Το φιλόδοξο έργο για την αναβίωση της ακουστικής της Αγίας Σοφίας

Τα ερωτήματα αυτά επιδιώκει να απαντήσει ένα φιλόδοξο έργο που αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και εξειδικευμένους αλγόριθμους που αναπτύχθηκαν από το Πανεπιστήμιο Stanford με τη χορηγία της Peoplecert. Και το αποτέλεσμα που είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε στο πλαίσιο ειδικής παρουσίασης πριν από μερικές μέρες στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μπαλίνου είναι άκρως εντυπωσιακό.

Αξιοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη, ομάδα επιστημόνων Πανεπιστημίου Stanford, σε συνεργασία με τη Χορωδία Αγ. Σοφία PeopleCert από 30 κορυφαίους ιεροψάλτες κατόρθωσαν να αναπαράγουν με μοναδική ακρίβεια το ηχητικό περιβάλλον του ναού προσφέροντας στο κοινό μια καθηλωτική εμπειρία που ενώνει την τεχνολογία με τη βυζαντινή μουσική παράδοση. Σημειωτέον πως οι περισσότεροι από τους ψάλτες έχουν ρίζες από την Κωνσταντινούπολη, στοιχείο που ενισχύει τον αυθεντικό χαρακτήρα του εγχειρήματος.

Η τελική μορφή του έργου, το οποίο θα φιλοξενείται μόνιμα στον Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μπαλίνου, θα είναι έτοιμο τον Σεπτέμβριο όπως έγινε γνωστό από τον ιδρυτή και πρόεδρο της Peoplecert, Βύρων Νικολαϊδη, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης οκτώ βυζαντινών ψαλμών, αποδοσμένων σε αυθεντικό Πατριαρχικό ύφος. Στο ναό έχει ήδη εγκατασταθεί ένα προηγμένο πολυκαναλικό ηχοσύστημα, σχεδιασμένο να αναπαράγει με ακρίβεια την ακουστική εμπειρία της Αγίας Σοφίας. Παράλληλα, έχει τοποθετηθεί και προτζέκτορας για την οπτικοακουστική παρουσίαση που θα συνοδεύει το βίντεο.

Η ακουστική της Αγίας Σοφίας

Ο ναός της Αγίας Σοφίας, χτισμένος τον 6ο αιώνα, χαρακτηρίζεται από τον τεράστιο εσωτερικό του θόλο και τις πολυάριθμες καμπύλες επιφάνειες, που επηρεάζουν την πορεία και την αντήχηση του ήχου. Η ιδιαίτερη δομή του επιτρέπει στην ηχώ να διαρκεί περίπου 11 δευτερόλεπτα, δημιουργώντας ένα καθηλωτικό και επιβλητικό ακουστικό περιβάλλον – ιδανικό για τη βυζαντινή ψαλτική.

Η επιστημονική ομάδα από το Stanford, με επικεφαλής τον δρ. Jonathan Abel , καθηγητή στο Center for Computer Research in Music and Acoustics (CCRMA), αξιοποίησε τεχνολογίες αιχμής για την ακουστική αναπαράσταση του ναού. Χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της ψηφιακής προσομοίωσης, βασισμένη σε λεπτομερή ηχητικά δεδομένα και φυσικές μετρήσεις του χώρου.

Μια χαρακτηριστική στιγμή της διαδικασίας ήταν η επίσκεψη του Αμερικανού καθηγητή στην Αγία Σοφία, όπου, καθισμένος στο κέντρο του ναού, έσπασε ένα μπαλόνι για να καταγράψει την ηχητική του συμπεριφορά. Το ηχητικό αποτύπωμα που προέκυψε, μοναδικό για κάθε χώρο, αποθήκευσε την ηχώ και την αντήχηση της Αγίας Σοφίας, επιτρέποντας στους ερευνητές να μεταφέρουν αυτόν τον ήχο σε οποιοδήποτε περιβάλλον.

Η σημασία αυτής της ακουστικής ανασύστασης είναι τεράστια. Η ιδιότυπη αντήχηση του ναού δεν είναι απλώς αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό· λειτουργεί σχεδόν μυστηριακά, ενισχύοντας τη μυσταγωγική διάσταση των βυζαντινών ψαλμών. Ο ήχος, μέσα από τη μακρά διάρκεια και τη διάχυση του στον χώρο, δημιουργεί μια αίσθηση πνευματικής παρουσίας, αγκαλιάζοντας τον ακροατή και μεταφέροντάς τον σε ένα άλλο επίπεδο εμπειρίας. Χωρίς την ξεχωριστή αυτή ακουστική, η επίδραση των ψαλμών θα ήταν εντελώς διαφορετική.

Η Peoplecert προσέγγισε την ομάδα του Stanford, προχωρώντας παράλληλα πριν από μερικούς μήνες στη σύσταση της ειδικής χορωδίας. Στη συνέχεια, οι δύο πλευρές συνεργάστηκαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να γίνει η ηχογράφηση με το αποτέλεσμα να είναι αρκούντως εντυπωσιακό και να έχεις την αίσθηση ότι είσαι μέσα στον επιβλητικό ναό της Αγίας Σοφίας.