Η ντομάτα ήταν η «γιαγιά» της... πατάτας αποκαλύπτει διεθνής μελέτη

Η προέλευση της πατάτας, ενός από τα σημαντικότερα αγροτικά προϊόντα στον κόσμο, είχε κινήσει εδώ και πολύ καιρό το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Μια διεθνής ομάδα ερευνητών φαίνεται ότι έλυσε το μυστήριο, αναλύοντας 450 γονιδιώματα καλλιεργημένης πατάτας και 56 είδη αγριοπατάτας.

«Είναι πολύ δύσκολο να συλλέξουμε δείγματα αγριοπατάτας και για αυτόν τον λόγο, αυτή η συλλογή γονιδιωμάτων θεωρείται η πληρέστερη που έχει αναλυθεί ποτέ», εξήγησε ο βασικός συγγραφέας της μελέτης, ο Ζιγιάνγκ Ζανγκ, του Γεωργικού Ινστιτούτου Γονιδιωματικής του Σεντζέν, στην Κίνα.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι γονιδιακά, οι σύγχρονες πατάτες (τόσο οι καλλιεργημένες όσο και οι άγριες) προέρχονται από δύο πανάρχαια είδη που σήμερα δεν έχουν καμία ομοιότητα μεταξύ τους: κατά 60% από την οικογένεια Etuberosum της Χιλής, που περιλάμβανε τρία είδη τα οποία μοιάζουν με τα φυτά της σύγχρονης πατάτας, αλλά χωρίς τον κόνδυλο, το βρώσιμο μέρος της. Και, κατά 40%, από την ντομάτα.

«Αυτό μας δείχνει με σαφήνεια ότι πρόκειται μάλλον για ένα αρχαίο υβρίδιο και (η πατάτα) δεν προέκυψε από μεταγενέστερες γενετικές μεταλλάξεις» είπε η Σάντρα Ναπ, βοτανολόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Μεγάλης Βρετανίας.

Ο Λόρεν Ράιζεμπεργκ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας και εκ των συγγραφέων της μελέτης, είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι η έρευνα αυτή σηματοδοτεί μια «βαθιά αλλαγή» στη βιολογία της εξέλιξης. Μολονότι οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι αλλεπάλληλες μεταλλάξεις ήταν η βασική αιτία εμφάνισης νέων ειδών «σήμερα συμφωνούμε ότι υποτιμήσαμε τον ρόλο της υβριδοποίησης», είπε.

«Η μελέτη είναι πρωτοποριακή», δήλωσε με τη σειρά του Τζέιμς Μάλετ, καθηγητής οργανισμικής και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Δείχνει πώς ένα συμβάν υβριδισμού μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση ενός νέου οργάνου - και ακόμη και να οδηγήσει σε νέα γενεαλογία με πολλά είδη».

Οι πατάτες κληρονόμησαν ένα σταθερό μείγμα γονιδίων και από τους δύο γονείς, καθιστώντας τες ένα εύρωστο, ανθεκτικό φυτό. Οι κόνδυλοι τους αποθηκεύουν ενέργεια, βοηθώντας τες να επιβιώσουν από τον χειμώνα ή την ξηρασία και επιτρέποντάς τες να αναπαράγονται χωρίς την ανάγκη σπόρων ή επικονιαστών.

Στην περίπτωση της σύγχρονης πατάτας, το γονίδιο που συνδέεται με τον κόνδυλο προέρχεται από την ντομάτα αλλά δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει παρά μόνο σε συνδυασμό με ένα γονίδιο του φυτού Etuberosum που επιτρέπει την υπόγεια ανάπτυξη του φυτού.

Ένα άλλο στοιχείο-κλειδί της σύγχρονης πατάτας είναι η δυνατότητά της για αγενή αναπαραγωγή, δηλαδή χωρίς να χρειάζεται σπόρους ή επικονίαση. Το χαρακτηριστικό αυτό επέτρεψε στην πατάτα να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα στη Νότια Αμερική και μετά να «καταλάβει» όλον τον κόσμο, όπου την μετέφερε ο άνθρωπος.

Η πατάτα έφυγε από τις Άνδεις με ισπανικά πλοία τον 16ο αιώνα. Αρχικά αντιμετωπίστηκε με καχυποψία - φύτρωνε υπόγεια, δεν υπήρχε στη Βίβλο και φαινόταν παράξενη - σύντομα έγινε δεκτή για τη θρεπτική της αξία και την ικανότητά της να αντέχει σε κακές συνθήκες. Έγινε βασικό είδος σε όλη την Ευρώπη και τον ευρύτερο κόσμο.

Ο Σανουέν Χουάνγκ, καθηγητής στο Γεωργικό Ινστιτούτο Γονιδιωματικής του Σεντζέν, που μετείχε στην έρευνα, είπε ότι το εργαστήριό του εργάζεται τώρα σε ένα υβρίδιο πατάτας που θα αναπαράγεται με σπόρους, κάτι που θα μπορούσε να επιταχύνει την καλλιέργειά της.