Οργή στον αέρα – Γιατί γινόμαστε πιο ευερέθιστοι όταν ταξιδεύουμε με αεροπλάνα

Για πολλούς, τα αεροδρόμια και τα αεροπλάνα είναι συνώνυμα με το άγχος, το οποίο συχνά ξεκινά πολύ πριν μπουν στον τερματικό σταθμό. Αυτά τα περιβάλλοντα συνδυάζουν το άγχος, την ταλαιπωρία και την απώλεια ελέγχου, κάνοντας συχνά ακόμη και τους πιο ήρεμους ταξιδιώτες να αισθάνονται νευρικοί. Τα αεροπλάνα κάνουν επίσης τις ανισότητες πιο εμφανείς. Πόσοι δεν έχουν νιώσει λίγη ζήλια περνώντας από την πρώτη θέση για να φτάσουν στην οικονομική όπου είναι το κάθισμά τους;

Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στην επιστήμη που κρύβεται πίσω από το γιατί γινόμαστε τόσο ευερέθιστοι όταν πετάμε.

Οι αιτίες του φαινομένου

Τα τελευταία χρόνια, οι αναφορές για ανάρμοστη συμπεριφορά επιβατών σε όλο τον κόσμο έχουν αυξηθεί. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν μια σαφή σύνδεση με την επίδραση της πανδημίας Covid-19, αλλά ακόμη και σήμερα, που έχει επανέλθει μια κανονικότητα, οι αναφορές περιμένουν πολύ περισσότερες απ’ ό,τι στα προ πανδημίας επίπεδα.

Τα πιο συνηθισμένα είδη περιστατικών περιλαμβάνουν μη συμμόρφωση, λεκτική βία και μέθη. Μερικά παραδείγματα μη συμμόρφωσης: κάπνισμα ή άτμισμα στην καμπίνα ή στις τουαλέτες· μη χρήση ζώνης ασφαλείας όταν ζητείται· υπέρβαση του επιτρεπόμενου ορίου χειραποσκευών ή μη αποθήκευσή τους όταν απαιτείται· κατανάλωση αλκοόλ που έχουν φέρει στο αεροπλάνο οι ίδιοι οι επιβάτες.

Επιστημονικές έρευνες έχουν επισημάνει ότι το φαινόμενο προκύπτει από μια αλληλεπίδραση των ακόλουθων παραγόντων στρες:

Περιβαλλοντικοί παράγοντες στρες: Τα στενά καθίσματα, ο περιορισμένος προσωπικός χώρος και η υψηλή πυκνότητα των θέσεων στην καμπίνα του αεροπλάνου επιδεινώνουν την ταλαιπωρία και την αίσθηση του εγκλεισμού. Το άγχος, η κλειστοφοβία και η αεροφοβία μπορούν να προκαλέσουν ασυνήθιστη συμπεριφορά που ο επιβάτης δεν θα επέδειχνε σε άλλα κοινωνικά πλαίσια.

Συναισθηματικοί παράγοντες στρες: Η απογοήτευση από καθυστερήσεις, οι μεγάλες ουρές στους ελέγχους ασφαλείας ή η μη ικανοποίηση των προσδοκιών για την εξυπηρέτηση, μπορούν να μετατρέψουν μικρά παράπονα σε εκρηκτικές αντιδράσεις. Ενώ ο θόρυβος και η πείνα μπορούν να επιδεινώσουν περαιτέρω την κατάσταση, δημιουργώντας μια εκρηκτική ατμόσφαιρα ακόμη και πριν οι επιβάτες εκδηλώσουν την αντίδρασή τους.

Κοινωνικοί παράγοντες στρες: Ο ρόλος της ανισότητας στο περιβάλλον της καμπίνας είναι επίσης ένας ισχυρός παράγοντας. Έρευνες δείχνουν ότι τα αεροπλάνα λειτουργούν ως μικρόκοσμός της ταξικής κοινωνίας, με την ύπαρξη καμπίνας πρώτης θέσης και την επιβίβαση με πέρασμα από αυτή την καμπίνα να αυξάνουν το αίσθημα της απογοήτευσης. Μάλιστα, αυτή η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τους επιβάτες της πρώτης θέσης, καλλιεργώντας ένα αίσθημα ανωτερότητας που μπορεί να οδηγήσει σε αντικοινωνική συμπεριφορά.

Κατανάλωση αλκοόλ και στέρηση νικοτίνης: Το αλκοόλ είναι ένας κυρίαρχος παράγοντας που προκαλεί περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια πτήσεων. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι περισσότερα από τα μισά τέτοια περιστατικά που έχουν αναφερθεί σχετίζονται με μέθη, η οποία συχνά τροφοδοτείται από την φιλελεύθερη πολιτική των αεροδρομίων όσον αφορά το αλκοόλ και την κατανάλωσή του κατά τη διάρκεια της πτήσης. Ομοίως, η στέρηση νικοτίνης ήταν ένας άλλος παράγοντας, με σχεδόν το 9% των περιστατικών να αποδίδεται σε καπνιστές που δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους κατά τη διάρκεια μακρών πτήσεων.

Κοινωνικο-δημογραφικές επιρροές: Εμπειρικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι κοινωνικο-δημογραφικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια πτήσεων. Μια μελέτη που εξέτασε 228 τέτοιες περιπτώσεις διαπίστωσε ότι σχεδόν το 90% των περιστατικών αφορούσε άνδρες επιβάτες, με τους νεότερους ενήλικες, ιδίως εκείνους ηλικίας 30-39 ετών, να εμπλέκονται συχνότερα. Οι πολιτισμικές νόρμες και προσδοκίες σχετικά με τις αεροπορικές μεταφορές επηρεάζουν επίσης τη συμπεριφορά. Διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι επιβάτες αντιδρούν σε καθυστερήσεις, δυσφορία, παραβιάσεις του κώδικα συμπεριφοράς ή αντιληπτές ανισότητες.

Τέλος, έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι οι αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους, αν και δεν ευθύνονται άμεσα για τέτοια περιστατικά, δημιουργούν περιβάλλοντα που ευνοούν την επιθετική συμπεριφορά λόγω του μειωμένου επιπέδου υπηρεσιών, των ανεπαρκών εγκαταστάσεων και του άγχους των επιβατών από την αυτοματοποίηση και τα μέτρα μείωσης του κόστους.

Με πληροφορίες από: Here’s why air travel makes us so cranky — and what to do about it by Milad Haghani