Πώς το ναζιστικό παρελθόν της Ουκρανίας διχάζει τον Καναδά

Ο Γιαροσλάβ Χούνκα υπηρέτησε σε μια ναζιστική μονάδα που ονομαζόταν 14η Μεραρχία Γρεναδιέρων Εθελοντών Βάφεν-SS – γνωστή και ως Μεραρχία Γαλικίας – η οποία σχηματίστηκε το 1943.

Η εμφάνισή του επικρίθηκε τόσο από εβραϊκές ομάδες όσο και από άλλους βουλευτές. Ο βουλευτής Άντονι Ρότα, ο οποίος τον προσκάλεσε, παραιτήθηκε έκτοτε από πρόεδρος της Βουλής των Κοινοτήτων, λέγοντας ότι λυπάται βαθύτατα για το λάθος.

Όπως αναφέρει το BBC, δεν είναι όμως η πρώτη φορά που ο ρόλος της Ουκρανίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο προκαλεί συζήτηση στον Καναδά, όπου ζει η μεγαλύτερη ουκρανική διασπορά εκτός Ευρώπης.

Αρκετά μνημεία αφιερωμένα σε Ουκρανούς βετεράνους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που υπηρέτησαν στη Μεραρχία Γαλικίας υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Εβραϊκές ομάδες έχουν καταγγείλει εδώ και καιρό αυτούς τους φόρους τιμής, υποστηρίζοντας ότι οι στρατιώτες της Μεραρχίας Γαλικίας ορκίστηκαν πίστη στον Αδόλφο Χίτλερ και είτε ήταν συνένοχοι στα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας είτε είχαν διαπράξει οι ίδιοι εγκλήματα.

Αλλά για ορισμένους Ουκρανούς, αυτοί οι βετεράνοι θεωρούνται μαχητές της ελευθερίας, οι οποίοι πολέμησαν μόνο στο πλευρό των Ναζί για να αντισταθούν στους Σοβιετικούς, στην προσπάθειά τους για μια ανεξάρτητη Ουκρανία.

Μια αμφιλεγόμενη ιστορία

Η Μεραρχία της Γαλικίας αποτελούσε τμήμα της Βάφεν-SS, μιας ναζιστικής στρατιωτικής μονάδας που εμπλέκεται σε πολυάριθμες φρικαλεότητες, συμπεριλαμβανομένης της σφαγής Εβραίων πολιτών.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Εβραίοι στην Ουκρανία σκοτώθηκαν. Οι περισσότεροι από αυτούς εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς Ναζί και τους συνεργάτες τους. Η Μεραρχία της Γαλικίας έχει κατηγορηθεί για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου, αλλά τα μέλη της δεν έχουν ποτέ κριθεί ένοχα από δικαστήριο.

Εβραϊκές ομάδες έχουν καταδικάσει τα καναδικά μνημεία για τους Ουκρανούς βετεράνους που πολέμησαν στη Βάφεν-SS, λέγοντας ότι αποτελούν «εξύμνηση και εορτασμό εκείνων που συμμετείχαν ενεργά στα εγκλήματα του Ολοκαυτώματος».

Ένα τέτοιο μνημείο βρίσκεται σε ιδιωτικό ουκρανικό νεκροταφείο στο Όκβιλ του Οντάριο και φέρει τα διακριτικά της Μεραρχίας Γαλικίας. Ένα άλλο στήθηκε από Ουκρανούς βετεράνους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο Έντμοντον της Αλμπέρτα.

Ένα τρίτο, επίσης στο Έντμοντον, απεικονίζει την προτομή του Ρόμαν Σούκεβιτς, Ουκρανού εθνικιστή ηγέτη και συνεργάτη των Ναζί, οι μονάδες του οποίου κατηγορούνται για σφαγές Εβραίων και Πολωνών.

Τα μνημεία, τα οποία χρονολογούνται από τις δεκαετίες του 1970 και του ‘80, έχουν όλα βανδαλιστεί τα τελευταία χρόνια, με τη λέξη «Ναζί» γραμμένη πάνω τους με κόκκινο χρώμα.

Τι λένε οι Ουκρανοί του Καναδά

Γιατί υπάρχει αυτός ο διχασμός σχετικά με τα μνημεία; Η απάντηση βρίσκεται στην ιστορία της Ουκρανίας στον πόλεμο, καθώς και στη σύνθεση της μεγάλης ουκρανικής διασποράς του Καναδά, δήλωσε ο Ντέιβιντ Μέιπλς, καθηγητής ιστορίας της Ανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, εκατομμύρια Ουκρανοί υπηρέτησαν στον Σοβιετικό Κόκκινο Στρατό, αλλά χιλιάδες άλλοι πολέμησαν στη γερμανική πλευρά υπό τη Μεραρχία Γαλικίας.

Όσοι πολέμησαν με τη Γερμανία πίστευαν ότι θα τους παραχωρούσε ένα ανεξάρτητο κράτος απαλλαγμένο από τη σοβιετική κυριαρχία, δήλωσε ο καθηγητής Μέιπλς.

Εκείνη την εποχή, οι Ουκρανοί απεχθάνονταν τους Σοβιετικούς για τον ρόλο τους στον Μεγάλο Ουκρανικό Λιμό του 1932-33, γνωστό και ως Χολοντομόρ, ο οποίος εκτιμάται ότι σκότωσε πέντε εκατομμύρια Ουκρανούς. Επιπλέον, οι ακροδεξιές ιδεολογίες κέρδιζαν έδαφος στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τη δεκαετία του 1930, και η Ουκρανία δεν αποτελούσε εξαίρεση.

Μετά την ήττα της Γερμανίας, σε ορισμένους από τους στρατιώτες της Μεραρχίας Γαλικίας επετράπη η είσοδος στον Καναδά αφού παραδόθηκαν στις συμμαχικές δυνάμεις – μια κίνηση στην οποία αντιτάχθηκαν οι εβραϊκές ομάδες της εποχής.

Ορισμένοι Καναδοί ουκρανικής καταγωγής θεωρούν αυτούς τους στρατιώτες και την ευρύτερη Μεραρχία Γαλικίας «εθνικούς ήρωες» που πολέμησαν για την ανεξαρτησία της χώρας. Υποστηρίζουν επίσης ότι η συνεργασία τους με τη ναζιστική Γερμανία ήταν βραχύβια και ότι τελικά πολέμησαν τόσο τους Σοβιετικούς όσο και τους Γερμανούς για μια ελεύθερη Ουκρανία.

Τι λέει η εβραϊκή κοινότητα

Όμως η εβραϊκή κοινότητα το βλέπει διαφορετικά αυτό. «Η ουσία είναι ότι αυτή η μονάδα, η 14η μονάδα των SS, ήταν Ναζί», δήλωσε στο BBC ο επικεφαλής της B'nai Brith Canada, Μάικλ Μόστιν.

Ο Καναδάς έχει αναμετρηθεί με αυτή την ιστορία στο παρελθόν μέσω μιας επιτροπής το 1985, η οποία ανέλαβε να διερευνήσει τους ισχυρισμούς ότι η χώρα είχε γίνει καταφύγιο για τους Ναζί εγκληματίες πολέμου.

Μια έκθεση που κυκλοφόρησε από την επιτροπή τον επόμενο χρόνο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνδέουν τους Ουκρανούς που πολέμησαν με τη ναζιστική Γερμανία με συγκεκριμένα εγκλήματα πολέμου. Και η «απλή συμμετοχή στη Μεραρχία της Γαλικίας δεν επαρκεί για να δικαιολογήσει τη δίωξη», αναφερόταν σε αυτήν.

Τα πορίσματα της έκθεσης έχουν έκτοτε αμφισβητηθεί από εβραϊκές ομάδες και ορισμένους ιστορικούς. Ο καθηγητής Μέιπλς δήλωσε ότι την εποχή της έκθεσης, ορισμένα αρχεία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ουκρανία και τη Ρωσία δεν ήταν προσβάσιμα και έκτοτε έχουν δημοσιοποιηθεί, γεγονός που προκάλεσε την ανανέωση της έρευνας επί του θέματος.

Αποκαλύφθηκε τότε μέσω αυτής της πρόσθετης έρευνας ότι ορισμένοι από όσους υπηρέτησαν στη Μεραρχία Γαλικίας εμπλέκονται σε εγκλήματα πολέμου, είπε, αν και κανείς δεν καταδικάστηκε ποτέ.

Τι λένε οι Ρώσοι

Καθώς αυτή η συζήτηση μπήκε στον 21ο αιώνα, έγινε πιο περίπλοκη από τη σύγχρονη ρωσική προπαγάνδα, η οποία χαρακτήρισε ψευδώς την ουκρανική κυβέρνηση ως ναζιστική για να δικαιολογήσει την εισβολή της στη χώρα.

Ο καθηγητής Μέιπλς δήλωσε ότι ενώ ο ακροδεξιός εξτρεμισμός εξακολουθεί να υπάρχει στην Ουκρανία, είναι πολύ μικρότερος από ό,τι προσπαθεί να κάνει η ρωσική προπαγάνδα να πιστέψει ο κόσμος. Και οι Ουκρανοί εκλεγμένοι αξιωματούχοι δεν συνδέονται με καμία ακροδεξιά ομάδα στη χώρα.

Ουκρανικές ομάδες στον Καναδά λένε ότι η διαμάχη για τα μνημεία και την εμφάνιση του Χούνκα στο κοινοβούλιο είναι αποτέλεσμα αυτής της προπαγάνδας. Ήδη από το 2017, πριν από την εισβολή, αλλά όταν οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ήταν υψηλές, η ρωσική πρεσβεία στον Καναδά επέκρινε την ύπαρξη ουκρανικών μνημείων στη χώρα, κατηγορώντας τα ότι τιμούν «συνεργάτες των Ναζί».

Ο κ. Mostyn της B'nai Brith δήλωσε ότι αναγνωρίζει την περίπλοκη φύση αυτής της ιστορίας, ειδικά για ορισμένους στην ουκρανική διασπορά. Αλλά είπε ότι οι όποιοι δεσμοί με τον ναζισμό «δεν είναι κάτι που μπορούμε να επιτρέψουμε στις μελλοντικές γενιές να γιορτάζουν ή να ξεπλένουν».

Τόσο οι εβραϊκές ομάδες στον Καναδά όσο και οι Καναδοί ουκρανικής καταγωγής που βρίσκονται πίσω από αυτά τα μνημεία δήλωσαν ότι είχαν συνομιλίες για το θέμα. Ωστόσο, δεν έχουν μπορέσει να συμφωνήσουν σε μια πορεία προς τα εμπρός.