Οι μεγάλες αλλαγές στην Υγεία δεν έρχονται θεαματικά, αλλά με συνέπεια και συνεργασία

Γράφει ο Γιάννης Κωτσιόπουλος

Αν κάτι έχω μάθει στα χρόνια που ασχολούμαι με την Υγεία είναι ότι οι μεγάλες αλλαγές συνήθως δεν έρχονται ποτέ θεαματικά. Έρχονται αθόρυβα, μέσα από επιμονή, συνέπεια και συνεργασία. Από μικρές νίκες και από ανθρώπους που δεν φαίνονται στα πρωτοσέλιδα αλλά χτίζουν σιγά-σιγά ένα πιο σταθερό σύστημα.

Στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακριβώς σε αυτή τη στιγμή μετάβασης. Από τη δεκαετία της κρίσης, της αβεβαιότητας και των περιορισμών, περάσαμε εδώ και κάποια χρόνια σε μια νέα εποχή, όπου το ζητούμενο δεν είναι απλώς να διαχειριστούμε το κόστος, αλλά να σχεδιάσουμε το μέλλον με άλλη φιλοσοφία. Και αυτό απαιτεί σχέδιο, θεσμική συνέχεια και- πάνω απ’ όλα- ταχύτητα.

Γιατί όσο το σύστημα κινείται πιο αργά από την πραγματική ανάγκη, το κόστος μεταφέρεται αλλού: στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις, μέσω των υπερβολικών επιστροφών, και τελικά στους ασθενείς, που καθυστερούν να έχουν πρόσβαση στις θεραπείες τους.

Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε εξέλιξη ουσιαστικά βήματα: η θεσμοθέτηση του Ταμείου Καινοτομίας, η μεταρρύθμιση του HTA, η προσπάθεια για ηλεκτρονική συνταγογράφηση στα νοσοκομεία, η ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών. Αυτά είναι η βάση πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε. Το ζητούμενο είναι να τα υλοποιήσουμε με ταχύτητα, διαφάνεια και ρεαλισμό.

Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη παραμένει μία από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι η Πολιτεία καλείται να κάνει δύο δύσκολα πράγματα ταυτόχρονα: να εξασφαλίσει περισσότερους πόρους για τη χρηματοδότηση της καινοτομίας και, ταυτόχρονα, να ενισχύσει τις δομές και τις διαδικασίες που θα εξασφαλίσουν ότι αυτοί οι πόροι αξιοποιούνται με τον σωστό τρόπο. Είναι μια δύσκολη ισορροπία, που απαιτεί τεχνογνωσία, συνεργασία και εμπιστοσύνη.

Αν κάτι μας δίδαξαν τα προηγούμενα χρόνια, είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα. Είναι θέμα κουλτούρας. Θέμα αντίληψης για το πώς αντιλαμβανόμαστε την αξία του φαρμάκου και τη λειτουργία του συστήματος Υγείας. Ακόμα και ένα «φθηνό» φάρμακο που δεν είναι αποτελεσματικό τελικά είναι ένα ακριβό φάρμακο, γιατί σπαταλά πόρους χωρίς να δίνει αξία.

Η συζήτηση, λοιπόν, πρέπει να μετακινηθεί από το κόστος στην αξία· από τον προϋπολογισμό στα αποτελέσματα. Ο θεσμός του HTA μπορεί να αποτελέσει το εργαλείο γι’ αυτή τη στροφή, αρκεί να λειτουργήσει με επιστημονικά, αντικειμενικά και σταθερά κριτήρια. Το ίδιο και το Ταμείο Καινοτομίας- μια εξαιρετική πρωτοβουλία που αναγνωρίζει έμπρακτα τη σημασία της καινοτομίας αλλά χρειάζεται επαρκή χρηματοδότηση και ένα μακροπρόθεσμο πλάνο, ώστε να μπορέσει να στηρίξει πραγματικά την είσοδο νέων θεραπειών στην ελληνική αγορά.

Η φαρμακοβιομηχανία έχει δείξει ότι δεν στέκεται απέναντι στο κράτος· στέκεται δίπλα του. Ως PhARMA Innovation Forum, εκπροσωπώντας 30 κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες, πιστεύουμε ότι η συνεργασία με την Πολιτεία πρέπει να αποκτήσει πιο θεσμικό και έμπρακτο χαρακτήρα. Να μετουσιωθεί σε ένα «road map» κοινής πορείας- με στόχους, δείκτες και σαφή χρονοδιαγράμματα με εκατέρωθεν δεσμεύσεις- θα μπορούσε να δώσει σταθερότητα και προβλεψιμότητα σε όλους.

Η πρόοδος χρειάζεται θεσμούς, αλλά και σχέσεις εμπιστοσύνης. Γιατί χωρίς εμπιστοσύνη, οι καλύτερες ιδέες μένουν γράμμα κενό. Και χωρίς δεδομένα, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρή πολιτική. Η συστηματική αξιοποίηση δεδομένων πραγματικού κόσμου (Real World Evidence), η λεπτομερής παρακολούθηση της φαρμακευτικής δαπάνης και η ανάλυση του γιατί και πού αυξάνεται είναι προϋποθέσεις για ένα βιώσιμο μοντέλο. Μόνο έτσι μπορούμε να ξέρουμε ποια φάρμακα προσφέρουν πραγματικό όφελος, πού χρειάζονται παρεμβάσεις και πώς διασφαλίζεται ότι κάθε ευρώ πιάνει τόπο.

Ξέρω ότι είναι εύκολο να μιλάμε για μεταρρυθμίσεις και δύσκολο να τις εφαρμόζουμε, γιατί απαιτούν γενναιότητα, σθένος, όραμα και πίστη ότι πρέπει να αλλάξουμε την συλλογική νοοτροπία. Και αυτή είναι ίσως η πιο ουσιαστική μεταρρύθμιση: η πολιτισμική. Να αλλάξουμε την οπτική μας απέναντι στο φάρμακο. Να το δούμε όχι ως δημοσιονομική απειλή, αλλά ως κοινωνική επένδυση. Να αντιληφθούμε ότι η έγκαιρη πρόσβαση σε αποτελεσματικές θεραπείες δεν επιβαρύνει, αλλά ανακουφίζει το σύστημα.

Η φράση «το σωστό φάρμακο, στον σωστό ασθενή, τη σωστή στιγμή» δεν είναι σύνθημα. Είναι πυξίδα. Γιατί μόνο έτσι το φάρμακο έχει πραγματική αξία: όταν φτάνει έγκαιρα εκεί που χρειάζεται, σε αυτόν που το χρειάζεται. Όταν εξυπηρετεί ταυτόχρονα τον ασθενή και τη βιωσιμότητα του συστήματος.

Η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι μπορεί να προχωρά, έστω κι αν οι ρυθμοί είναι πιο αργοί απ’ ό,τι θα θέλαμε. Έχει ανθρώπους με τεχνογνωσία, εταιρείες που επενδύουν, γιατρούς και ασθενείς που ζητούν λύσεις. Το επόμενο βήμα είναι να μετατρέψουμε αυτή τη δυναμική σε πράξη.

Η μετάβαση από τη σταθερότητα στην πρόοδο δεν θα γίνει σε μια νύχτα, αλλά μπορούμε να την επιταχύνουμε, αν υπάρξει συνέπεια, σχέδιο και κοινός σκοπός. Γιατί, τελικά, η Υγεία δεν είναι ένας αριθμός στον προϋπολογισμό· είναι η ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Και αυτό είναι κάτι που αξίζει να το υπηρετούμε με σταθερότητα, τεκμηρίωση και πίστη στην επιστήμη.

Η συζήτηση για τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας δεν αφορά μόνο αριθμούς ή δημοσιονομικά μεγέθη· αφορά το πώς θέλουμε να λειτουργεί το σύστημα για τον άνθρωπο. Η Πολιτεία και η φαρμακοβιομηχανία έχουν σήμερα την ευκαιρία να συνδιαμορφώσουν ένα μοντέλο που θα συνδυάζει την καινοτομία με τη δικαιοσύνη, την αποτελεσματικότητα με τη διαφάνεια. Ένα σύστημα που δεν θα αρκείται στο να «επιβιώνει» σε οριακές συνθήκες, αλλά θα εξελίσσεται με σχέδιο, συνέπεια και πίστη στην επιστήμη και στον άνθρωπο.

*Ο Γιάννης Κωτσιόπουλος είναι Γενικός Διευθυντής, PhARMA Innovation Forum

Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του CNN Greece στην Υγεία