Η «ασπίδα» της άμυνας, το «ξίφος» της οικονομίας και το «σώμα» της κοινωνικής συνοχής

Των Σπύρου Μπλαβούκου και Πάνου Πολίτη Λάμπρου

Στη φετινή Ομιλία της, η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χρησιμοποίησε μια γλώσσα σχεδόν πολεμική, χαρακτηρίζοντας τον κόσμο «αμείλικτο» και μιλώντας για μια διαρκή μάχη που έχουμε μπροστά μας για τις αξίες, την ελευθερία και το μέλλον της ΕΕ. Έκρουσε, δε, τον κώδωνα του κινδύνου της ακινησίας της ευρωπαϊκής οικογένειας και, παράλληλα, υπογράμμισε την ανάγκη η ενωμένη Ευρώπη να είναι έτοιμη και προετοιμασμένη να αμυνθεί απέναντι στις ποικίλες απειλές και κινδύνους. Μέσα από περισσότερες από 20 νέες πρωτοβουλίες, από την άμυνα και την ενέργεια μέχρι την κοινωνική πολιτική και την τεχνολογική καινοτομία, η Πρόεδρος φιλοδοξεί να αποδείξει (και να πείσει) ότι η Ευρώπη διαθέτει τη βούληση και την ικανότητα για να ανταποκριθεί στα νέα παγκόσμια δεδομένα.

Στον τομέα της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, η ΕΕ οφείλει να υψώσει ανάστημα και να λειτουργήσει ως ασπίδα για τον ευρωπαϊκό Δήμο.

Στο πλαίσιο αυτό, βασικές προτεραιότητες είναι η περαιτέρω στήριξη της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της συμπαραγωγής δρόνων, και η ενίσχυση της ανατολικής πτέρυγας της Ένωσης, μέσω της ίδρυσης ενός παρατηρητηρίου ικανού να αντιδρά σε πραγματικό χρόνο σε απειλές και της ανάπτυξης ενός τείχους εναντίον επιθέσεων από δρόνους. Συγχρόνως, η θεσμοθέτηση του «ευρωπαϊκού εξαμήνου για την άμυνα», κατ’ αναλογία του αντίστοιχου για την οικονομία, θα προσφέρει καλύτερο συντονισμό και ενημέρωση περί των αμυντικών δαπανών. Επιπρόσθετα, η Πρόεδρος, εκφράζοντας εμμέσως την αποδοκιμασία της για την αδυναμία των κρατών-μελών να λάβουν ουσιαστικές αποφάσεις για την κατάσταση στη Γάζα, δήλωσε ότι η Επιτροπή «θα κάνει ό,τι μπορεί να κάνει μόνη της» για να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.

Αν η άμυνα αποτελεί την ασπίδα, τότε η οικονομία είναι το ξίφος της Ένωσης. Επί τη βάσει του στόχου της ενίσχυσης της ευημερίας, η Πρόεδρος αναφέρθηκε σε πληθώρα μέτρων για την προστασία της βιομηχανίας, τη στήριξη των επιχειρήσεων, τη θωράκιση του αγροτικού τομέα και την εξάλειψη σημείων συμφόρησης στον ενεργειακό τομέα, συνεχίζοντας την προσπάθεια απανθρακοποίησης της οικονομίας. Βασικό στοιχείο όλων αυτών είναι η «αρχή της ευρωπαϊκής προτίμησης», σύμφωνα με την οποία η Ένωση οφείλει να δίνει προτεραιότητα στα δικά της προϊόντα και υπηρεσίες, είτε πρόκειται για αγροτικά προϊόντα ή για αυτοκίνητα «made in Europe».

Ωστόσο, ούτε η ασπίδα ούτε το ξίφος έχουν νόημα εάν δεν υπάρχει ένα υγιές κοινωνικό σώμα, σημείο στο οποίο εισέρχεται η κοινωνική διάσταση και η καθημερινότητα του Ευρωπαίου πολίτη.

Η στέγη, η εργασία, η ενέργεια και τα τρόφιμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Για αυτό το λόγο, οι προσπάθειες α) καταπολέμησης της στεγαστικής κρίσης, η οποία έχει μια βαθιά κοινωνική διάσταση, οδηγώντας σταδιακά στην αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, β) στήριξης της ανθεκτικότητας των ΜΜΕ, και γ) σύστασης της Ευρωπαϊκής Ασπίδας Δημοκρατίας, είναι απαραίτητες και στοχεύουν στην προώθηση του «ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Στον τομέα της μετανάστευσης, η ίδρυση ενός κοινού ενωσιακού συστήματος επιστροφών και η θεσμοθέτηση ενός νέου καθεστώτος κατά των διακινητών, το οποίο θα περιλαμβάνει και δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων, δείχνουν το δρόμο για την επόμενη μέρα του Συμφώνου Μετανάστευσης. Η ενίσχυση της πολιτικής προστασίας της Ένωσης, με τη δημιουργία πυροσβεστικού κόμβου στην Κύπρο, έρχονται να συμπληρώσουν το μωσαϊκό των διαφόρων πολιτικών με άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών.

Εν κατακλείδι, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε ένα πλήθος νέων πρωτοβουλιών. Το ερώτημα, ωστόσο, που πλανάται είναι κατά πόσο αυτές οι πρωτοβουλίες, στο βαθμό που υλοποιηθούν, θα ενώσουν την ασπίδα της άμυνας, το ξίφος της οικονομίας και την ευρωπαϊκή κοινωνία σε ένα ενιαίο σύνολο, ξεπερνώντας τόσο τις εξωτερικές πιέσεις όσο και τις εσωτερικές αντιστάσεις. Stay tuned!

O Σπύρος Μπλαβούκος είναι Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη στο ΕΛΙΑΜΕΠ και ο Πάνος Πολίτης Λάμπρου είναι Βοηθός Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.