Η πρόκληση της μετατροπής του ανεγχείρητου καρκίνου παγκρέατος σε εγχειρήσιμο

Γράφει ο Γρηγόρης Τσιώτος

Ένας από τους βασικούς λόγους που ο καρκίνος του παγκρέατος (ΚΠ) έχει δυσμενή πρόγνωση, όπως είναι γενικά γνωστό, είναι η ίδια η ανατομία. Διά μέσου του παγκρέατος, πίσω και ακριβώς πάνω του και σε άμεση επαφή με αυτό βρίσκονται κρισιμότατες αρτηρίες και φλέβες, όπως η πυλαία φλέβα, η ηπατική και η κοιλιακή αρτηρία, καθώς και μεσεντέριος αρτηρία. Τα αγγεία αυτά είναι ζωτικότατα για το ήπαρ και το έντερο. Μόλις εμφανιστεί ο ΚΠ, πολύ γρήγορα μεγαλώνει και επεκτείνεται ακριβώς προς τα γειτονικά αυτά αγγεία.

Στην αρχή εφάπτεται και πιέζει το τοίχωμά τους και αμέσως μετά τα καρκινικά κύτταρα διεισδύουν μέσα στο τοίχωμα και γίνονται «ένα σώμα» με αυτό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται διήθηση των αγγείων και συμβαίνει στο 40% των ασθενών με ΚΠ την στιγμή που γίνεται η διάγνωση. Σε ένα πρόσθετο 40% ο ΚΠ έχει κάνει ήδη μεταστάσεις την στιγμή της διάγνωσης, οπότε δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία, ενώ μόνο το 20% βρίσκεται σε εγχειρήσιμο στάδιο.

Καρκίνος παγκρέατος: Γιατί πολλές περιπτώσεις θεωρούνται ανεγχείρητες;

Το 40% των ασθενών με διήθηση αγγείων έχουν αυτό που ονομάζεται «τοπικά προχωρημένη» νόσος που δεν έχει όμως μεταστάσεις. Αυτοί οι ασθενείς αποτελούν το απόλυτο κέντρο της προσοχής, του ενδιαφέροντος και της έρευνας παγκοσμίως στην χειρουργική του παγκρέατος. Οι ασθενείς αυτοί μέχρι και σήμερα θεωρούνται ότι έχουν ανεγχείρητο καρκίνο από την μέγιστη πλειονότητα των χειρουργών παγκοσμίως, τους χορηγείται μόνο παρηγορητική χημειοθεραπεία και έχουν μέση επιβίωση 6-9 μήνες.

Ο λόγος που θεωρούνται ανεγχείρητοι είναι ακριβώς η διήθηση των αγγείων που καθιστά αδύνατη την «αποκόλληση» του όγκου από αυτά. Όμως, τα τελευταία 10-15 χρόνια αρκετοί από αυτούς τους ασθενείς μπορούν να χειρουργηθούν και να αφαιρεθεί ο ΚΠ μαζί με τα εμπλεκόμενα αγγεία και παρέχεται έτσι η δυνατότητα μεγάλης παράτασης της ζωής τους και για κάποιους από αυτούς και η πιθανότητα ίασης. Η μετατροπή λοιπόν του θεωρούμενου «ανεγχείρητου» ΚΠ σε εγχειρήσιμο έχει αποδειχθεί επανειλημμένως ότι τετραπλασιάζει ή και πενταπλασιάζει την μέση επιβίωση.

Μία τέτοια εγχείρηση αφαίρεσης του ΚΠ με συναφαίρεση των εμπλεκόμενων φλεβών και αρτηριών και αντικατάστασή τους με μόσχευμα ή με bypass, θεωρείται και είναι η πιο δύσκολη, η τεχνικά πιο απαιτητική και λεπτή και απαιτεί την συνεργασία απολύτως εξειδικευμένης ιατρικής ομάδας με αποδεδειγμένη εμπειρία σε ακριβώς αυτό το είδος εγχειρήσεων. Αυτές οι εγχειρήσεις γίνονται σε πολύ λίγα κέντρα των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ασίας διότι υπερβαίνουν κατά πολύ την δυσκολία και εμπειρία των υπολοίπων νοσοκομείων που ασχολούνται με τον ΚΠ.

Mετατροπή του ανεγχείρητου καρκίνου σε εγχειρήσιμο: Διεθνής αναγνώριση

Η δική μας ομάδα έκανε την πρώτη τέτοια εγχείρηση το 2012, ενώ μέχρι σήμερα έχουμε διενεργήσει 103 τέτοιες εγχειρήσεις μετατροπής του ανεγχείρητου σε εγχειρήσιμο. Τα αποτελέσματά μας με τετραπλασιασμό της επιβίωσης έχουν δημοσιευθεί σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά επιστημονικά περιοδικά και έχουν γίνει 23 επίσημες ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια παγκρέατος (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα ελληνικά).

Μέχρι στιγμής, είμαστε η μόνη ομάδα στην Ελλάδα η οποία συχνά, επαναληπτικά και με ασφάλεια διενεργεί τέτοιες εγχειρήσεις. Η δουλειά και το επίπεδο της ομάδας μας έχουν διεθνώς αναγνωριστεί και για τον λόγο αυτό το 2023 κληθήκαμε να συμμετάσχουμε σε διεθνή μελέτη (με 16 άλλα νοσοκομεία Ευρώπης και Ασίας) συλλογής, ανάλυσης και δημοσίευσης περιστατικών μετατροπής ανεγχείρητου σε εγχειρήσιμο, όπου συλλογικά αποδείξαμε ότι η μέση επιβίωση αυξάνεται κατά πολύ (REDISCOVER study).

Επίσης, ήδη συμμετέχουμε στην διεθνή μελέτη PANC-PALS (που οργανώθηκε από την Χειρουργική Κλινική του New York University) με συλλογή και ανάλυση ασθενών από επιλεγμένα κέντρα αριστείας παγκρεατικής χειρουργικής παγκοσμίως.

Καρκίνος παγκρέατος: Ο ρόλος των Κέντρων Αναφοράς και η σημασία τους

Φυσικά, πρέπει να τονιστεί ότι η μετατροπή του ανεγχείρητου σε εγχειρήσιμο είναι μια περίπλοκη και σύνθετη διαδικασία που συμπεριλαμβάνει την άμεση συνεργασία κορυφαίων ιατρών πολλών ειδικοτήτων (ογκολογία, ακτινοθεραπεία, επεμβατική ακτινολογία, γαστρεντερολογία, κυτταρολογία, αγγειοχειρουργική), όπως συμβαίνει στη δική μας ομάδα που λειτουργεί με όρους Κέντρου Αναφοράς για τον ΚΠ. Η διαδικασία αυτή καθορίζεται από την εφαρμογή ενός συγκεκριμένου πρωτοκόλλου που περιλαμβάνει την στοχευμένη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία και τελικώς την ριζική εγχείρηση όπου αφαιρούνται και οι εμπλεκόμενες στον καρκίνο αρτηρίες και φλέβες μαζί με τον όγκο και κατόπιν η επανακατασκευή των αγγείων αυτών με τις λεγόμενες αναστομώσεις, ή bypass.

Η παγκόσμια εμπειρία και η δημοσιευμένη επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι οι επιλεγμένες, ειδικές αυτές ομάδες κάθε χώρας συντονίζονται από παγκρεατικό χειρουργό με πιστοποιημένη εμπειρία και αποδεδειγμένα αποτελέσματα σε αυτό ακριβώς το είδος των εγχειρήσεων και, όχι απλώς, από ένα πολύ καλό χειρουργό.

Η σωστή επιλογή χειρουργού που θα χειριστεί ένα τόσο πολύπλοκο πρόβλημα, όπως ο τοπικά προχωρημένος καρκίνος του παγκρέατος, έχει αποδειχθεί ότι είναι πάρα πολύ κρίσιμος και ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας για την καλή ή κακή πορεία αυτών των ασθενών.

*O Γρηγόρης Τσιώτος είναι Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής της Mayo Clinic και Ιδρυτής του Ελληνικού Ινστιτούτου Παγκρέατος. Ο κος Τσιώτος το 1995 ήταν ένας από τους τέσσερις (4) μόνο χειρουργούς σε όλη την Αμερική που έγιναν δεκτοί για να ασκήσουν την υποειδικότητα στη χειρουργική παγκρέατος. Αυτό συνέβη επίσης στην Mayo Clinic (Ιούλιος 1995-Δεκέμβριος 1997). (Σημείωση: Στην Ελλάδα σήμερα κανένας άλλος χειρουργός δεν έχει τέτοια πιστοποίηση, όχι μόνο από ίδρυμα επιπέδου Mayo Clinic, αλλά και από οποιοδήποτε άλλο από τις ΗΠΑ)

Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του CNN Greece στην Υγεία