Ένας θησαυρός... περιμένει να αξιοποιηθεί

Στο νέο κτίριο της Τράπεζας Φυτογενετικού Υλικού είναι σε εξέλιξη αυτή την περίοδο εργασίες με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας του, ενώ παράλληλα η Διοίκηση του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ βρίσκεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων προκειμένου να υπογραφεί μία προγραμματική σύμβαση –η οποία έχει ήδη σταλεί στο υπουργείο- έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί πιο οργανωμένα το θέμα των φυτογενετικών πόρων και να διατηρηθούν στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού. Η εν λόγω προγραμματική σύμβαση αναφέρεται σε βάθος τριετίας και θα περιλαμβάνει δράσεις για να μεταφερθούν με ασφάλεια οι σπόροι στην Τράπεζα.

Το κτίριο της τράπεζας φυτογενετικού υλικού - πηγή: Δ. Κατσαντώνης

Η Διευθύντρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Ελένη Μαλούπα, μιλώντας στο CNN Greece, τόνισε ότι «υπάρχει μεγάλη ανάγκη προστασίας και διατήρησης των φυτογενετικών πόρων» προσθέτοντας ότι «οι πολιτικοί δεν κατανοούν τη σημασία του θέματος. Στην Ελλάδα λείπει η ευαισθητοποίηση, η πληροφόρηση και η ενημέρωση. Το ζητούμενο είναι η προστασία και η διατήρηση των φυτογενετικών πόρων και της ελληνικής χλωρίδας, η οποία γίνεται είτε σε Τράπεζα Γενετικού Υλικού είτε σε βοτανικούς κήπους, αλλά ο στόχος θα πρέπει να είναι η αξιοποίηση του υλικού αυτού σε όλα τα επίπεδα. Θα πρέπει να υποστηριχθεί η Έρευνα για να μπορέσει αυτό το πολύτιμο γενετικό υλικό αφενός να εγγραφεί, είτε σε ελληνικούς είτε σε ευρωπαϊκούς καταλόγους, και αφετέρου να αξιοποιηθεί. Δεν συμφέρει τη χώρα να καλλιεργούμε εισαγόμενους σπόρους, αλλά να επικεντρωθούμε στο να αξιοποιήσουμε το δικό μας γενετικό υλικό. Οι Έλληνες πολίτες, θα πρέπει να γνωρίσουν τα προϊόντα του πολύτιμου φυτογενετικού μας υλικού και να τα προτιμούν» επεσήμανε η κ. Μαλούπα και συνέχισε λέγοντας:

«Είναι ένα σύστημα το οποίο αυτή τη στιγμή στη χώρα δεν λειτουργεί. Ωστόσο τελευταία, έχουν ανοίξει κάποιοι δίαυλοι επικοινωνίας. Το πρόβλημα είναι ότι οι διαδικασίες είναι αργές, θα πρέπει να τρέξουμε λίγο περισσότερο. Θα ήταν καλό, σύσσωμη η πολιτική ηγεσία να υποστηρίζει τέτοιες δράσεις και να παρευρίσκονται εκπρόσωποί της σε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σχετικά με το θέμα».

Σπόροι αυτοφυών, αρωματικών και ανθοκομικών φυτών σε ψυγεία - πηγή: Δ. Κατσαντώνης

Τονίζοντας τη σημασία της διατήρησης αλλά και της αξιοποίησης του φυτογενετικού υλικού της χώρας μας η κ. Μαλούπα σημείωσε ότι «η Ελλάδα θα μπορούσε να βγει από την κρίση αν αξιοποιούσε το πολύτιμο γενετικό υλικό που διαθέτει».

Δ. Κατσαντώνης, αριστερά - Ελ. Μαλούπα, δεξιά

«Εθνικό καθήκον» η προστασία του πλούτου της ελληνικής γης

Για «εθνικό καθήκον» κάνει λόγο από την πλευρά του ο Αναπληρωτής Ερευνητής στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων Δρ. Δημήτριος Κατσταντώνης, αναφερόμενος στη σημασία της βιοποικιλότητας, του γενετικού υλικού καθώς και της προστασίας του πλούτου της ελληνικής γης.

Μιλώντας στο CNN Greece ο κ. Κατσαντώνης τόνισε ότι «δεν υπάρχει χώρα του δυτικού κόσμου που να μην έχει φροντίσει να προστατεύσει τον γενετικό της πλούτο. Ωστόσο, ως συνήθως, η Ελλάδα υστερεί ακόμη. Η Τράπεζα Φυτογενετικού Υλικού -που πλέον ανήκει στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων- μπορεί να χτίστηκε το 2007, αλλά λειτουργικά, δεν δούλεψε ποτέ. Και αυτό γιατί το Υπουργείο την κατασκεύασε με τη βοήθεια εργολάβων χωρίς να λάβει υπόψιν και να εκμεταλλευτεί τη μακροχρόνια εμπειρία των ερευνητών του σχετικού τμήματος του ΕΘΙΑΓΕ. Ως αποτέλεσμα αυτού, είχαμε πολλές αστοχίες. Δεν ξέρω σε ποιες εκθέσεις βιωσιμότητας είχαν στηριχθεί, αλλά οι Τράπεζες Γενετικού Υλικού -αν δεν θέλουμε να στηριζόμαστε σε ερασιτεχνισμούς- μέχρι να καταστούν λειτουργικές, χρειάζονται χρόνο, χρήματα και ανθρώπους».

Ο αναπληρωτής ερευνητής του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, πρόσθεσε ωστόσο ότι «τα Ινστιτούτα του ΕΘΙΑΓΕ, βλέποντας τις καθυστερήσεις, φρόντισαν και διατήρησαν το γενετικό υλικό πριν χαθεί για πάντα. Για τον λόγο αυτό αγοράστηκε εξοπλισμός από ίδια έσοδα για μακροχρόνια διατήρηση του γενετικού υλικού που διατηρείται σε ψυγεία και χρειάζεται ανανέωση κάθε πέντε χρόνια. Στο τμήμα σιτηρών για παράδειγμα έχουμε αρκετές χιλιάδες σπόρων σιτηρών που διατηρούνται υπό κενό αέρος και στους -30οC, για μακροχρόνια διατήρηση (περισσότερο από 40 χρόνια)».

Σπόροι αυτοφυών, αρωματικών και ανθοκομικών φυτών σε ψυγεία - πηγή: Δ. Κατσαντώνης

Και συνέχισε λέγοντας: «Τα δύο τελευταία χρόνια γίνονται φιλότιμες προσπάθειες στον τομέα της ανάπτυξης εθνικής στρατηγικής στη διάτηρηση των γενετικών πόρων, από τη σημερινή πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ αλλά και τη διοίκηση του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Σε σχέση με τις δυνατότητες που υπήρχαν το 2007, οι οικονομικές δυνατότητες σήμερα, είναι περιορισμένες. Πάντως, τα μηνύματα είναι θετικά ως προς τη βούληση να σταματήσουμε να είμαστε η μοναδική ανεπτυγμένη χώρα χωρίς στρατηγική για την προστασία της βιοποικιλότητάς της. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί πως από το υπάρχον γενετικό υλικό, μέσω της βελτίωσης θα προέλθουν οι νέες ελληνικές ποικιλίες κατάλληλες για τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας. Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να εισάγουμε ξένες ποικιλίες για καλλιέργεια».

Απαντώντας στην ερώτηση, σε ποιο βαθμό η Ελλάδα είναι εξαρτημένη σε ό,τι αφορά την εισαγωγή σπόρων ή τροφίμων, ο κ. Κατσαντώνης σημείωσε:
«Σε πολύ μεγάλο βαθμό. Και ας κάνουμε έναν υπολογισμό για να καταλάβετε τι εννοοώ. Τα κύρια γεωργικά μηχανήματα είναι εισαγωγής, όπως και τα πετρέλαια. Όλοι οι τύποι φυτοφαρμάκων και τα λιπάσματα το ίδιο (πλην λίγων εξαιρέσεων που παρασκευάζονται στην Ελλάδα). Οι σπόροι σποράς είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό εισαγωγής. Ό,τι διατίθεται στην αγορά και είναι ελληνικό, ανήκει στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Επομένως, τι ελληνικό χρησιμοποιεί η πρωτογενής αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα; Το έδαφος, τον ήλιο και τον κόπο των παραγωγών! Και εάν προχωρήσουμε σε οικονομοτεχνική ανάλυση και δούμε τη διαφορά των ποσοστών -ελληνικών προς ξένων-, τότε θα μας πιάσει κατάθλιψη για το πόσο μεγάλο μέρος της αξίας της πρωτογενούς παραγωγής τελικά καταλήγει στις χώρες από τις οποίες εξαρτόμαστε. Αν αναφερθούμε στην εισαγωγή αγροτικών προϊόντων που παράγονται εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό, τότε θα δούμε τα νούμερα να ξεφεύγουν απειλητικά για την οικονομία μας. Το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών αγροτικών προϊοντων είναι αρνητικό. Και αυτό αποτελεί όπως είναι φυσικό έναν από τους λόγους της οικονομικής κρίσης. Υποπαράγουμε και υπερκαταναλώνουμε ως Ελλάδα» επεσήμανε ο κ. Κατσαντώνης, συμπληρώνοντας:

«Φυσικά σε όλα τα παραπάνω συνετέλεσε το γεγονός ότι οι επιδοτήσεις δεν αξιοποιήθηκαν για να επενδυθούν στρατηγικά σε μία σταθερή αγροτική ανάπτυξη. Απλά αυξήθηκε το βιοτικό επίπεδο των αγροτών μας. Προσωπικά πιστεύω πως ένα από τα μεγαλύτερα λάθη είναι ότι η Ε.Ε. επιδοτεί τη στρεμματική αγροτική έκταση χωρίς να υπάρχει σύνδεση με την ποσότητα και την ποιότητα του προϊόντος».

Σπόροι σιτηρών σε κατάψυξη στους -30oC και υπό κενό αέρος - πηγή: Δ. Κατσαντώνης

Το έργο της μεταστέγασης των σπόρων από τα παλαιότερα κτίρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων στο νέο κτίριο της Τράπεζας Γενετικού Υλικού βρίσκεται σε εξέλιξη. Ενώ η προγραμματική συμφωνία για την υποστήριξη και υλοποίηση των εν λόγω δράσεων βρίσκεται στο ΥΠΑΑΤ και αναμένεται να υπογραφεί. Τα εγκαίνια του νέου κτιρίου, όπως ανέφερε η κ. Ελένη Μαλούπα, πρόκειται να γίνουν έως το τέλος του 2017.