Κορωνοϊός: «Big Brother» η Ρωσία – H τεχνολογία επιτήρησης κατά του ιού

Η πανδημία Covid-19 δίνει τώρα στις ρωσικές αρχές την ευκαιρία να δοκιμάσουν νέες δυνατότητες και τεχνολογίες, με τους υπερασπιστές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της ελευθερίας του λόγου να εγείρουν ανησυχίες σχετικά με τις τεράστιες νέες δυνατότητες επιτήρησης που δημιουργεί η ρωσική κυβέρνηση.

Ίσως το πιο δημοφιλές εργαλείο τεχνολογίας στο οπλοστάσιο της Ρωσίας για την καταπολέμηση του κορωνοϊού είναι το μαζικό σύστημα αναγνώρισης προσώπου της Μόσχας. Εγκαινιάστηκε νωρίτερα φέτος, έχοντας προκαλέσει μια ασυνήθιστη δημόσια κοινωνική αντίδραση, με τους υπερασπιστές της ιδιωτικής ζωής να καταθέτουν αγωγές για παράνομη επιτήρηση.

Την περασμένη εβδομάδα, η αστυνομία της Μόσχας ισχυρίστηκε ότι έχει συλλάβει και επιβάλλει πρόστιμα σε συνολικά 200 άτομα, για παραβίαση της καραντίνας και των μέτρων αυτοπεριορισμού, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπους και του συστήματος παρακολούθησης, καθώς στη ρωσική πρωτεύουσα υπάρχουν 170.000 κάμερες ασφαλείας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα ρωσικού μέσου ενημέρωσης, ορισμένοι από τους φερόμενους παραβάτες στους οποίους επιβλήθηκε πρόστιμο, είχαν βρεθεί έξω για λιγότερο από μισό λεπτό πριν εντοπιστούν από μια κάμερα.

«Θέλουμε ακόμα περισσότερες κάμερες έτσι ώστε να μην υπάρχει σκοτεινή γωνία ή δρόμος που δεν παρακολουθείται», δήλωσε ο Ολέγκ Μπαράνοφ, επικεφαλής της αστυνομίας της Μόσχας σε πρόσφατη ενημέρωση, προσθέτοντας ότι η υπηρεσία αυτή τη στιγμή προσπαθεί να εγκαταστήσει επιπλέον 9.000 κάμερες.

Το σύστημα έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση των κοινωνικών δικτύων εκείνων που είναι θετικοί στον ιό ή θεωρούνται ύποπτα κρούσματα του νέου κορωνοϊού.

Ο δήμαρχος της Μόσχας, Σεργκέι Σομπιάνιν, περιέγραψε στο επίσημο blog του πώς οι δημοτικές αρχές παρακολούθησαν μια Κινέζα που ταξίδεψε αεροπορικώς από το Πεκίνο στη ρωσική πρωτεύουσα, τον Φεβρουάριο. Όταν το τεστ της βγήκε αρνητικό στον κορωνοϊό, οι ρωσικές αρχές βρήκαν τον ταξιτζή που την μετέφερε από το αεροδρόμιο, μια φίλη της με την οποία συναντήθηκε εκτός της πολυκατοικίας που διέμενε παραβιάζοντας την καραντίνα και συγκέντρωσε δεδομένα για τα 600 άτομα που ζούσαν στο κτήριο της, σύμφωνα με τον Σομπιάνιν.

Επίσης υπάρχει η χρήση του γεωγραφικού εντοπισμού για την παρακολούθηση των φορέων του κορωνοϊού. Οι επιδημιολόγοι θεωρούν την συλλογή και στοιχειοθέτηση των δεδομένων ως ένα από τα πιο ουσιώδη εργαλεία εντοπισμού και χωροθέτησης των περιοχών που παρατηρήθηκαν εξάρσεις του ιού, ωστόσο η Ρωσία ακολούθησε μια ξεχωριστή προσέγγιση.

Ο πρωθυπουργός της χώρας, Μιχαήλ Μισούστιν, κάλεσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα το υπουργείο Επικοινωνιών της χώρας να εγκαταστήσει μέχρι το τέλος αυτής της εβδομάδας ένα σύστημα παρακολούθησης βασισμένο στα δεδομένα γεωεντοπισμού από τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

Με άλλα λόγια, τα δεδομένα που «καλύπτει» το σύστημα δεν θα είναι ανώνυμα: Σύμφωνα με το κυβερνητικό διάταγμα, οι πληροφορίες που συλλέγονται στο πλαίσιο του συστήματος παρακολούθησης θα χρησιμοποιηθούν για την αποστολή μηνυμάτων σε όσους έχουν έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα του κορωνοϊού, ενώ παράλληλα θα ενημερώνονται και οι περιφερειακές αρχές, ώστε τα άτομα αυτά να μπορούν να τεθούν σε καραντίνα.

Τέτοια μέτρα έχουν προκαλέσει περιορισμένη δημόσια συζήτηση. Και η Ρωσία απέχει πολύ από το να είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που αύξησε τις ικανότητες επιτήρησης για να περιορίσει την εξάπλωση του ιού.

Στο Ισραήλ η μυστική υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας «Σιν Μπετ» έχει λάβει εντολή να ξεκινήσει την εφαρμογή των τεχνολογικών μέτρων αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, προκειμένου να βοηθήσει στην καταπολέμηση της εξάπλωσης του νέου κορωνοϊού.

Ο επικεφαλής της Σιν Μπετ, Ναντάβ Άργκαμαν, έχει υποσχεθεί ότι θα υπάρξει αυστηρή επίβλεψη προκειμένου να διατηρηθεί η προστασία της ιδιωτικής ζωής και ότι οι υπεύθυνοι θα χρησιμοποιήσουν τα ευρήματά τους μόνο για να προειδοποιήσουν όσους ενδέχεται να εκτεθούν στον ιό, αντί να επιβάλλουν καραντίνα με κυβερνητική εντολή.

Ο μηχανισμός είναι παρόμοιος με αυτόν που χρησιμοποιείται στη Ρωσία - τα δεδομένα τηλεφωνίας και πιστωτικών καρτών χρησιμοποιούνται για χαρτογράφηση και οι αξιωματούχοι υγείας πρέπει να προειδοποιούν, καθώς και να απομονώνονται τα άτομα που βρίσκονται σε απόσταση δύο μέτρων, για 10 λεπτά ή περισσότερο, από κάποιον που έχει μολυνθεί από τον ιό, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της χώρας.

Το υπουργείο δήλωσε σε δήλωση ότι οι πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν μόνο από τους ειδικούς του και θα διαγραφούν μετά από 60 ημέρες.

Στη Νότια Κορέα, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε δεδομένα από συναλλαγές μέσω πιστωτικών καρτών, γεωεντοπισμού μέσω τηλεφώνων και παρακολούθησης μέσω καμερών για να δώσει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τους ασθενείς με κορωνοϊό, χωρίς να τους προσδιορίσει ονομαστικά, σύμφωνα με κυβερνητικό ιστότοπο. Το αποτέλεσμα ήταν ένας χάρτης όπου οι πολίτες μπορούσαν να δουν αν βρίσκονταν σε άμεση γειτνίαση με ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα του ιού.

Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχουν τα δεδομένα τους στις υγειονομικές αρχές της Ιταλίας, Γερμανίας και της Αυστρίας για να ελέγξουν κατά πόσο ο κόσμος έχει συμμορφωθεί με τις οδηγίες για αποφυγή κοινωνικών επαφών. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ σκέφτεται να να χρησιμοποιήσει ανώνυμα δεδομένα που τους έχουν παρέχει κορυφαίες τεχνολογικές εταιρίες για τον ίδιο σκοπό σύμφωνα με την Washington Post.

Στη Ρωσία όμως, υπάρχουν σημαντικές νομικές φωνές που ανησυχούν πως η αναγνώριση προσώπου (facial recognition) βρίσκεται ήδη σε μια γκρίζα περιοχή όσον αφορά το νομικό σκέλος της υπόθεσης: αυστηρότερα μέτρα εν μέσω του ιού θα επέτρεπαν στην κυβέρνηση να ασκήσει περαιτέρω έλεγχο στους πολίτες της με το πέρας της πανδημίας.

«Η διαφορά έχει να κάνει με τις χώρες που έχουν μία ανώτερη κουλτούρα αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τους σαφείς περιορισμούς πρόσβασης και χρήσης αυτών», δηλώνει στο CNNi δικηγόρος ρωσικής μη κυβερνητικής οργάνωσης με αντικείμενο τη διαδικτυακή ελευθερία του λόγου.

«Το πιο τρομακτικό είναι ότι η επιδημία θα σταματήσει κάποια μέρα, αλλά αυτά τα μέτρα θα μείνουν».

Εν τω μεταξύ η Ρωσία σχεδιάζει να επεκτείνει τα υπάρχοντα συστήματα της παρακολούθησης, καθώς ο αριθμός των περιπτώσεων κρουσμάτων αυξάνεται.

Αλλά ο ρωσικός «μεγάλος αδερφός» και το σύστημα παρακολούθησης του μόνο τέλειο δεν είναι.

Έξω από την ρωσική πρωτεύουσα η αναγνώριση προσώπου περιορίζεται μόνο στα αεροδρόμια και στους σταθμούς τρένων, αλλά η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι ετοιμάζεται να αυξήσει τους τρόπους παρακολούθησης της σε μια προσπάθεια «να εντοπίσει τα μοτίβα εξάπλωση του ιού».

CNNi: How Russia is using authoritarian tech to curb coronavirus, by Mary Ilyushina