Ναγκόρνο Καραμπάχ: Προς νέα ανάφλεξη στον Καύκασο;

Ναγκόρνο Καραμπάχ: Αρμενικός θύλακος μέσα στο Αζερμπαϊτζάν

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ -ορεινός μαύρος κήπος στα ελληνικά- είναι ένας αρμενικός θύλακος 150.000 κατοίκων και έκτασης 4.400 τ.μ. στο νότιο Αζερμπαϊτζάν δίπλα στα σύνορα με την Αρμενία. Επί ΕΣΣΔ, η Μόσχα το είχε ενσωματώσει, ως αυτόνομη περιοχή, στην τότε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν και όχι στο Γιερεβάν παρότι οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν Αρμένιοι. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο, εν εξελίξει από το 1988, ακήρυχτος πόλεμος για την απόσχισή του από το Μπακού πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις: στις συγκρούσεις μεταξύ των, υποστηριζόμενων από το Γιερεβάν, Αρμενίων του Καραμπάχ και των Αζέρων, 30.000 έχασαν τη ζωή τους, περί το ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν. Η εκεχειρία που συμφωνήθηκε το Μάιο του 1994, με τη μεσολάβηση των Ρώσων, βρήκε τους Αρμενίους να έχουν όχι μόνο τον πλήρη έλεγχο του θυλάκου αλλά και περιοχών γύρω από αυτόν.

Με μωβ χρώμα, ο θύλακος του Ναγκόρνο Καραμπάχ / με κίτρινο, οι περιοχές γύρω απ' αυτόν που ελέγχουν οι Αρμένιοι / με κόκκινο, η γραμμή επαφής - Πηγή: Stratfor

Ναγκόρνο Καραμπάχ: Η αναζωπύρωση των εχθροπραξιών

Σε όλη τη διάρκεια αυτών των δύο δεκαετιών της κατάπαυσης του πυρός, περιστατικά παραβίασής της σημειώνονταν ανά διαστήματα -πιο συχνά και πιο έντονα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυρών πυροβολικού σε κατοικημένες περιοχές, από το 2013 και μετά.

Αιφνιδιαστικά, δίχως προσώρας να έχει δοθεί απάντηση στο πώς και από ποιον, ξέσπασαν σφοδρές μάχες μεταξύ αρμενικών και αζέρικων δυνάμεων, στις 2 Απριλίου 2016, κατά μήκος της 'γραμμής επαφής' με επίκεντρο τα χωριά Μαρτακέρτ, Μαρτούνι και Χαντρούτ στα οποία ζουν 14.400 άνθρωποι. Επισήμως από το Γιερεβάν και το Μπακού ανακοινώθηκε πως τουλάχιστον 30 στρατιώτες και 3 πολίτες έχασαν τη ζωή τους.

Με κόκκινο χρώμα, οι περιοχές των συγκρούσεων κατά τη νέα έκρηξη της βίας - Πηγή: OCHA

Γιατί;

Ποιος έχει συμφέρον να αναζωπυρωθεί το μέτωπο του Ναγκόρνο Καραμπάχ;

Ποιος ευθύνεται για το νέο ξέσπασμα της βίας που απειλεί με αποσταθεροποίηση ολόκληρη την περιοχή που βρίσκεται πάνω σε 'σταυροδρόμι' αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, και στην οποία ένας πόλεμος αναπόφευκτα θα συμπαρέσυρε αφενός τη Μόσχα που έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με την Αρμενία αφετέρου την Τουρκία που στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν;

Μπακού και Γιερεβάν αλληλοκατηγορούνται.

Ναγκόρνο Καραμπάχ: Τα σενάρια για τον υπαίτιο της αναζωπύρωσης

Στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, υπογραμμίζει η Μαγκνταλένα Γκρόνο, ειδική σε θέματα συγκρούσεων στον πάλαι ποτέ σοβιετικό χώρο και ειδικότερα στον Καύκασο, Γιερεβάν και Μπακού ξεκίνησαν κούρσα εξοπλισμών. Ο Αζέρος Πρόεδρος καυχάτο ότι ο αμυντικός προϋπολογισμός της χώρας του ήταν, το 2014, δυο φορές μεγαλύτερος από τον κρατικό της Αρμενίας. Το Γιερεβάν, από την πλευρά του, κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να μη μείνει πολύ πίσω. Τα περιορισμένα οικονομικά του δεν του επέτρεπαν οπλικά συστήματα και πολεμικά μέσα ισάξια με του Μπακού, όμως το πλεονέκτημα που του έδινε ο έλεγχος στρατηγικών υψωμάτων εντός και γύρω από το Ορεινό Καραμπάχ επέφερε ισορροπία ισχύος. Αυτό θ’ αλλάξει, αν, όπως λέει το Μπακού, έχει ανακαταλάβει κάποια απ’ αυτά τα τελευταία 24ωρα. Η Γκρόνο υπενθυμίζει, επίσης, ότι η Μόσχα -παρότι η Αρμενία είναι παραδοσιακός της εταίρος- πωλούσε όπλα και στις δύο χώρες. Μάλιστα, σύμφωνα με υψηλόβαθμη διπλωματική πηγή, τα έδινε ακριβότερα στο Αζερμπαϊτζάν 'επιδοτώντας' κατ’ αυτόν τον τρόπο τη χαμηλότερη τιμή στην οποία τα διέθετε στο Γιερεβάν.

Στο μέτωπο του Μαρτακέρτ στο Ναγκόρνο Καραμπάχ - Πηγή: REUTERS/Vahram Baghdasaryan/Photolure

Ο ερευνητής του Κέντρου Κάρνεγκι, Τόμας ντε Βάαλ, υποστηρίζει ότι το Αζερμπαϊτζάν, ως ο ηττημένος του πολέμου, έχει περισσότερους λόγους να σπάσει την εκεχειρία, προσδοκώντας σε νέες εχθροπραξίες έτσι ώστε ν’ αλλάξει υπέρ του την κατάσταση με μια στρατιωτική εκστρατεία περιορισμένης έκτασης. Τονίζει ότι, αμέσως μετά την αναζωπύρωση, τα αζέρικα ΜΜΕ άρχισαν να δίνουν έμφαση σε παλαιότερα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών που καλούσαν τις αρμενικές δυνάμεις να αποσυρθούν από τη ζώνη των συγκρούσεων, εν είδει υπενθύμισης προς το διεθνές ακροατήριο ότι το Μπακού έχει δικαίωμα να προσφύγει σε στρατιωτική βία.

Στρατιώτες του Ναγκόρνο Καραμπάχ στο μέτωπο του Μαρτακέρτ - Πηγή: REUTERS/Vahan Stepanyan/PAN Photo

Η Γκρόνο τονίζει, ότι ανέκαθεν διακαής πόθος του Αζερμπαϊτζάν ήταν να ανακτήσει αν όχι τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ τουλάχιστον εκείνον στις εφτά περιοχές γύρω από το θύλακο (με κίτρινο χρώμα στο χάρτη) τις οποίες ελέγχουν από τη δεκαετία του '90 οι Αρμένιοι. Με δεδομένο, συμπληρώνει, ότι η κυβέρνηση αντιμετωπίζει μεγάλη δυσαρέσκεια, η οποία εκφράζεται με διαμαρτυρίες στους δρόμους, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας από την πτώση των τιμών του πετρελαίου και την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, ίσως θέλει να συσπειρώσει τον κόσμο γύρω από τη σημαία. Επιπροσθέτως, το Μπακού είναι πεπεισμένο ότι, δια της διπλωματικής οδού, τα δεδομένα επί του εδάφους δεν θ’ αλλάξουν.

Αρμένιος εθελοντής στο μέτωπο του Ασκεράν - Πηγή: REUTERS/Hrayr Badalyan/PAN Photo

Ναγκόρνο Καραμπάχ: Μάχες και απειλές εκατέρωθεν

Σε μια προσπάθεια να συγκρατηθεί η κατάσταση, συνέρχεται σήμερα, Τρίτη 5 Απριλίου 2016, στη Βιέννη, η Ομάδα Μινσκ του ΟΑΣΕ -η οποία μεσολαβεί για να διευθετηθεί το θέμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η βία, όμως, καλά κρατεί· οι μάχες συνεχίζονται σε διάφορα σημεία κατά μήκος της 'γραμμής επαφής'.

Ο Αρμένιος Πρόεδρος, Σαρκισιάν, προειδοποιεί για τον κίνδυνο γενικευμένου πολέμου ενώ ο Αζέρος υπουργός Άμυνας, ο οποίος κατηγορεί τους Αρμενίους ότι στοχοποιούν αμάχους, απειλεί με επίθεση κατά της πρωτεύουσας του Ναγκόρνο Καραμπάχ, Στεπανακέρτ.

Όπως επισημαίνει ο ντε Βάαλ, στον ευρύτερο χώρο του Καυκάσου, η ιστορία έχει δείξει, ότι οι ένοπλες αντιπαραθέσεις εύκολα τίθενται εκτός ελέγχου καθώς η κρατούσα 'μάτσο' πολιτική κουλτούρα της περιοχής αντιλαμβάνεται ως σημάδι αδυναμίας τον συμβιβασμό. Ή άλλως, με τα λόγια μιας από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα, του Χέλμουτ φον Μόλτκε, στρατάρχη του πρωσικού στρατού, «ένα σχέδιο μάχης έχει διάρκεια ζωής όσο τα πρώτα λεπτά της». Κοντολογίς, ακόμη κι αν το Μπακού -εφόσον ευσταθεί το σενάριο που το θέλει να ευθύνεται για την αναζωπύρωση- άναψε το φυτίλι στοχεύοντας σε αλλαγή των δεδομένων επί του εδάφους με μια μικρής κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση, ουδέν εγγυάται ότι αυτή δεν θα εξελιχθεί σε επικίνδυνα μεγάλη. Τουναντίον μάλιστα.