Γιατί η συναισθηματική νοημοσύνη είναι το κρυφό κλειδί της επιτυχίας

Συνυπογράφουν οι Θοδωρής Αντωνίου (Διευθυντής μονάδας εκτροφής ιχθύων) & Δημήτρης Πάφρας (Υποψήφιος διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογία & Αλιευτικής Δυναμικής)

Κι όμως, πίσω από αυτό το «τεχνολογικό κύμα» αναδύεται μια αλήθεια που συχνά παραμελούμε: όσο κι αν αυξάνονται οι μηχανές, η αξία του ανθρώπου καθορίζεται από τη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους.

Εδώ βρίσκεται το παράδοξο του 21ου αιώνα: ενώ όλοι μιλούν για «δεξιότητες του μέλλοντος», εκείνες που κάνουν πραγματικά τη διαφορά δεν είναι ούτε ο προγραμματισμός, ούτε τα big data, ούτε η οικονομική ανάλυση. Είναι η συναισθηματική νοημοσύνη (Emotional Intelligence – EQ), η ικανότητα να κατανοούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, να διαχειριζόμαστε συναισθήματα και να δημιουργούμε γέφυρες αντί για τείχη.

Από την αυτογνωσία στην επιρροή

Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι απλώς μια «soft skill». Είναι μια ολόκληρη γκάμα ικανοτήτων που ξεκινούν από το πιο προσωπικό σημείο —την αυτογνωσία— και φτάνουν έως την πιο απαιτητική μορφή ηγεσίας: την ικανότητα να εμπνέεις και να κινητοποιείς άλλους.

Η αυτογνωσία είναι το θεμέλιο. Χωρίς αυτήν, δεν μπορεί να υπάρξει αυτορρύθμιση. Κι αν δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τα δικά μας συναισθήματα, πώς θα ζητήσουμε από μια ομάδα να διαχειριστεί τις κρίσεις της; Από εκεί προχωρούμε στην κοινωνική επίγνωση, δηλαδή την ενσυναίσθηση, και τέλος στις κοινωνικές δεξιότητες: την ικανότητα επικοινωνίας, διαχείρισης συγκρούσεων, οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

Ένας ηγέτης με υψηλή EQ μπορεί να μετατρέψει μια ομάδα που καταρρέει σε ομάδα που διαπρέπει. Όχι επειδή κατέχει όλες τις απαντήσεις, αλλά επειδή δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι άλλοι βρίσκουν τις δικές τους.

Το επικίνδυνο ψέμα της αυτογνωσίας

Παρά τη σημασία της, η αυτογνωσία είναι ίσως το πιο σπάνιο προσόν. Μελέτες δείχνουν ότι σχεδόν όλοι πιστεύουμε πως γνωρίζουμε τον εαυτό μας, όμως στην πραγματικότητα μόνο ένα μικρό ποσοστό διαθέτει αληθινή αυτογνωσία. Και το παράδοξο είναι ότι όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κανείς στην ιεραρχία, τόσο μικρότερη γίνεται η αυτογνωσία του.

Στην Ελλάδα το βλέπουμε συχνά σε επιχειρήσεις οικογενειακού χαρακτήρα, όπου ο ιδρυτής ή ο επικεφαλής αρνείται να ακούσει νέες ιδέες από τους νεότερους. Έτσι χάνεται πολύτιμη καινοτομία, όχι επειδή η εταιρεία δεν έχει μυαλά, αλλά επειδή δεν υπάρχει το περιβάλλον εμπιστοσύνης για να ακουστούν.

Αντίθετα, η ιστορία ενός μεγάλου ελληνικού ξενοδοχειακού ομίλου δείχνει το αντίθετο: όταν η διοίκηση επέλεξε να ζητήσει συστηματικά ανώνυμη ανατροφοδότηση από το προσωπικό, οι δείκτες ικανοποίησης εκτοξεύθηκαν και οι πελάτες το ένιωσαν στην εμπειρία τους. Μερικές φορές το να αφήσεις τον εγωισμό στην άκρη είναι η πιο κερδοφόρα στρατηγική.

Γιατί η EQ ξεπερνά την IQ

Για δεκαετίες πιστεύαμε πως το μυστικό της επιτυχίας κρυβόταν στο IQ: στο πόσο έξυπνος είναι κανείς, πόσο γρήγορα επεξεργάζεται δεδομένα, πόσο βαθιά γνωρίζει την επιστήμη του. Αλλά η πραγματικότητα δείχνει κάτι άλλο: οι άνθρωποι δεν αποτυγχάνουν επειδή δεν ξέρουν, αλλά επειδή δεν μπορούν να συνεργαστούν.

Σκεφτείτε τον χώρο της τεχνολογίας. Στη Σίλικον Βάλεϊ, αρκετές startups με κορυφαία μυαλά κατέρρευσαν όχι γιατί έλειπε η γνώση, αλλά γιατί οι συνιδρυτές δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν τις διαφωνίες τους. Αντίθετα, εταιρείες όπως η Google και η Microsoft επενδύουν τεράστια ποσά σε προγράμματα ηγεσίας βασισμένα στην EQ —γνωρίζοντας ότι η καινοτομία ανθίζει μόνο όταν υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης και ανοιχτού διαλόγου.

Από το EQ στο HQ: μια νέα ολιστική ηγεσία

Κι εδώ ερχόμαστε στο επόμενο βήμα: την έννοια της Ολιστικής Νοημοσύνης (Holistic Quotient – HQ). Γιατί ούτε η λογική μόνη της αρκεί, ούτε το συναίσθημα μόνο του. Ένας ηγέτης που σκέφτεται χωρίς να νιώθει μπορεί να είναι ακριβής αλλά ψυχρός, ενώ ένας ηγέτης που νιώθει χωρίς να σκέφτεται μπορεί να είναι εμπνευσμένος αλλά αναποτελεσματικός.

Η HQ φιλοσοφία είναι η τέχνη της ισορροπίας: να ενώνεις την αναλυτική ικανότητα με την ανθρώπινη κατανόηση. Να έχεις το μυαλό του στρατηγού αλλά και την καρδιά του δασκάλου.

Στην Ελλάδα, ο χώρος της υδατοκαλλιέργειας είναι ένα ζωντανό παράδειγμα HQ σε δράση. Από τη μια χρειάζεσαι υψηλό IQ: επιστημονική γνώση, διαχείριση νερών, τεχνολογίες διατροφής. Από την άλλη χρειάζεσαι υψηλό EQ: να πείσεις τις τοπικές κοινωνίες ότι η δραστηριότητα είναι βιώσιμη, να επικοινωνήσεις με καταναλωτές που ανησυχούν για την ποιότητα. Όταν οι ηγέτες του κλάδου καταφέρνουν να ισορροπήσουν αυτά τα δύο, τότε η επιχείρηση δεν είναι απλώς κερδοφόρα· είναι και αποδεκτή κοινωνικά.

Χτίζοντας κουλτούρα συναισθηματικής νοημοσύνης

Η ανάπτυξη EQ ξεκινά από το άτομο, αλλά ολοκληρώνεται στον οργανισμό. Όταν οι εταιρείες καλλιεργούν κουλτούρα συναισθηματικής νοημοσύνης, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά: λιγότερη φθορά προσωπικού, μεγαλύτερη καινοτομία, πιο δυνατές ομάδες.

Στην Ελλάδα, μια μεγάλη τράπεζα εφάρμοσε προγράμματα coaching για τα στελέχη της, όπου η έμφαση δεν ήταν στα οικονομικά εργαλεία αλλά στις δεξιότητες επικοινωνίας και ενσυναίσθησης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, σε περίοδο κρίσης, οι πελάτες ένιωθαν περισσότερη εμπιστοσύνη και παρέμειναν. Η EQ, στην πράξη, έγινε εργαλείο επιβίωσης.

Το μέλλον της ηγεσίας

Ηγεσία δεν είναι πια ζήτημα δύναμης ή εξουσίας. Είναι ζήτημα σύνδεσης. Ο ηγέτης του μέλλοντος δεν θα ξεχωρίζει γιατί έχει την καλύτερη στρατηγική, αλλά γιατί έχει τη δύναμη να εμπνέει εμπιστοσύνη και συνεργασία σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς.

Η αληθινή επιτυχία δεν θα μετριέται μόνο σε ισολογισμούς ή ποσοστά κερδοφορίας, αλλά στην ικανότητα ενός οργανισμού να επιβιώνει και να ακμάζει επειδή οι άνθρωποί του νιώθουν ότι τους βλέπουν, τους ακούν και τους εκτιμούν. Η HQ ηγεσία —ηγεσία με νου και καρδιά— είναι το επόμενο κεφάλαιο. Και ίσως είναι το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει σε έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο δημιουργικό και πιο ανθρώπινο.