Ερωτόκριτος ...reloaded

Επιτρέψτε μας να σας ξανασυστήσουμε τον Ερωτόκριτο

Ο Γιώργος Γούσης στην εικονογράφηση και οι Δημοσθένης Παπαμάρκος και Γιάννης Ράγκος στο σενάριο, δημιούργησαν ένα graphic novel που επιχειρεί να φέρει τον Ερωτόκριτο πιο κοντά στη γενιά του Game of Thrones, να τον ξανασυστήσει σε όσους νομίζουν ότι τον ξέρουν, αλλά και να ανανεώσει την αίγλη του στα μάτια όσων τον αγαπούν.

Οι τρεις δημιουργοί του Ερωτόκριτου (ξανα)βλέπουν τι έκαναν. Πηγή: CNN Greece

Η αρχική πρόταση για τη μεταφορά σε κόμικ ενός έργου της κλασικής ελληνικής γραμματείας ήρθε στους τρεις δημιουργούς από τις εκδόσεις Polaris. Με σχετική ευκολία ο Ερωτόκριτος έβγαλε από τη μέση τον “ανταγωνισμό”, χάρη στις πλούσιες σκηνές δράσης του που προσφέρουν άφθονο υλικό προς εικονογράφηση, αλλά και τους διαχρονικούς θεματικούς του άξονες που μπορούν ακόμα να συγκινήσουν το κοινό του 21ου αιώνα. Υπάρχουν μάχες, υπάρχουν πόλεμοι, υπάρχουν μονομαχίες, υπάρχει ο κώδικας τιμής που πρέπει να τηρηθεί. Υπάρχουν μοτίβα που είναι διαχρονικά. Μάλιστα στη συζήτηση μεταξύ μας, σε πιο χαλαρές στιγμές της δουλειάς, λέγαμε ότι αυτά τα μοτίβα τα βλέπουμε, ας πούμε, στο Game of Thrones. Είναι ακριβώς αυτά τα ίδια θέματα, υποστηρίζει ο Γιάννης Ράγκος.

Γίνεται Ερωτόκριτος χωρίς την ποίηση του Κορνάρου;

O Δημοσθένης Παπαμάρκος, συγγραφέας και ιστορικός. Πηγή: CNN Greece

Ωστόσο ο Ερωτόκριτος έθεσε στους δύο συγγραφείς που ανέλαβαν το δύσκολο έργο του σεναρίου ένα θεμελιώδες πρόβλημα. H μεγαλύτερη δυσκολία είχε να κάνει με το πώς θα αντιμετωπίσουμε τη γλώσσα του Κορνάρου. Ο Ερωτόκριτος είναι γραμμένος σε ποιητικό λόγο με ομοιοκταληξία στο μεσαιωνικό κρητικό ιδίωμα και η ταυτότητα του έργου ορίζεται από αυτή τη γλώσσα, μας τόνισε ο Δημοσθένης Παπαμάρκος. Πώς, λοιπόν, οι 12.012 στίχοι έμμετρης ποίησης του 17ου αιώνα θα ξαναβαπτίζονταν στη γλώσσα των κόμικ και θα απευθύνονταν σε ένα ευρύτερο κοινό, χωρίς να χαθεί κάθε επαφή με το διάσημο για το λυρισμό και την ευστοχία του λόγο του Κορνάρου; Καταλήξαμε στη σολωμόντειο λύση του να αποδοθούν οι διάλογοι σε έναν νεοελληνικό λόγο πεζό, στρωτό, απαλλαγμένο από νεολογισμούς και οι αφήγηση να είναι αυτούσια αποσπάσματα από το πρωτότυπο έργο, μας εξήγησε.

Όταν η εικόνα αναπληρώνει τη χαμένη ποίηση

Παράλληλα, ο Κορνάρος έδωσε στον εικονογράφο Γιώργο Γούση την απαραίτητη ελευθερία, αλλά και τη μεγάλη ευθύνη, να δημιουργήσει για το έργο το δικό του ιδιαίτερο οπτικό σύμπαν. Διαβάζοντας τον Ερωτόκριτο γρήγορα κάποιος παρατηρεί ότι το χρονολογικό πλαίσιο του έργου είναι εντελώς ασαφές, ενώ μέσα στην αφήγηση γίνονται αναφορές σε διάφορους πολιτισμούς της Μεσογείου που δεν συμπίπτουν απαραίτητα χρονικά. Επιπλέον, ο Κορνάρος δεν περιγράφει σχεδόν τίποτα: ούτε τα πρόσωπα των ηρώων, ούτε τα ρούχα τους, ούτε τα παλάτια.

Ο Γιώργος Γούσης είναι ο σχεδιαστής του Ερωτόκριτου. Στο χρώμα συνεργάστηκε με τον Παναγιώτη Πανταζή. Πηγή: CNN Greece

Η ασάφεια αυτή όμως, και η ελευθερία που συνεπάγεται, άνοιξε στο πεδίο της εικονογράφησης μια σειρά από κρίσιμες αποφάσεις. Για μένα αυτό ήταν μεγάλη πρόκληση. Επειδή [ο Ερωτόκριτος] είναι ένα σπουδαίο έργο, από το οποίο, στη δική μας μεταφορά σε κόμικ, θα έλειπε το δυνατότερό του σημείο που είναι το ποίημα, η ποιητική δεινότητα του Κορνάρου, θέωρησα ότι έπρεπε να υπερβώ εαυτόν και να υπερκαλύψω με τις εικόνες αυτό που έλειπε, μας είπε ο Γιώργος Γούσης περιγράφοντας το βασικό ζήτημα αντιστάθμισης που αντιμετώπισε.

Σκέφτηκα ότι με τον ίδιο τρόπο που ο Κορνάρος στο πρωτότυπο κάνει ένα κολάζ πολιτισμών χρονολογικά και γεωγραφικά, το ίδιο θα έπρεπε να κάνω κι εγώ με την εικονογράφησή μου. Αφού γράφτηκε το σενάριο, κάναμε μια έρευνα με το Δημοσθένη Παπαμάρκο και μαζέψαμε στοιχεία και εικόνες από διάφορα “highlights” των διάφορων εποχών. Στη συνέχεια πήραμε κάποιες αποφάσεις, όπως ότι οι φορεσιές των αυλικών του βασιλιά θα είναι βυζαντινότροπες ή ότι ο οπλισμός των Αθηναίων θα είναι αναγεννησιακός, μας είπε αναλύοντας το σκεπτικό του. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παλάτι του βασιλιά, για το οποίο βασίστηκε σε σχέδια του Βαυαρού αρχιτέκτονα Σίνκελ για το παλάτι του Όθωνα πάνω στην Ακρόπολη.

Με δύναμη από το 17ο αιώνα

Ο Ερωτόκριτος μοιάζει να έχει στο γενετικό του κώδικα την επιβίωση από αιώνα σε αιώνα, αλλά και από τη μια μορφή τέχνης στην άλλη. Πάνε τέσσερις αιώνες πια από τη στιγμή που γράφτηκε και όμως οι στίχοι του δεν έχουν φύγει από τα χείλη των ανθρώπων, είτε με τη μορφή του τραγουδιού, είτε με αυτή της απαγγελίας, ενώ τα επεισόδια της δράσης του έχουν σταθεί έμπνευση για το Θεόφιλο, αλλά και για τα ...Κλασσικά Εικονογραφημένα. Η μεταφορά του σε κόμικ έρχεται, επομένως, να εγγραφεί σε μια μακρά σειρά δαρβινικών σχεδόν μεταλλάξεων ενός γνήσια λαϊκου αριστουργήματος. Τι ακριβώς όμως είναι αυτό που κάνει τον Ερωτόκριτο διαχρονικό;

O Γιάννης Ράγκος, συγγραφέας και δημοσιογράφος. Πηγή: CNN Greece

Αυτό που διαπιστώσαμε σχεδόν έκπληκτοι είναι ότι στον Ερωτόκριτο βρίσκουμε θέματα πολύ σημερινά. Υπάρχει βεβαίως η ερωτική ιστορία, που είναι ένα θέμα διαχρονικό, η αντρική φιλία, η πολιτική ίντριγκα και οι πολιτικές συμμαχίες και αντιπαλότητες, οι ταξικές διαφορές -οι δυο αυτοί νέοι χωρίζουν προσωρινά γιατί προέρχονται από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Υπάρχει ένα στοιχείο επίσης πολύ σημαντικό που είναι ο φεμινισμός από την πλευρά της Αρετούσας, η οποία αρνείται να παντρευτεί γιατί θεωρεί ότι ο συμβατικός γάμος θα είναι μια φυλακή γι’ αυτή. Και βεβαίως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που ενισχύσαμε γιατί μας αρέσει είναι το στοιχείο της μαγείας, που παίζει πολύ κεντρικό ρόλο στην υπόθεση, μας είπε ο Γιάννης Ράγκος, αναλύοντας τα συστατικά μιας συνταγής που δεν είναι να απορεί κανείς με την επιτυχία της.

"Παλιό, αλλά όχι παλιωμένο"

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος, από την άλλη πλευρά, μας καλεί να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει “κλασικό”. Πολλές φορές ξεχνάμε τι σημαίνει “κλασικό έργο”. Σημαίνει ένα έργο το οποίο ξεπερνάει τη συγχρονία του και γίνεται διαχρονικό. Αυτό που πιστεύαμε σαν ομάδα είναι ότι ο Ερωτόκριτος είναι ένα τέτοιο κλασικό έργο και, ενώ είναι παλιό, δεν είναι παλιωμένο. Ουσιαστικά δεν κάναμε μια μοντέρνα μεταφορά του, αλλά μέσα από τη διασκευή μας αναδείξαμε το γιατί ήταν και παραμένει μοντέρνο.