Μιχαήλ Μαρμαρινός: Το όραμα και οι προκλήσεις τού καλλιτεχνικού διευθυντή Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός είναι ένας από αυτούς. Από την 1η Σεπτεμβρίου 2025 αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, όμως η σχέση του με το φεστιβάλ δεν είναι ούτε νέα ούτε τυπική. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο, σχεδόν οργανικό. «Είμαι κι εγώ ένα από τα πολλά παιδιά του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου», λέει, υπενθυμίζοντας ότι για τους δημιουργούς της γενιάς του, ο συγκεκριμένος θεσμός είναι ένας τόπος ωρίμανσης.

Στην πραγματικότητα, για τον κ. Μαρμαρινό το Φεστιβάλ δεν είναι ένας χώρος επιστροφής, γιατί «δεν φύγαμε ποτέ από αυτό». Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που διαμορφώθηκε και από τον ίδιο, όσο διαμόρφωσε και τον ίδιο -ένας διάλογος ετών, ένας τόπος μνήμης, πειραματισμού και αναμονής.

Ο ίδιος μίλησε στο CNN Greece για τον νέο του ρόλο ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί όσα μάς είπε:

Η αδημονία του κοινού και ο ρόλος του δημιουργού

Για τον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή, η ουσία ενός φεστιβάλ δεν βρίσκεται στις παραγωγές του αλλά σε ένα συλλογικό βίωμα: «Τι είναι ένα φεστιβάλ; Είναι ένας τόπος εξαιρετικής αδημονίας, συλλογικής και κοινωνικής». Το κοινό, το «αδημονούν πλήθος» όπως το ονομάζει, δεν πάει σε μια παράσταση απλώς για να δει· πάει για να μετατοπιστεί. Για να προσδοκήσει την έκπληξη.

Ο κ. Μαρμαρινός βλέπει τον ρόλο του ως έναν συνδυασμό σκηνοθέτη και οικοδεσπότη: Να οργανώσει αυτήν τη συλλογική προσμονή και να τη μετατρέψει σε εμπειρία. «Είναι σαν να σκηνοθετείς μία συλλογική χαρά», λέει. Παράλληλα, θεωρεί κρίσιμο να δίνεται βήμα σε φωνές που δεν έχουν ακόμη ακουστεί ή ακούγονται λίγο. Οι μεγάλες καλλιτεχνικές συναντήσεις -οι αναπάντεχες συγκλίσεις- είναι, για τον ίδιο, ο μόνος τρόπος πραγματικής ωρίμανσης ενός πολιτισμού.

Σε αυτήν την αντίληψη για την τέχνη υπάρχει μια κεντρική ιδέα: Η τέχνη ενώνει αντιθέσεις γιατί λειτουργεί πέρα από την πληροφορία. «Η σημαντική τέχνη είναι αντικειμενική», λέει. Όχι επειδή είναι ουδέτερη, αλλά επειδή ακουμπά κάτι κοινό σε όλους, εκεί όπου δεν φτάνουν οι λέξεις. Και εκεί βρίσκεται η μεγάλη της δύναμη: «Αν πας σε ένα καλλιτεχνικό συμβάν και βγεις όπως μπήκες, δεν έχει πετύχει».

Το παιδί που διάβασε Καραγάτση και δεν σηκώθηκε μέχρι να τελειώσει

Όσο βαθιά κι αν προσεγγίζει την τέχνη σήμερα, ο κ. Μαρμαρινός δεν ξεχνά το σημείο από όπου ξεκίνησε. Μια δροσερή ανάμνηση, σχεδόν κινηματογραφική: Ένα αγόρι δημοτικού, ένα μεσημέρι σιωπής σε ένα εξοχικό, μια απελπισμένη αναζήτηση για «κάτι εικονογραφημένο». Το βιβλίο που έπιασε στα χέρια του ήταν τελικά ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν του Καραγάτση.

«Διαβάζω την πρώτη γραμμή και δεν σηκώθηκα μέχρι να τελειώσει όλο το βιβλίο», θυμάται.

Από εκεί ξεκίνησε ένα νήμα που δεν κόπηκε ποτέ. Στην 4η Γυμνασίου οργάνωσε τη δική του σχολική «παράσταση» -που δεν έγινε ποτέ- αλλά το ταξίδι είχε ήδη αρχίσει. Παράλληλα, η αγάπη του για τις θετικές επιστήμες, τη βιοχημεία, τη νευροβιολογία, έδινε μια παράξενη ισορροπία στην προσωπικότητά του. Όπως λέει, «αν δεν είχα περάσει από τις θετικές επιστήμες, δεν θα ήμουν αυτό που είμαι σήμερα στην τέχνη».

Το μυστήριο της τέχνης και η ευθύνη της συλλογικότητας

Ο κ. Μαρμαρινός δεν έχει ψευδαισθήσεις για την τέχνη. Τη θεωρεί «τεράστιο μυστήριο». Δεν την εμπιστεύεται όταν γίνεται προβλέψιμη. Και γι’ αυτό μπορεί να σταματήσει μια παράσταση ακόμα κι αν έχει μεγάλη επιτυχία -όπως έκανε κάποτε με τη «Μήδεια». «Δεν ήταν σωστή. Το κοινό άρχισε να παρασύρεται σε κάτι που δεν ήθελα να πω».

Αυτό που τον ενδιαφέρει δεν είναι το θέατρο, αλλά «η θεατρικότητα των πραγμάτων», κάτι που ξεπερνά το είδος και αγγίζει τη ζωή.

Παράλληλα, δεν διστάζει να μιλήσει για την ελληνική κοινωνία: Για την απουσία συλλογικής αντίληψης, για την «άμετρη και υποδόρια δημιουργικότητα» που συχνά γεννιέται στα όρια της απελπισίας, για την ανάγκη ενός θεσμού όπως το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου να δώσει μορφή σε αυτό το ακατέργαστο δημιουργικό υλικό.

Και κάπου εκεί, μπαίνουν οι τρεις λατινικές λέξεις που συνοδεύουν συχνά τη σκέψη του:
Psyche – systema – machina. Τρεις άξονες που διαμορφώνουν την εμπειρία, την οργάνωση και τη λειτουργία της τέχνης ως ζωντανού μηχανισμού.

«Κάθε άνθρωπος που έρχεται στο Φεστιβάλ προσθέτει κάτι σε κάτι που υπήρξε πριν, ανοίγοντας δρόμο σε κάτι που μπορεί να υπάρξει μετά». Αυτό, για τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, είναι η πραγματική συνέχεια.

Ένα φεστιβάλ που δεν τελειώνει στο χειροκρότημα

Στο τέλος, ο καλλιτεχνικός διευθυντής επιστρέφει σε μια φράση που μοιάζει να συνοψίζει όλη τη φιλοσοφία του: «Είμαι υπέρ των βραδυφλεγών συμβάντων».

Παραστάσεις που δεν τελειώνουν όταν σβήσουν τα φώτα, αλλά επιμένουν, εκρήγνυνται μέσα στον θεατή εκεί που δεν το περιμένει. Αυτόν τον τύπο εμπειρίας ονειρεύεται για το Φεστιβάλ. Μια τέχνη που δεν αναπαύεται στον εντυπωσιασμό, αλλά επιδιώκει την αλλαγή. Την εσωτερική μετατόπιση. Γιατί, όπως λέει, «αν η τέχνη δεν σε μετακινεί έστω και λίγο, τότε δεν έχει επιτελέσει τον ρόλο της».

Δείτε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece στα Πρόσωπα 2025

• Content Director | Σοφία Μαυραντζά • Head of Multimedia & Σκηνοθέτης | Σεραφείμ Ντούσιας • Αρχισυνταξία | Ιωάννα Κατσίμπα • Head of Design | Κωνσταντίνα Ιωάννου • Οπερατέρ | Στάθης Κεφάλας, Nicholas Cornford, Δημήτρης Παρασκευόπουλος, Γιώργος Αποστολόπουλος • Μοντάζ | Νίκη Μαλλιωτάκη, Σταύρος Λογοθέτης • Motion Graphics Designer | Σταύρος Σιδέρης • Φωτογραφίες | Λευτέρης Παρτσάλης • Οργάνωση Παραγωγής | Γιώργος Χατζής • Project Manager | Δέσποινα Γαβριήλ