει νοερά στο παρελθόν, τότε που η περιοχή ήταν ένας παραθεριστικός προορισμός για τους εύπορους Αθηναίους.

Στροφύλι: Η παραθεριστική συνοικία του 19^ου αιώνα

Τον 19^ο αιώνα η Αθήνα ήταν πολύ διαφορετική σε σχέση με το πώς είναι σήμερα. Η Κηφισιά δεν θεωρούνταν καν προάστιο, αλλά μία παραθεριστική περιοχή σχετικά κοντά στην Αθήνα με πλούσια βλάστηση και κλίμα διαφορετικό από εκείνο το κέντρου.

Το Στροφύλι ως περιοχή αναδείχθηκε κυρίως στα τέλη του 19^ου αιώνα, μετά τη δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής που ένωνε την Αθήνα με την Κηφισιά. Τα εγκαίνια έγιναν το 1885 και το ατμοκίνητο τρένο μετέφερε του επιβάτες από την πλατεία Αττικής στην Κηφισιά και το αντίστροφο, σε μόλις 30 με 40 λεπτά. Ο συρμός ονομάστηκε «Θηρίο» και αυτή ήταν η δεύτερη σιδηροδρομική γραμμή στην πρωτεύουσα, μετά από εκείνη που ένωνε την Αθήνα με τον Πειραιά.

Το «Θηρίο» συνέβαλε στην ανάδειξη της περιοχής και επιφανείς επιχειρηματίες, πολιτικοί και καλλιτέχνες της τότε εποχής έκτισαν εκεί τις εξοχικές κατοικίες τους. Ανάμεσα στις ιστορικές προσωπικότητες που έμειναν στο Στροφύλι, η Πηνελόπη Δέλτα, ο Μακεδονομάχος Παύλος Μελάς, ο επιχειρηματίας και πολιτικός Εμμανουήλ Μπενάκης, και ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, πρωθυπουργός της χώρας που καταδικάστηκε σε θάνατο στη «Δίκη των έξι».

Οδοιπορικό στο Στροφύλι της Κηφισιάς

Τι βλέπει σήμερα κανείς στο Στροφύλι; Εντυπωσιακές επαύλεις εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, δέντρα, έναν ποδηλατόδρομο, λίγες πολυκατοικίες που ξεχωρίζουν και ένα τμήμα του ιστορικού ρέματος της Πύρνας που ξεκινά από το βουνό της Πεντέλης.

Η οδός Τατοΐου

Βρίσκεται πίσω ακριβώς από τον σταθμό ΗΣΑΠ της Κηφισιάς και θα ήταν ένα δρόμος αδιάφορος αν στις δυο πλευρές του δρόμου δεν υπήρχαν παραταγμένα μερικά από τα πιο όμορφα αρχοντικά της περιοχής.

Το τμήμα από τον αριθμό 4 της οδού μέχρι τον αριθμό 54 θεωρείται το δυτικό όριο του Στροφυλίου. Αρχοντικά που ξεχωρίζουν στο σημείο αυτό η έπαυλη Αποστολίδη και η οικία του Παύλου Μελά.

Η πρώτη βρίσκεται στο νούμερο 4 της οδού Τατοΐου, κρυμμένη πίσω από την πυκνή βλάστηση του προαύλιου χώρου. Κτίστηκε το διάστημα 1915-1920 σε σχέδια Βέλγου αρχιτέκτονα και πήρε το όνομά της από τον πρώτο της ιδιοκτήτη, Χρήστο Αποστολίδη. Το πιο ιδιαίτερο στοιχείο της είναι ο μεσαιωνικός πύργος, το μόνο τμήμα του κτηρίου που διακρίνεται από τον δρόμο.

Το σπίτι του Παύλου Μελά βρίσκεται, στην Τατοΐου 50. Δεν έχει τα χαρακτηριστικά έπαυλης, αποτελεί όμως ιστορικό μνημείο του δήμου Κηφισιάς. Όπως αναγράφεται και στην πινακίδα που έχει τοποθετηθεί στην είσοδο, από αυτό το σπίτι ο Παύλος Μελάς «έφυγε για τη Μακεδονία στα 1904».

Περπατώντας λίγο παρακάτω, στο νούμερο 54, η Τατοΐου συναντά την Εμμανουήλ Μπενάκη, τον δρόμο που οριοθετεί το Στροφύλι ανατολικά.

Η οδός Μπενάκη

Στην Μπενάκη 38 βρίσκεται το σπίτι που έμεινε η συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα από το 1916 μέχρι και την ημέρα που αυτοκτόνησε στις 2 Μαΐου του 1941. Θεωρείται εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής με στοιχεία νεοκλασικά και μεσαιωνικά. Σήμερα διατηρείται σε άριστη κατάσταση και στεγάζει το Τμήμα Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη στο οποίο και ανήκει.

Λίγο πιο κάτω, στη διασταύρωση της Μπενάκη με την Πεσμαζόγλου, βρίσκονται δύο από τις πιο ιδιαίτερες επαύλεις της περιοχής, η έπαυλη Ζούρα και η έπαυλη Ατλαντίς.

Η έπαυλη Ζούρα στην Πεσμαζόγλου 10 κτίστηκε από την οικογένεια Βουδούρη σε σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και η οικοδόμησή της ολοκληρώθηκε το 1872. Η αρχιτεκτονική της χαρακτηρίζεται από το «πάντρεμα» στοιχείων μπαρόκ και νεοκλασικισμού.

Η οικογένεια Ζούρα ήταν στη πραγματικότητα οι τρίτοι ιδιοκτήτες της έπαυλης, από την οποία και πήρε το όνομά της. Σήμερα στεγάζει γραφεία εταιρείας.

Η έπαυλη «Ατλαντίς» βρίσκεται ακριβώς απέναντι και είναι ένα από τα αρχιτεκτονικά έργα τέχνης του Ερνέστου Τσίλλερ. Η έπαυλη κτίστηκε το 1897 και πήρε το όνομά της από την ελληνόφωνη εφημερίδα «Ατλαντίς» που κυκλοφορούσε στη Νέα Υόρκη. Εκδότης της εφημερίδας ήταν ο Σόλωνας Βλαστός ο οποίος ήταν και ο πρώτος ιδιοκτήτης της διώροφης έπαυλης.

Δίπλα στην έπαυλη Ατλαντίς, η βίλα Rose, ένα αρχοντικό αντίστοιχης αισθητικής και με παρόμοιο χρώμα εξωτερικής λιθοδομής.

Προχωρώντας προς τα δυτικά, η οδός Πεσμαζόγλου συναντά την οδό Στροφυλίου, η οποία έχει το ίδιο όνομα με την ευρύτερη περιοχή και όχι τυχαία.

Η οδός Στροφυλίου

Λέγεται ότι ονομάστηκε έτσι από τη στροφή που έπαιρνε το ατμοκίνητο «Θηρίο» για να επιστρέψει στον σταθμό. Είναι ίσως ο ομορφότερος δρόμος της συνοικίας και ο μόνος με ποδηλατόδρομο.

Στη συμβολή Πεσμαζόγλου και Στροφυλίου βρίσκεται η νεογοτθική έπαυλη Πρωτοπαπαδάκη. Ο πρώτος της ιδιοκτήτης, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, διετέλεσε Πρωθυπουργός της χώρας από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο του 1922. Καταδικάστηκε στη «Δίκη των έξι» σε θάνατο και τουφεκίστηκε τον Νοέμβρη του 1922 στο Γουδί. Ήταν επίσης μηχανικός, καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και η έπαυλή του στην Κηφισιά κτίστηκε σε δικά του σχέδια το 1897.

Δύο τετράγωνα παρακάτω, το ρέμα της Πύρνας περνά κάθετα κάτω από τον δρόμο. Δεν έχει πια νερό, η βλάστηση, ωστόσο, στο σημείο παραμένει πυκνή και τα σκουριασμένα κάγκελα είναι ό,τι έχει απομείνει από ένα άλλοτε γραφικό σημείο της Κηφισιάς.

Το ρέμα της Πύρνας ξεκινά από το βουνό της Πεντέλης και διασχίζει πολλές ακόμα περιοχές των βορείων προαστίων όπως η Λυκόβρυση, η Πεύκη και η Μεταμόρφωση.

Ο οδός Όθωνος

Άλλοι δρόμοι του Στροφυλίου είναι η Ραγκαβή, η βασιλίσσης Αμαλίας, η Ευκλείδου, η Δηλιγιάννη, η Τσαλδάρη. Σε όλες υπάρχουν αρχοντικά που αντέχουν στον χρόνο, κομμάτι του αρχιτεκτονικού πλούτου της Κηφισιάς. Δίπλα τους νεόκτιστες βίλες και μερικές πολυκατοικίες, εναρμονισμένες και αυτές με τον χαρακτήρα της συνοικίας.

Ο οδός Όθωνος είναι ο νιοτιότερος δρόμος του Στροφυλίου. Βρίσκεται πιο κοντά στον σταθμό ΗΣΑΠ της Κηφισιάς και παρότι η κίνηση είναι αισθητά αυξημένη, έχει και αυτός μία δική του ομορφιά. Σε κάποια σημεία το πεζοδρόμιο βρίσκεται ανάμεσα σε παρτέρια και θάμνους, προσφέροντας έτσι ένα είδος απομόνωσης στους πεζούς από τον δρόμο και τα αυτοκίνητα.

Το Στροφύλι ήταν και είναι μία από τις πιο όμορφες περιοχές της Κηφισιάς. Οι επιβλητικές επαύλεις που κτίστηκαν τους δύο προηγούμενους αιώνες με τους ανθισμένους κήπους πιθανά να καθόρισαν σε κάποιο βαθμό τον χαρακτήρα και τη σημερινή ταυτότητα της Κηφισιάς. Το αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό απόθεμα του Στροφυλίου, πάντως, είναι το πρώτο που χαρακτηρίζει το Στροφύλι ως περιοχή και κάνει μία βόλτα στους δρόμους της, μία βόλτα στην Αθήνα μίας άλλης εποχής.