Ιορδανία: Γιατί το βασιλικό δράμα προκαλεί αναταραχή στη Μέση Ανατολή

Τουλάχιστον 15 άνθρωποι τέθηκαν υπό κράτηση, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγαλόσχημου πολιτικού προσώπου αλλά κι ενός μέλους της βασιλικής οικογένειας. Ο δημοφιλής πρώην πρίγκηπας, Χάμζα μπιν Αλ Χουσεΐν στηλίτευσε δημόσια την ηγεσία της Ιορδανίας, μέσω ενός βίντεο που εστάλη στα ΜΜΕ, γεγονός που οδήγησε στο να του απαγορευτεί οποιαδήποτε δημόσια τοποθέτηση για τα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Ο πρίγκηπας Χάμζα ισχυρίστηκε ότι έχει τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό κι ότι του απαγορεύτηκαν τόσο οι συναντήσεις του με άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας όσο και οποιαδήποτε επικοινωνία μέσω τηλεφώνου ή Διαδικτύου.

Από την πλευρά τους, οι ιορδανικές αρχές ανέφεραν ότι απέτρεψαν μια συνωμοσία, την οποία ο Χάμζα φέρεται να εξύφαινε σε συνεργασία με μη κατονομαζόμενους ξένους φορείς, με σκοπό την αποσταθεροποίηση στην Ιορδανία. Ωστόσο, ο πρίγκηπας αρνήθηκε τους ισχυρισμούς αυτούς και απέφυγε τη σύλληψή του, προτάσσοντας τη σιωπή του απέναντι στην ολοένα αυξανόμενη κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση για φαινόμενα διαφθοράς.

Με απλά λόγια, η κρίση έπληξε την Ιορδανία, μία από τις πλέον σταθερές χώρες της Μέσης Ανατολή, οδηγώντας τη σε αχαρτογράφητα νερά. Ας δούμε, λοιπόν, τι γνωρίζουμε μέχρι στιγμής.

Τι ακριβώς συνέβη στην Ιορδανία;

Το βράδυ της 3^ης Απριλίου, κυκλοφορούσαν αναφορές ότι ο πρίγκηπας Χάμζα είχε τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ο αρχηγός του ιορδανικού στρατού έσπευσε να διαψεύσει το γεγονός. Λίγες ώρες αργότερα, ο ίδιος ο Χάμζα θα δημοσίευε στα αραβικά και τ’ αγγλικά μια σειρά από βίντεο που θα προκαλούσαν σοκ στο έθνος.

Έχοντας πίσω του το πορτρέτο του αείμνηστου πατέρα του, Βασιλιά Χουσεΐν, ο 41χρονος πρίγκηπας ισχυρίστηκε ότι είχε διαταχθεί να παραμείνει στην οικία του, του είχαν αφαιρέσει την προσωπική του φρουρά κι ότι ο ίδιος είχε αποκοπεί από κάθε είδους επικοινωνία με τον έξω κόσμο.

Ο Χάμζα εμφανίστηκε λάβρος εναντίον της ηγεσίας της χώρας, εγείροντας παράπονα για τις συνθήκες διαβίωσης, τη διαφθορά αλλά και την κακοδιαχείριση από πλευράς της ιορδανικής κυβέρνησης.

Από το κάδρο της κριτικής του, ωστόσο, έλειπε το όνομα του ετεροθαλούς αδελφού του, του Βασιλιά Αμπντάλα του Β’. Όμως, στα 22 χρόνια βασιλείας του Αμπντάλα, αυτή υπήρξε η πιο σαφής και μεγάλη πρόκληση που δέχεται η εξουσία του ως μονάρχη και μάλιστα από μέλος της βασιλικής οικογένειας.

«Η ευημερία της Ιορδανίας τέθηκε σε δεύτερη θέση από ένα κυβερνών σύστημα, το οποίο έχει αποφασίσει ότι τα προσωπικά του συμφέροντα, τα οικονομικά συμφέροντα, και η διαφθορά του είναι πιο σημαντική από τη ζωή και την αξιοπρέπεια και το μέλλον των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν εδώ», είπε χαρακτηριστικά ο πρίγκιπας Χάμζα.

Οι Ιορδανοί είναι συνηθισμένοι να ακούν τέτοιου είδους καταγγελίες από απλούς πολίτες. Όταν τέτοιες κατηγορίες, όμως, αντηχούν από τα χείλη ενός εξέχοντος μέλους της βασιλικής οικογένειας, τότε αυτό σίγουρα συνιστά μια δυσάρεστη έκπληξη για πολλούς.

O Μπασέμ Αγουαντάλα, ο οποίος διετέλεσε πρώην επικεφαλής της βασιλικής αυλής του Βασιλιά Αμπντάλα και ο Σαρίφ Χασάν μπιν Ζάιντ, μέλος της βασιλικής οικογένειας, συνελήφθησαν κι αυτοί το βράδυ του περασμένου Σαββάτου μαζί με άλλα άγνωστα πρόσωπα.

Η σύλληψη του Αγουαντάλα υπήρξε ίσως το δεύτερο πιο σημαντικό γεγονός της νύχτας εκείνης. Όντας μια αντιδημοφιλής φιγούρα στην Ιορδανία, εξαιτίας των εκτεταμένων κατηγοριών εναντίον του για διαφθορά, ο Αγουαντάλα είναι επίσης σύμβουλος του Σαουδάραβα Πρίγκηπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Το γεγονός αυτό πυροδότησε τις εικασίες για το εάν και κατά πόσον εξυφαινόταν ένα σχέδιο συνωμοσίας από ξένες δυνάμεις.

Την Κυριακή (04/04), ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Αϊμάν Σαφάντι προέβη σε επίσημες ανακοινώσεις – οι Αρχές πίστευαν ότι ο Χάμζα ήταν μέρος ενός σχεδίου που σχεδιάστηκε από μη κατονομαζόμενες ξένες οντότητες και πρόσωπα της αντιπολίτευσης που ζουν στο εξωτερικό, με στόχο την «αποσταθεροποίηση» της Ιορδανίας.

«Το σχέδιο σταμάτησε άμα τη γενέσει του και ματαιώθηκε οριστικά», δήλωσε ο Σαφάντι.

Την ίδια στιγμή, ένα δεύτερο μήνυμα του Χάμζα έβλεπε το φως της δημοσιότητας, διά του οποίου ο πρίγκηπας ορκιζόταν να μη συμμορφωθεί με τους περιορισμούς που του είχαν επιβληθεί.

«Βεβαίως δεν πρόκειται να υπακούσω, όταν μου λένε “δεν μπορείς να βγεις έξω, δεν μπορείς να στείλεις μηνύματα στο twitter, δεν μπορείς να επικοινωνήσεις με τον κόσμο αλλά σου επιτρέπουμε να δεις την οικογένειά σου”», ακούγεται να λέει ο 41χρονος πρίγκηπας σε ηχογραφημένο μήνυμα, το οποίο πιστεύεται πως έγινε το Σάββατο. Το CNNi δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα το αληθές του συγκεκριμένου ηχητικού.

Βασιλικό θρίλερ στην Ιορδανία - Πρίγκιπας Χάμζα: Δεν συνωμότησα και δεν θα υπακούσω στις εντολές

Στο ίδιο μήνυμα ο Χάμζα ακούγεται να λέει πώς έχει ηχογραφήσει μια απειλή που εκτόξευσε εναντίον του ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Είπε ότι έχει κοινοποιήσει το μήνυμα αυτό σε φίλους και συγγενείς, σε περίπτωση που θα του συνέβαινε κάτι κακό.

Βασιλικό «θρίλερ» στην Ιορδανία: Η πρώην βασίλισσα Νουρ στο πλευρό του πρίγκιπα Χάμζα

Ποιος είναι ο Χάμζα μπιν Χουσεΐν;

Ο πρίγκηπας Χάμζα είναι ο νεότερος ετεροθαλής αδελφός του Βασιλιά Αμπντάλα. Είναι γιος του τέως μονάρχη της Ιορδανίας, Χουσεΐν, ο οποίος βασίλεψε για σχεδόν 50 χρόνια και της γεννημένης στις ΗΠΑ συζύγου του, της Βασίλισσας Νουρ. Ο Χάμζα ήταν προορισμένος να γίνει ο επόμενος μονάρχης. Ο τέως βασιλιάς, τον οποίο το ιορδανικό έθνος εξακολουθεί να λατρεύει, τον είχε περιγράψει κάποτε ως «χάρμα των οφθαλμών του».

Το 1999 κι ενώ ήταν ετοιμοθάνατος, ο Βασιλιάς Χουσεΐν άλλαξε το πλάνο διαδοχής στη χώρα, αφαιρώντας τον αδελφό του Πρίγκηπα Χασάν από τη θέση του διαδόχου και ορίζοντας τον Αμπντάλα, τον μεγαλύτερο τη ηλικία γιο του από το δεύτερο γάμο του, ως τον επόμενο μονάρχη της Ιορδανίας.

Ο Χάμζα, ο οποίος τότε ήταν 17 ετών, ονομάστηκε διάδοχος του θρόνου. Το 2004, ο Αμπντάλα αφαίρεσε τον τίτλο του Χάμζα. Πέντε χρόνια αργότερα, όρισε ως διάδοχό του στο θρόνο το γιο του, πρίγκηπα αλ-Χουσεΐν.

Ωστόσο, ο πρίγκιπας Χάμζα, γνωστός για την ασυνήθιστη ομοιότητα με τον πατέρα του, απολαμβάνει ευρεία υποστήριξη από τις φυλές της Ιορδανίας. Αυτές οι ομάδες αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ιορδανικής μοναρχίας, και οι τακτικές επισκέψεις του πρίγκιπα σε αυτούς τους τελευταίους μήνες ενδέχεται εν τέλει να συνέβαλαν στις βασιλικές εντάσεις που έχουν πλήξει τη χώρα.

Τι συνεπάγεται το βασιλικό δράμα για τη σταθερότητα της Ιορδανίας και πώς επηρεάζεται η ευρύτερη περιοχή;

Για δεκαετίες, η Ιορδανία έχει κατορθώσει να αναδυθεί σχεδόν αλώβητη μέσα από πολέμους και ταραχές που την περικύκλωναν. Η σταθερότητα και η εμπιστοσύνη αποτελούν τους θεμέλιους λίθους του κράτους, που γιορτάζει μέσα στον Απρίλη τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του.

Η βασιλική οικογένεια που κυβερνά, οι Χασεμίτες, είναι μία από τις παλαιότερες δυναστείες του κόσμου, γενεαλογικά ίχνη της οποίας εντοπίζονται στον ίδιο τον προφήτη Μωάμεθ. Η εναντίωση στη βασιλεία της χώρας είναι σπάνια, σε τέτοιο βαθμό που γίνεται σχεδόν συνώνυμο της ιεροσυλίας. Οι Ιορδανοί συνήθως αποφεύγουν την προοπτική της εσωτερικής αναταραχής, καθώς ο πολιτικός διχασμός, που αποτελεί και το κύριο χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής, δρα και υπηρετεί ως μια προειδοποίηση για το τι πρέπει να προσέχουν.

Χώρες της Δύσης, ειδικά οι ΗΠΑ, έχουν βασιστεί στο στρατηγικό ρόλο της χώρας ως διπλωματικού, στρατιωτικού και αντιτρομοκρατικού εταίρου όλα τα τελευταία χρόνια. Η Ιορδανία διαθέτει επιπλέον τη μακροβιότερη ειρηνευτική συνθήκη με το Ισραήλ, με το οποίο συντονίζεται στενά σε ζητήματα εθνικής άμυνας και αντικατασκοπείας.

Εάν η Ιορδανία επρόκειτο να βυθιστεί σε αναταραχή, τότε ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζει εδώ και δεκαετίες σε επίπεδο περιφερειακής ασφάλειας θα μπορούσε να αλλάξει ραγδαία.

Αυτό αποδεικνύεται από το μαζικό κύμα υποστήριξης που ήδη λαμβάνει χώρα από διεθνείς και περιφερειακούς εταίρους. Τα ισχυρά αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου έσπευσαν να επαναλάβουν την υποστήριξή τους προς τον Βασιλιά Αμπντάλα, ο οποίος αργότερα έγινε δέκτης ενός μπαράζ τηλεφωνημάτων από τους ηγέτες αυτούς. Μάλιστα, διαφάνηκε η πρόθεσή τους να αποστασιοποιηθούν από τους ισχυρισμούς περί διεθνούς σχεδίου ανατροπής του Ιορδανού μονάρχη.

Αλλά η υποστήριξη του Βασιλιά Αμπντάλα ως βασικού εταίρου φαινόταν σε μεγάλο βαθμό ειλικρινής. Υπήρξε σαφής αναγνώριση του τι διακυβεύεται: H αποσταθεροποίηση μιας χώρας όπως η Ιορδανία θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα σε πολλές άλλες χώρες της περιοχής. Αν επρόκειτο να αφαιρεθεί με τέτοιο τρόπο η εξουσία από το νυν Βασιλιά της Ιορδανίας, αυτό θα δημιουργούσε ένα διακρατικό φαινόμενο, ικανό να απειλήσει κι άλλους μονάρχες στην περιοχή. Ως εκ τούτου η προβολή μιας εικόνας αλληλεγγύης προς το πρόσωπο του Αμπντάλα αλλά και μιας στιβαρής απόρριψης φαινομένων στασιασμού απέναντί του, κρίθηκε επιτακτική.

Βασιλικό «θρίλερ» στην Ιορδανία: Στηρίζει τον βασιλιά Αμπντάλα η Ελλάδα

Γιατί έχει σημασία ο χρόνος που συνέβησαν όλα αυτά στην Ιορδανία;

Όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να είχαν συμβεί σε χειρότερη χρονική στιγμή στην Ιορδανία. Η οργή μεταξύ των νέων – που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας – έχει αρχίσει να κλιμακώνεται εναντίον του κράτους, με φόντο και τη χειροτέρευση της οικονομίας που επήλθε συνέπεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας έχουν αυξηθεί σε βαθμό – ρεκόρ. Την ίδια ώρα η διαφθορά και κακοδιαχείριση χαρακτηρίζονται ευρέως ως οι βασικοί υπαίτιοι αυτής της κατάστασης.

Η δυσαρέσκεια οδήγησε τους Ιορδανούς στους δρόμους, αλλά η ανοχή έναντι των διαδηλώσεων έχει μειωθεί σημαντικά. Τον περασμένο μήνα, τουλάχιστον οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν μετά τη διακοπή της παροχής οξυγόνου σε ασθενείς δημόσιου νοσοκομείου, στην πόλη Σαλτ. Το συμβάν χαρακτηρίστηκε απότοκο αμέλεια και ανικανότητας, κάτι που ταλανίζει εδώ και χρόνια το δημόσιο τομέα της Ιορδανίας.

Μέσα σε λίγες ώρες μετά το περιστατικό, οργισμένα πλήθη άρχισαν να συγκεντρώνονται γύρω από το νοσοκομείο. Σε μια σπάνια κίνηση, ο Βασιλιάς Αμπντάλα, ενδεδυμένος τη στρατιωτική στολή του, έφτασε στις εγκαταστάσεις του νοσοκομείου. Φανερά εκνευρισμένος, αμφισβήτησε τον τρόπο διοίκηση του ιδρύματος. Αργότερα, έπαυσε τοπικούς αξιωματούχους του υγειονομικού τομέα αλλά και τον ίδιο τον υπουργό Υγείας από τα καθήκοντά τους. Αυτό ήταν το πλέον ξεκάθαρο παράδειγμα παραδοχής από την πλευρά της ηγεσίας της χώρας, για τη σοβαρότητα της κατάστασης καθώς και για τον κίνδυνο να σημειωθεί εμφύλια αναταραχή.

Παρόλα αυτά, μικρής έκτασης διαμαρτυρίες συνέχισαν να ξεσπούν σε αρκετές ιορδανικές πόλεις. Όταν ο πρίγκηπας Χάμζα εμφανίστηκε δημόσια, υποστηρίζοντας τις θέσεις των διαδηλωτών ενάντια στη διαφθορά, τότε μάλλον έριξε λάδι στη φωτιά.

Ο Χάμζα απολαμβάνει την υποστήριξη του λαού και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξέφρασαν την αντίθεσή τους για τη «φίμωσή» του από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά εξίσου δημοφιλής είναι και ο Βασιλιάς Αμπντάλα. Σε αντίθεση με τον Ιορδανό μονάρχη, ο Χάμζα δεν έχει ξεκάθαρη στήριξη από θεσμικά πρόσωπα και δεν είναι ξεκάθαρο με ποιον τρόπο θα μπορούσε να διαταράξει το καθεστώς της Ιορδανίας.

Εντούτοις, φαίνεται πως άγγιξε μια πολύ ευαίσθητη χορδή. Κι ενώ η χώρα επιδεικνύει μια απίστευτη ικανότητα να προσπαθεί να βρεθεί εκτός κρίσης, η ηγεσία της φαίνεται πως έχει λόγο να είναι νευρική.

Jordan's royal family drama sends shudders around the region. Here's what we know - By Jomana Karadsheh, CNN