Πώς μία πυραυλική επίθεση έφερε Ισραήλ και Χαμάς κοντά στη συμφωνία για εκεχειρία

Για πολλούς μήνες, Αμερικανοί και Άραβες μεσολαβητές εργάζονταν αδιάκοπα, αλλά μάταια, προκειμένου να επιτύχουν μια εύθραυστη εκεχειρία και να διασφαλίσουν την απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων.

Κι όμως, εκεί όπου οι διπλωματικές προσπάθειες έμοιαζαν να έχουν βαλτώσει, μια αιφνιδιαστική πολεμική ενέργεια ήρθε να ταράξει τα νερά: στις 9 Σεπτεμβρίου, ισραηλινοί πύραυλοι έπληξαν γραφεία της Χαμάς στην Ντόχα του Κατάρ, την ώρα που κορυφαία στελέχη της οργάνωσης συζητούσαν την τελευταία πρόταση του προέδρου Τραμπ για κατάπαυση του πυρός.

Η επίθεση πραγματοποιήθηκε χωρίς καμία προειδοποίηση — ούτε προς τις ΗΠΑ, ούτε προς το Κατάρ, έναν από τους βασικότερους συμμάχους των Αμερικανών στον αραβικό κόσμο.

Η επίθεση στο Κατάρ και η νέα ώθηση της Ουάσινγκτον

Η πυραυλική επίθεση, όσο αιφνιδιαστική και αν ήταν, φαίνεται πως λειτούργησε ως καταλύτης για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Προκάλεσε έντονο διπλωματικό αναβρασμό, με τις αραβικές χώρες να εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια και να απαιτούν εξηγήσεις από το Ισραήλ. Το Κατάρ, ιδιαίτερα ενοχλημένο, κάλεσε τους συμμάχους του σε έκτακτες διαβουλεύσεις, φοβούμενο ευρύτερη αποσταθεροποίηση στην περιοχή.

Μέσα σε αυτό το κλίμα αυξημένης έντασης, η Ουάσινγκτον διέκρινε μια ευκαιρία. Ο πρόεδρος Τραμπ, μαζί με τον ειδικό απεσταλμένο του Στιβ Γουίτκοφ, αντιλήφθηκαν ότι η ισραηλινή επίθεση —αν και ανεξέλεγκτη— μπορούσε να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προς όλες τις πλευρές. Ξεκίνησε έτσι μια πιο αποφασιστική διπλωματική πρωτοβουλία, ελπίζοντας ότι, υπό την πίεση των γεγονότων, θα επιτευχθεί μια συμφωνία που προηγουμένως φαινόταν αδύνατη.

Τι περιλαμβάνει το σχέδιο ειρήνης

Το αναθεωρημένο ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ και του Ισραήλ περιλαμβάνει τρεις βασικές συνιστώσες:

• Αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Λωρίδα της Γάζας.
• Ίδρυση διεθνούς δύναμης ασφαλείας, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ή συμμαχικών κρατών, που θα αναλάβει την τήρηση της εκεχειρίας.
• Αντικατάσταση της ηγεσίας της Χαμάς από προσωρινή κυβέρνηση Παλαιστινίων τεχνοκρατών, με εντολή να προετοιμάσει ελεύθερες εκλογές.

Το σχέδιο, αν και έτυχε αρχικά θετικών σχολίων, προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Οι αντιδράσεις των εμπλεκομένων

Οι αραβικές χώρες άσκησαν πιέσεις για μια ρητή αναφορά στη δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους και απαίτησαν εγγυήσεις ότι η Δυτική Όχθη δεν θα προσαρτηθεί από το Ισραήλ στο μέλλον.

Από την πλευρά της, η Χαμάς, ενώ αρχικά εμφανίστηκε θετική, προχώρησε σε σειρά αιτημάτων: απαίτησε σαφείς δεσμεύσεις για πλήρη αποχώρηση των Ισραηλινών δυνάμεων και την απελευθέρωση Παλαιστινίων κρατουμένων.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ωστόσο, εξέφρασε την κατηγορηματική του αντίθεση σε οποιαδήποτε αναφορά σε μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, επικαλούμενος κινδύνους τόσο για την ασφάλεια του Ισραήλ όσο και για την πολιτική του σταθερότητα στο εσωτερικό.

Τα «αγκάθια» της εφαρμογής

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal, η πορεία προς την τελική συμφωνία παραμένει αβέβαιη. Παρά τις δημόσιες δηλώσεις περί προόδου, οι διαπραγματεύσεις παραμένουν αντιφατικές και αποκαλύπτουν τις βαθιές διαφορές μεταξύ των πλευρών.

Οι αραβικές κυβερνήσεις, αν και στηρίζουν κατ’ αρχήν το σχέδιο Τραμπ, βρίσκονται υπό πίεση από την κοινή τους γνώμη και επιδιώκουν πιο ξεκάθαρη δέσμευση για το μέλλον της Παλαιστίνης.

Ταυτόχρονα, τόσο η Χαμάς όσο και το Ισραήλ εξακολουθούν να εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου — ειδικά σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, τη διοίκηση της Γάζας και τις εγγυήσεις για το μέλλον.

Ο Τραμπ, παρόλα αυτά, δείχνει αποφασισμένος να προχωρήσει, θεωρώντας την επιφυλακτικότητα «μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας». Η επιτυχία του σχεδίου πλέον εξαρτάται από την ικανότητα των διαπραγματευτών να οικοδομήσουν έναν κοινό παρονομαστή που θα γίνει αποδεκτός — έστω και προσωρινά — από τους περισσότερους εμπλεκομένους.

Το μέλλον της συμφωνίας

Η πιθανότητα επιτυχίας της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη διεθνή στήριξη αλλά και την εσωτερική συνοχή των δύο πλευρών. Αν το σχέδιο προχωρήσει, ενδέχεται να σηματοδοτήσει το τέλος ενός από τους πιο μακροχρόνιους και αιματηρούς κύκλους βίας της σύγχρονης εποχής.

Ακόμα και αν η συμφωνία δεν πετύχει άμεσα, το γεγονός ότι μια πολεμική ενέργεια κατάφερε να επαναφέρει το ενδιαφέρον και να επιταχύνει τις διαδικασίες, αποδεικνύει πόσο εύθραυστη αλλά και απρόβλεπτη μπορεί να είναι η διεθνής πολιτική σκηνή.

Το σχέδιο, με όλα τα ελαττώματα και τα ρίσκα του, ίσως αποτελεί την καλύτερη — και ίσως τελευταία — ευκαιρία για έναν μακροχρόνιο τερματισμό των εχθροπραξιών στη Γάζα.

Αν πετύχει, θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τη διεθνή διπλωματία και να ανοίξει τον δρόμο για πιο τολμηρές ειρηνευτικές πρωτοβουλίες στη Μέση Ανατολή.