Πανεπιστήμια: Οι προσπάθειες αναθεώρησης του Άρθρου 16 - Το μεγάλο στοίχημα της ΝΔ

Πολλές αποτυχημένες προσπάθειες έγιναν στο παρελθόν για να αναθεωρηθεί το περίφημο άρθρο 16 του Συντάγματος.

Η Ελλάδα βίωσε ξανά και ξανά κινητοποιήσεις, έντονες αντιπαραθέσεις στις τηλεοπτικές εκπομπές, ενώ τόνοι μελανιού χύθηκαν για το ζήτημα των μη κρατικών Πανεπιστημίων.

Οι υπέρμαχοι της συνταγματικής αναθεώρησης, επιχειρηματολογούν ότι πρόκειται για μια επιβεβλημένη αλλαγή, που θα φέρει την εκπαίδευση στην Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή. Αναφέρουν ακόμη, ότι θα αναστρέψει την τάση του λεγόμενου brain drain που στερεί σπουδαία «μυαλά» από τη χώρα. Ένα ακόμη επιχείρημα που αναπτύσσουν, είναι πως κανένα πανεπιστήμιο, είτε δημόσιο, είτε ιδιωτικό, δεν μπορεί να είναι ξεκομμένο από την αγορά εργασίας, που αποτελεί την κινητήρια μηχανή της ανάπτυξης.

Από την άλλη πλευρά, οι πολέμιοι της αναθεώρησης του άρθρου 16, υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο οδηγεί στην κατηγοριοποίηση των υποψηφίων φοιτητών ανάλογα με την οικονομική τους επιφάνεια, στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης γενικότερα και τελικά στην υποβάθμιση του δημόσιου Πανεπιστημίου.

Τι προβλέπει το άρθρο 16

Οι διατάξεις του άρθρου 16 του Συντάγματος ορίζουν ότι η ανώτατη εκπαίδευη παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν ΝΠΔΔ, ενώ απαγορεύουν τη σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες.

Στο παρελθόν, επιχειρήθηκε η παράκαμψη του άρθρου 16 με διάφορες ερμηνευτικές κατασκευές όπως η ίδρυση και λειτουργία ΑΕΙ μέσω δημοσίων συμβάσεων μεταξύ Κράτους και ιδιωτών, από ΟΤΑ που αποτελούν ΝΠΔΔ και χρηματοδοτούνται από ιδιώτες, μέσω ξένων κολεγίων που δραστηριοποιούνται τόσο στο εξωτερικό όσο και στη χώρα και μέσω της κατοχύρωσης επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους αποφοίτους κολεγίων.

Ατελέσφορες προσπάθειες

Το 2006 η Νέα Δημοκρατία που είχε την κυβερνητική πλειοψηφία πρότεινε την αναθεώρηση του άρθρου 16, καθώς φαινόταν ότι συγκέντρωνε τη συναίνεση της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, οι «πράσινες» εσωκομματικές διαφωνίες, οδήγησαν τον Γιώργο Παπανδρέου να κάνει ένα βήμα πίσω και να μην στηρίξει την αναθεώρηση του άρθρου 16.

Το 2019, η Νέα Δημοκρατία από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης αυτή τη φορά, έβαλε το επίμαχο άρθρο στα προς αναθεώρηση άρθρα. Η σαφής διαφωνία του κυβερνώντος κόμματος ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, οδήγησε σε αδιέξοδο και αυτή την προσπάθεια.

Η ενεργοποίηση του άρθρου 28

Τον Ιούλιο του 2023 η κυβέρνηση της ΝΔ, με εκφρασμένη την πρόθεση να αναθεωρήσει το άρθρο 16, ενεργοποίησε ένα άλλο άρθρο του Συντάγματος, το Άρθρο 28 με τίτλο «Κανόνες του διεθνούς δικαίου και διεθνείς οργανισμοί», το οποίο επιτρέπει τη σύναψη διακρατικών συμφωνιών με ιδιωτικά, ξένα ιδρύματα με ορισμένους.

Συγκεκριμένα ορίζει ότι οι διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού δικαίου και υπερισχύουν κάθε άλλης αντίθετης διάταξης νόμου, εάν επικυρωθούν με νόμο. Το Σύνταγμα, όμως, όχι μόνο δεν τις αναγορεύει υπέρτερες αυτού αλλά, ούτε καν τους απονέμει ίση τυπική ισχύ. Επομένως, οποιαδήποτε διεθνής συμφωνία, διμερής ή πολυμερής, συναφθεί μεταξύ της Ελλάδας και άλλων κρατών, ακόμα κι αν κυρωθεί με νόμο δεν μπορεί να παράξει έννομα αποτελέσματα.

Το μεγάλο στοίχημα

Τώρα η Νέα Δημοκρατία εμφανίζεται αποφασισμένη να τελειώσει οριστικά με το κρατικό μονοπώλιο στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Το πρώτο βήμα γίνεται με το νομοσχέδιο που ψηφίζεται αυτές τις ημέρες από τη Βουλή και ανοίγει το δρόμο στη λειτουργία Μη Κρατικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα.

Το επόμενο βήμα, που αποτελεί και το μεγάλο στοίχημα για τη Νέα Δημοκρατία, θα γίνει στην επόμενη αναθεωρητική διαδικασία του Συντάγματος. Για να αλλάξει το άρθρο 16, απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών και συνεπώς θα χρειαστεί συμμάχους σε αυτή την προσπάθεια.

Σε κάθε περίπτωση, η αναθεώρηση δεν μπορεί να ξεκινήσει πριν τις 29 Νοεμβρίου του 2024, καθώς η παράγραφος 5 του άρθρου 110 του Συντάγματος ορίζει ότι δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του Συντάγματος πριν περάσει πενταετία από την περάτωση της προηγούμενης, και απαιτεί απόφαση με αυξημένες πλειοψηφίες σε δύο κοινοβουλευτικές περιόδους.

Τι ορίζει το Σύνταγμα και η διαδικασία αναθέωρησής του

Άρθρο 16 (Παιδεία, τέχνη, επιστήμη)

«H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους. Συγχώνευση ή κατάτμηση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μπορεί να γίνει και κατά παρέκκλιση από κάθε αντίθετη διάταξη, όπως νόμος ορίζει. Ειδικός νόμος ορίζει όσα αφορούν τους φοιτητικούς συλλόγους και τη συμμετοχή των σπουδαστών σ' αυτούς» (παρ. 5).

«Νόμος ορίζει τις προϋποθέσεις και τους όρους χορήγησης άδειας για την ίδρυση και λειτουργία εκπαιδευτηρίων που δεν ανήκουν στο Κράτος, τα σχετικά με την εποπτεία που ασκείται πάνω σ' αυτά, καθώς και την υπηρεσιακή κατάσταση του διδακτικού προσωπικού τους. H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται» (παρ. 8).

Για να αλλάξει οποιοδήποτε άρθρο του Συντάγματος η διαδικασία είναι η εξής:

Αν στην πρώτη Βουλή υπάρχει πλειοψηφία 180 βουλευτών, στη δεύτερη Βουλή τα προς αναθεώρηση άρθρα χρειάζονται απλά την απόλυτη πλειοψηφία των 151 βουλευτών. Αντίθετα, στην περίπτωση που δεν υπάρχουν 180 βουλευτές κατά τη διαδικασία που η Βουλή θα προτείνει τα προς αναθεώρηση άρθρα, τότε στην επόμενη Βουλή τα άρθρα θα πρέπει να ψηφιστούν από τουλάχιστον 180 βουλευτές.

Διαβάστε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece για τις αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση