Η Ευρώπη επανανακαλύπτει την πυρηνική ενέργεια — Αυτή τη φορά με σκοπό

Το σχέδιό του — να εγκριθούν δέκα νέοι πυρηνικοί αντιδραστήρες έως το 2030 και να αναθεωρηθεί μια «υπερβολικά επιφυλακτική» ρυθμιστική κουλτούρα — αναζωπύρωσε τη συζήτηση και στην Ευρώπη. Όμως, πίσω από τους τίτλους και το πολιτικό θέατρο, μια πιο ουσιαστική στροφή βρίσκεται σε εξέλιξη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Ύστερα από δεκαετίες δισταγμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση επανεξετάζει σοβαρά τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της. Όχι από νοσταλγία, ούτε λόγω πολιτικών αντανακλαστικών — αλλά επειδή τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Και μαζί τους, το πλαίσιο.

Γερμανία και Γαλλία: Από τη Ρήξη στη Συγκρατημένη Σύγκλιση

Λίγα ζητήματα ενέργειας δίχασαν την Ευρώπη όσο η πυρηνική ενέργεια. Για χρόνια, η έξοδος της Γερμανίας από την πυρηνική μετά τη Φουκουσίμα και η βαθιά εξάρτηση της Γαλλίας από τον πυρηνικό της στόλο, αποτελούσαν αντικρουόμενες στρατηγικές για το μέλλον της ηπείρου. Ωστόσο, υπό την ηγεσία του Καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς, η στάση της Γερμανίας αλλάζει — δειλά αλλά με σαφήνεια.

Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMRs) προσφέρουν μια πολιτικά αποδεκτή είσοδο: μικρότεροι, ασφαλέστεροι, ταχύτεροι στην κατασκευή. Η Γαλλία, επί χρόνια απομονωμένη στην πυρηνική της γραμμή, βρίσκει πλέον εταίρο αντί για αντίπαλο. Αυτή η προσέγγιση έχει σημασία: επιτρέπει τον συντονισμό, ξεκλειδώνει κοινά χρηματοδοτικά εργαλεία και στέλνει σαφές μήνυμα στις Βρυξέλλες — η Ευρώπη είναι έτοιμη να εντάξει την πυρηνική ενέργεια στην κλιματική και ενεργειακή της πολιτική. Όχι ως έσχατη λύση, αλλά ως αναγκαίο πυλώνα.

Ένα Ευρύτερο Κύμα στην ΕΕ

Πέρα από Βερολίνο και Παρίσι, και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κινούνται — άλλες σιωπηλά, άλλες με αποφασιστικότητα.

Η Σουηδία ενέκρινε πρόσφατα νομοθεσία για τη χρηματοδότηση τουλάχιστον τεσσάρων νέων αντιδραστήρων. Η Πολωνία επενδύει στην πυρηνική για να αντικαταστήσει τον άνθρακα και να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενο φυσικό αέριο. Η Τσεχία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία διευρύνουν τις συνεργασίες τους για παράταση της διάρκειας ζωής υφιστάμενων αντιδραστήρων και έναρξη νέων έργων.

Ακόμη και χώρες χωρίς προηγούμενο πυρηνικό παρελθόν, όπως η Εσθονία και η Λιθουανία, εξετάζουν την εισαγωγή SMRs — όχι για να αντικαταστήσουν τις ανανεώσιμες, αλλά για να τις υποστηρίξουν. Αυτό που αναδύεται δεν είναι μια βιαστική επιστροφή στην πυρηνική — αλλά μια ρεαλιστική αναπροσαρμογή. Η κατανόηση ότι οι διαλείπουσες μορφές ενέργειας, όσο απαραίτητες κι αν είναι, χρειάζονται ένα σταθερό υπόβαθρο.

Οι Βρυξέλλες Στέλνουν Μήνυμα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε μια σιωπηλή αλλά καίρια κίνηση: ενέταξε συγκεκριμένες πυρηνικές δραστηριότητες στην ευρωπαϊκή ταξινομία για τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Η ένταξη αυτή δεν είναι απλώς συμβολική. Εξισώνει την πυρηνική με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια όσον αφορά την πρόσβαση σε «πράσινη» χρηματοδότηση. Επενδυτές που απέφευγαν τον τομέα λόγω περιορισμών ESG, επανεξετάζουν τώρα τη θέση τους.

Είναι επίσης ένα ξεκάθαρο σήμα προς τα κράτη-μέλη: η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πλέον η εξαίρεση. Είναι μέρος της συζήτησης. Όχι υπεράνω ελέγχου, ούτε υπεράνω κριτικής — αλλά πίσω στον πυρήνα της πολιτικής, του σχεδιασμού και της κατανομής κεφαλαίων.

Η Ελλάδα ως Παρατηρητής

Η Ελλάδα έχει διαχρονικά μείνει εκτός της πυρηνικής συζήτησης. Και όχι αδικαιολόγητα: σεισμικότητα, δημόσιος σκεπτικισμός, τουριστική εξάρτηση και έντονο ηλιακό δυναμικό. Το υφιστάμενο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) βασίζεται αποκλειστικά στις ΑΠΕ, τις διασυνδέσεις και τη νέα αποθήκευση. Η πυρηνική απουσιάζει.

Ωστόσο, το ευρωπαϊκό πλαίσιο μεταβάλλεται. Και μαζί του, η τεχνολογία. Οι SMRs — ευέλικτοι, μικρής κλίμακας και ιδανικοί για ενεργειακές ανάγκες νησιών — αρχίζουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον. Όχι από πολιτικούς, αλλά από τεχνοκράτες. Δεν υπάρχει βιασύνη. Ούτε πολιτική πρόθεση να ανοίξει η Ελλάδα την πορεία. Αλλά αν η Ευρώπη χτίσει αυτόν τον δρόμο, η Ελλάδα ίσως θελήσει να μην μείνει εκτός.

Η λογική είναι απλή: κάθε διαφοροποιημένο ενεργειακό μείγμα θα αντιμετωπίσει κάποια στιγμή πρόβλημα σταθερότητας. Η πυρηνική μπορεί να μην είναι η πρώτη επιλογή — αλλά είναι όλο και πιο δύσκολο να αγνοηθεί ως εφεδρεία.

Το Νέο Status Quo

Είτε στο Παρίσι, το Βερολίνο, τη Στοκχόλμη είτε την Αθήνα, ένα πράγμα γίνεται ολοένα πιο σαφές: η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πια ένα κατάλοιπο του παρελθόντος. Γίνεται γέφυρα για το μέλλον — ένα μέσο που μπορεί να προσφέρει σταθερότητα, κυριαρχία και ουσιαστική απανθρακοποίηση.

Ναι, οι κίνδυνοι υπάρχουν. Ναι, η εμπιστοσύνη του κοινού πρέπει να κερδηθεί — όχι να προϋποτίθεται. Όμως, όσο πλησιάζουν οι κλιματικοί στόχοι και εντείνονται οι γεωπολιτικές πιέσεις, η συζήτηση δεν είναι πλέον αν η πυρηνική ταιριάζει στο μέλλον.

Είναι αν μπορούμε να χτίσουμε αυτό το μέλλον χωρίς αυτήν.

* Ο Φίλιππος Λαμνίδης είναι δικηγόρος στη Lamnidis Law