Στη σκιά των ΗΠΑ: Η Ευρώπη στο ΝΑΤΟ κι ο κοινός βηματισμός για την ευρωπαϊκή άμυνα

Σε αυτό το πλαίσιο η ηγεσία και η μελλοντική κατεύθυνση του ΝΑΤΟ επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες:

Κατά πρώτον υπάρχει ευρωπαϊκή ώθηση για μεγαλύτερη αμυντική αυτονομία. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και με την αυξανόμενη παγκόσμια αστάθεια, η Ευρώπη έχει πιο σαφή επιθυμία για μεγαλύτερη αυτονομία σε αμυντικά θέματα. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν εκφράσει την ανάγκη η Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική της άμυνα και να μην βασίζεται τόσο πολύ στις ΗΠΑ, ειδικά όταν οι ΗΠΑ μπορεί να μην δίνουν πάντα προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή ασφάλεια με τον ίδιο τρόπο.

Αυτή η ώθηση για ευρωπαϊκή αυτονομία περιλαμβάνει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και το πλαίσιο Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (PESCO), που στοχεύουν στην αύξηση των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνατοτήτων και στην εξασφάλιση της ικανότητας της Ευρώπης να αμυνθεί ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ σε κάποιο βαθμό.

Δεύτερον είναι σημαντικός ο ρόλος του ΝΑΤΟ και η μελλοντική του ηγεσία. Ενώ οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν ιστορικά τον κυρίαρχο ρόλο στο ΝΑΤΟ, υπάρχει αυξανόμενη συζήτηση σχετικά με το εάν το ΝΑΤΟ χρειάζεται μια πιο ισορροπημένη ηγετική δομή που αντανακλά τη μεταβαλλόμενη γεωπολιτική του 21ου αιώνα. Οι αυξανόμενες αμυντικές δεσμεύσεις και η εστίαση στην ευρωπαϊκή ασφάλεια μπορεί να ωθήσουν ορισμένους να εξετάσουν έναν ηγετικό ρόλο στο ΝΑΤΟ που να είναι πιο ευρωπαϊκού κέντρου, ειδικά εάν οι ΗΠΑ συνεχίσουν την προσέγγισή τους «Πρώτα η Αμερική» στην εξωτερική πολιτική.

Βασικό παράδειγμα αυτής της αλλαγής είναι η Γαλλία υπό τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει υποστηρίξει μια πιο στρατηγικά αυτόνομη Ευρώπη. Ο Μακρόν έχει ζητήσει συχνά το ΝΑΤΟ να βασίζεται λιγότερο στην ηγεσία των ΗΠΑ και να επικεντρώνεται περισσότερο στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς αυτοάμυνας. Η ιδέα ενός ευρωπαϊκού πυλώνα εντός του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αναπτυχθεί, με τα ευρωπαϊκά έθνη να αναλαμβάνουν δυνητικά περισσότερη ηγεσία και ευθύνη λήψης αποφάσεων.

Τρίτον υπάρχει η εξελισσόμενη στρατηγική εστίαση του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ παραμένουν σημαντικός παίκτης στο ΝΑΤΟ, αλλά η επιρροή τους έχει κάπως μετριαστεί από την αυξανόμενη συνειδητοποίηση στην Ευρώπη ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα παγκόσμια δεδομένα, όπως η άνοδος της Κίνας, η πρόκληση από τη Ρωσία και οι αυξανόμενες απειλές που δημιουργούνται από την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, την τρομοκρατία και τον υβριδικό πόλεμο. Με τις ΗΠΑ να επικεντρώνονται περισσότερο στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού και λιγότερο στην ευρωπαϊκή άμυνα, υπάρχει ανάγκη για ευρωπαϊκή ηγεσία στη διαμόρφωση της στρατηγικής κατεύθυνσης του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και πέραν αυτής.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα μπορούσαν να πιέσουν για μια πιο ισότιμη εταιρική σχέση εντός του ΝΑΤΟ, ενισχύοντας ενδεχομένως μια κατάσταση όπου οι ΗΠΑ δεν είναι πάντα η κυρίαρχη φωνή σε κάθε απόφαση, ειδικά όταν πρόκειται για ευρωπαϊκές αμυντικές προτεραιότητες.

Τέταρτον, σημαντικές είναι οι προκλήσεις για έναν ευρωπαϊκό ηγετικό ρόλο στο ΝΑΤΟ. Ενώ υπάρχει η επιθυμία για περισσότερες πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία της Ευρώπης, υπάρχουν αρκετά εμπόδια, όπως η έλλειψη συναίνεσης μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών, ο κατακερματισμός στην ευρωπαϊκή άμυνα και η εξάρτηση από τις δυνατότητες των ΗΠΑ.

Πέμπτη παράμετρος είναι η σχέση της παγκόσμιας γεωπολιτικής και του μέλλοντος του ΝΑΤΟ. Εάν το ΝΑΤΟ στραφεί προς μια πιο ευρωπαϊκή προσέγγιση, θα πρέπει να εξισορροπήσει προσεκτικά τους ρόλους των ΗΠΑ, του Καναδά και των ευρωπαϊκών μελών, παράλληλα με τη διατήρηση της στρατηγικής του αποτροπής έναντι των απειλών από τη Ρωσία και την προσαρμογή σε νέες προκλήσεις, όπως η κυβερνοασφάλεια και η αυξανόμενη παγκόσμια επιρροή της Κίνας.

Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν το ΝΑΤΟ μπορεί να εξελιχθεί σε ένα πιο ευέλικτο, συνεργατικό μοντέλο, όπου η ηγεσία μοιράζεται μεταξύ των μελών του, ειδικά όσον αφορά τις ευρωπαϊκές ανάγκες ασφάλειας και άμυνας. Ενώ το ΝΑΤΟ είναι απίθανο να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως κυρίαρχη δύναμη στο εγγύς μέλλον, η Ευρώπη αναζητά πράγματι έναν πιο εξέχοντα ρόλο στη διαμόρφωση της μελλοντικής κατεύθυνσης της συμμαχίας. Αυτό μπορεί να σημαίνει περισσότερη ευρωπαϊκή ηγεσία, αλλά πιθανότατα θα παραμείνει στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ως συμμαχίας συλλογικής άμυνας, όχι ως εντελώς ξεχωριστή ευρωπαϊκή αμυντική δομή. Η αυξανόμενη εστίαση στην ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία θα συνεχίσει να αναδιαμορφώνει την ταυτότητα του ΝΑΤΟ, αλλά οι ΗΠΑ πιθανότατα θα παραμείνουν βασικός παίκτης λόγω των στρατιωτικών τους δυνατοτήτων, της παγκόσμιας εμβέλειάς τους και της επιρροής τους στη συμμαχία.

Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής - evenetis.wordpress.com