Σαν σήμερα: Η 20η Αυγούστου στην Ιστορία - Στην Πράγα η Άνοιξη κράτησε λίγο, αλλά σήμαινε πολλά

Στις 20 Αυγούστου 1890 γεννήθηκε ο Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, ο πραγματικός άρχοντας του τρόμου, ο άνθρωπος στον οποίο -μαζί με τον Έντγκαρ Άλαν Πόε- οφείλεται όλη η σύγχρονη λογοτεχνία του είδους.

Το 1929 γεννήθηκε ο επιχειρηματίας Παύλος Γιαννακόπουλος, ο άνθρωπος που -ανάμεσα στα άλλα- αγάπησε όσο κανείς τον Παναθηναϊκό.

Στις 20 Αυγούστου 1941 γεννήθηκε ο Σέρβος πολιτικός Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με την πιο σκοτεινή στιγμή των Βαλκανίων, το 1944 ο Ινδός πολιτικός Ρατζίβ Γκάντι, ο οποίος δολοφονήθηκε μερικά χρόνια αργότερα και το 1948 ο τραγουδιστής των Led Zeppelin Ρόμπερτ Πλαντ.

Στις 20 Αυγούστου 1968 τα τεθωρακισμένα του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισβάλουν στην τότε ενωμένη Τσεχοσλοβακία, η οποία βράζει στους ρυθμούς της εξέγερσης που ονομάστηκε «Άνοιξη της Πράγας».

Ένας Ντούμπτσεκ προσπαθεί να φέρει την Άνοιξη

Στις 5 Ιανουαρίου 1968, ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ αναλαμβάνει τη θέση του Α’ Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχοσλοβακίας. Σλοβάκος ο ίδιος, είχε ζήσει ως παιδί στη Σοβιετική Ένωση και είχε πάρει μέρος ενεργά στην αντίσταση των Σλοβάκων κατά των Ναζί -υπό τον Τίτο- πριν γίνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της ενωμένης Τσεχοσλοβακίας.

Ο Ντούμπτσεκ, μαζί με κάποια άλλα μέλη του ΚΚΤ, ήταν οπαδός της θεωρίας του «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο». Οι διαφοροποιήσεις του από την παραδοσιακή γραμμή ήταν γνωστές όταν εξελέγη στη θέση του Α' Γραμματέα, κάτι που δείχνει ότι όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και γενικότερα οι Τσεχοσλοβάκοι ήταν έτοιμοι για μεταρρυθμίσεις που θα φιλελευθεροποιούσαν το καθεστώς.

Είχαν προηγηθεί εξάλλου ενδοκομματικές αντιπαραθέσεις στο ΚΚΤ. Βασικοί τους πόλοι ήταν ο ηγέτης του κόμματος από το 1953 και πρόεδρος της χώρας από το 1957, Αντόνιν Νοβότνι, και ο γραμματέας του σλοβακικού τμήματος, ο Ντούμπτσεκ. Κεντρικό ζήτημα, οι δημόσιες εκκλήσεις των διανοούμενων για φιλελευθεροποίηση και η συζήτηση για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις εν όψει του προσεχούς κομματικού συνεδρίου.

Η εκλογή του Ντούμπτσεκ στην ηγεσία του κόμματος δεν κατάργησε την εξουσία του Νοβότνι, ο οποίος διατήρησε την προεδρία της χώρας, τον έλεγχο του στρατού και ανθρώπους της εμπιστοσύνης του σε κρίσιμες θέσεις της κυβέρνησης.

Στις 5 Μαρτίου, ο Ντούμπτσεκ ανακοινώνει τη χαλάρωση της λογοκρισίας στα ΜΜΕ, απομακρύνει το σκληροπυρηνικό Γίρι Χέντριχ από το πόστο του υπεύθυνου ιδεολογίας του κόμματος και τον αντικαθιστά με το φιλελεύθερο Γιόσεφ Σπάσεκ. Προχωρά σε αλλαγές στη μυστική αστυνομία και απομακρύνει ανθρώπους του Νοβότνι.

Στις 22 Μαρτίου, έχοντας χάσει πλέον τον έλεγχο του στρατού, της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών, ο Νοβότνι υποβάλλει την παραίτησή του από το προεδρικό αξίωμα. Για να καθησυχάσει τους Σοβιετικούς, την ίδια μέρα, ο Ντούμπτσεκ δίνει στη δημοσιότητα απόφαση του Πολιτικού Γραφείου, σύμφωνα με την οποία «η διαδικασία της ανανέωσης της κοινωνίας δεν καθορίζεται από ορισμένες ακραίες τάσεις και αποκλίσεις, ούτε από τοπικές πρωτοβουλίες που επιχειρούν να δώσουν βήμα σε αντισοσιαλιστικές απόψεις. Το κόμμα δεν θα πέσει στην παγίδα να νομιμοποιήσει αυτές τις τάσεις που κρύβονται πίσω από το μανδύα της δημοκρατίας».

Ο Ντούμπτσεκ πίστευε, έχοντας μάθει ένα σημαντικό μάθημα από την αποτυχία της ουγγρικής επανάστασης του 1956, ότι η πίστη στο Κρεμλίνο θα του επέτρεπε τη συνέχιση της εσωτερικής μεταρρύθμισης εφ' όσον η Τσεχοσλοβακία παρέμεινε πιστός σύμμαχος της Σοβιετικής Ένωσης, σύμφωνα με τον κομμουνιστικό κανόνα.

Παρά τις συνεχείς προσπάθειες του Ντούμπτσεκ να τονίσει αυτές τις υποχρεώσεις, ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ και άλλοι ηγέτες του σύμφωνου της Βαρσοβίας παρέμειναν επιφυλακτικοί.

«Ο Τσεχοσλοβακικός δρόμος προς το σοσιαλισμό»

Στις 9 Απριλίου, δημοσιεύεται «Ο Τσεχοσλοβακικός δρόμος προς το σοσιαλισμό», το 24.000 λέξεων μανιφέστο του ΚΚ της χώρας. Το σχέδιο προγράμματος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δραστικό περιορισμό των δυνάμεων καταστολής και της δράσης των μυστικών υπηρεσιών, κατάργηση της προληπτικής λογοκρισίας, συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας συγκέντρωσης, κίνησης και συνεταιρισμού, αποκέντρωση της οικονομίας και θέσπιση νέας εκλογικής νομοθεσίας για την ενίσχυση του πολιτικού πλουραλισμού.

Από τα τέλη Μαρτίου, με πρωτοβουλία του Κρεμλίνου, ξεκινά μια σειρά διμερών και πολυμερών επαφών μεταξύ των χωρών του ανατολικού μπλοκ, με σκοπό να πείσουν τη Πράγα να συνετιστεί. Παρά τις καθησυχαστικές διπλωματικές επαφές, τα «αδελφά κόμματα» ασκούν πλέον σφοδρή κριτική στην πορεία του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας.

Στις 9 Μαΐου, η μεταφορά σοβιετικών στρατευμάτων από την Πολωνία και τη Λ.Δ. της Γερμανίας προς τα τσεχοσλοβακικά σύνορα, με το πρόσχημα έκτακτων ασκήσεων στο πλαίσιο του συμφώνου της Βαρσοβίας, ενισχύει το φόβο εισβολής των ρωσικών τανκς στην Πράγα. Ο κόσμος ζούσε το χρονικό μιας προαναγγελθείσας σφαγής.

Στα μέσα Ιουλίου πραγματοποιείται στη Βαρσοβία σύσκεψη κορυφής των μελών του Συμφώνου, χωρίς τη συμμετοχή της Τσεχοσλοβακίας. Στο τελικό ανακοινωθέν εκφράζεται «η βαθιά ανησυχία για τις εξελίξεις στη Σοσιαλιστική δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας». Η Μόσχα απαιτεί τη λήψη άμεσων μέτρων «για την εξουδετέρωση της δεξιάς πτέρυγας στην Τσεχοσλοβακία», την επαναφορά του ελέγχου, από το Κ.Κ., των Μ.Μ.Ε., τη διαγραφή των μελών που παρεκκλίνουν από τη γραμμή του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και του προλεταριακού διεθνισμού».

Ο Ντούμπτσεκ, βγαίνει στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο και λέει στο λαό του ότι «δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής στην προ Ιανουαρίου κατάσταση». Η Μόσχα εξοργίζεται.

Το βράδυ της 20ης Αυγούστου, η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ.Σ.Ε. αποφασίζει την εισβολή στην Πράγα. Στις 22:00, τα τανκς 5 χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, σε συνδυασμό με εκατοντάδες στρατιώτες εισβάλουν πανταχόθεν στην Τσεχοσλοβακία.

Οι δρόμοι της Πράγας παίρνουν φωτιά. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες διαδηλώνουν, πετώντας πέτρες κατά των εισβολέων. Αρχίζουν οι πυροβολισμοί κατά του πλήθους και αρκετοί άνθρωποι σκοτώνονται.

Αργότερα την ίδια ημέρα, ο Ντούμπτσεκ και άλλοι μεταφέρθηκαν στη Μόσχα σε ένα σοβιετικό στρατιωτικό αεροσκάφος. Οι μεταρρυθμιστές δεν είχαν ελπίδα να αντέξουν τη σοβιετική πίεση, και τελικά αναγκάστηκαν να δεχτούν τις σοβιετικές απαιτήσεις, υπογράφοντας το πρωτόκολλο της Μόσχας, που προβλέπει τη σταδιακή απομάκρυνση των δυνάμεων κατοχής, σε συνδυασμό με την «ομαλοποίηση» της κατάστασης, με την υπόσχεση της μη ανάμειξης στην εσωτερική πολιτική ζωή της Τσεχοσλοβακίας.

Ο Ντούμπτσεκ και οι περισσότεροι από τους μεταρρυθμιστές επέστρεψαν στην Πράγα στις 27 Αυγούστου. Ο ίδιος παρέμεινε στη θέση του ως πρώτος γραμματέας για λίγο καιρό. Μετά από τις ταραχές σε ένα παιχνίδι χόκεϊ επί πάγου στην Τσεχοσλοβακία, ο Ντούμπτσεκ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την θέση του πρώτου γραμματέα τον Απρίλιο του 1969 και αργότερα έγινε πρεσβευτής στην Τουρκία (1969-70), προτού διαγραφεί από το κόμμα το 1970.

Κατά τη διάρκεια της Βελούδινης Επανάστασης του 1989, τη νύχτα της 24ης Νοεμβρίου, ο Ντούμπτσεκ εμφανίστηκε με τον Βάτσλαβ Χάβελ σε μπαλκόνι στην πλατεία Βένσεσλας, όπου τα πλήθη των διαδηλωτών τον υποδέχτηκαν με χειροκροτήματα ως σύμβολο της δημοκρατικής ελευθερίας. Αρκετοί θεατές φώναζαν «Ντούμπτσεκ να χραντ!», Ντούμπτσεκ για Πρόεδρος.

Ο ίδιος παρέμεινε σοσιαλιστής ως το θάνατό του, στις 7 Νοεμβρίου 1992, μετά από τροχαίο δυστύχημα.

Η 20η Αυγούστου στην Ιστορία

1914, Βρυξέλλες. Τα γερμανικά στρατεύματα, που μόλις έχουν καταλάβει την πόλη, παρελαύνουν στο κέντρο των Βρυξελλών.

1935, Τόκιο. Μέλη του 53ου συντάγματος πεζικού του ιαπωνικού στρατού, σε άσκηση στις «Ιαπωνικές Άλπεις», λίγο έξω από το Τόκιο.

1941, Ατλαντικός Ωκεανός. Οι επιζώντες από το πλήρωμα ενός βυθισμένου γερμανικού U-boat κολυμπάνε από τη σωσίβια λέμβο τους προς ένα βρετανικό πλοίο το οποίο θα τους περιμαζέψει, πιστό στις παραδόσεις του βρετανικού ναυτικού.

1953, Δυτικό Βερολίνο. Ο ηθοποιός Γκρέγκορι Πεκ παραλαμβάνει, στο αεροδρόμιο του Δυτικού Βερολίνου, μια ανθοδέσμη από τη Γερμανίδα ηθοποιό Μαριάν Κοχ, η οποία θα συμπρωταγωνιστήσει μαζί του στην ταινία «Night People».

1968: 650.000 στρατιώτες του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισβάλουν στην Τσεχοσλοβακία και τερματίζουν την εξέγερση που έμεινε στην ιστορία ως η «Άνοιξη της Πράγας».

1970, Λος Άντζελες. Ο Τσαρλς Μάνσον δυσφορεί στη θέα των φωτογράφων, καθώς οδηγείται στο ανώτατο δικαστήριο του Λος Άντζελες, όπου συνεχίζεται η δίκη του για το φόνο της ηθοποιού Σάρον Τέιτ και έξι ακόμα ατόμων.

1971, Νέα Υόρκη. Η ηθοποιός Νάταλι Γουντ και η κόρη της, Νατάσα, στη Νέα Υόρκη, στην 5η Λεωφόρο.

1972, Μόναχο. Ο Πολωνός σκηνοθέτης Ρομάν Πολάνσκι, παίζει σκάκι στο Ολυμπιακό χωριό του Μονάχου. Η τελευταία του ταινία, «Weekend of a Champion», έχει μόλις βγει στους κινηματογράφους.

1988, Κάννες. Ο ηθοποιός Μίκυ Ρουρκ, στις Κάννες, μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας του, «Homeboy».

1990, Νέα Υόρκη. Ο Ντόναλντ Τραμπ υπογράφει αντίτυπα του τελευταίου του βιβλίου, «Surviving at the Top», σε βιβλιοπωλείο της Νέας Υόρκης.

1991, Μόσχα. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι διαδηλώνουν έξω από το Κοινοβούλιο της Σοβιετικής Ένωσης. Διαμαρτύρονται για το αποτυχημένο κομμουνιστικό πραξικόπημα. Ο Πρόεδρος Γιέλτσιν απευθύνεται στο πλήθος πίσω από ένα αλεξίσφαιρο τζάμι.

1993. Υπογράφεται η συμφωνία του Όσλο μεταξύ της PLO και του Ισραήλ. Αρχιτέκτονες της συμφωνίας ήταν οι ηγέτες των δύο μερών Γιτζάκ Ράμπιν και Γιάσερ Αραφάτ, υπό την αιγίδα του Αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον. Αποφασίζεται η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και αναγνωρίζεται το δικαίωμα των Παλαιστινίων να ελέγχουν τα «του οίκου τους» με τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής.

1994, Φλόριντα. Τρεις Κουβανοί πρόσφυγες κάθονται σε αυτοσχέδια σχεδία στα στενά της Φλόριντα. Η αμερικανική ακτοφυλακή έχει περισυλλέξει περισσότερους από 400 Κουβανούς πρόσφυγες σε μια μέρα και τους έχει προωθήσει στο Γκουαντάναμο.