Η κρίσιμη δεύτερη φάση της εκεχειρίας στη Γάζα - Το σχέδιο Τραμπ και οι προκλήσεις

Τώρα, οι βασικοί παίκτες, το Ισραήλ, η παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ένας ευρύς διεθνής κύκλος εμπλεκομένων, περνούν σε μια πολύ πιο περίπλοκη δεύτερη φάση, η οποία θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με το Associated Press.

Το σχέδιο 20 σημείων του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, το οποίο εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σκιαγραφεί ένα φιλόδοξο όραμα για τον τερματισμό της κυριαρχίας της Χαμάς στη Γάζα. Αν πετύχει, θα οδηγήσει στην ανοικοδόμηση μιας αποστρατιωτικοποιημένης Γάζας υπό διεθνή επίβλεψη, στην εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ–αραβικού κόσμου και σε πιθανή πορεία προς παλαιστινιακή ανεξαρτησία.

Αν όμως το σχέδιο κολλήσει, η Γάζα θα μπορούσε να παγιδευτεί σε παρατεταμένη αστάθεια, με τη Χαμάς να παραμένει σε τμήματα του εδάφους, τον ισραηλινό στρατό να επιβάλλει ανοιχτή κατοχή και τους κατοίκους άστεγους, άνεργους, αποκλεισμένους από το εξωτερικό και εξαρτημένους από τη διεθνή βοήθεια.

Ο πρωθυπουργός του Κατάρ και βασικός μεσολαβητής, σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουραχμάν Αλ Θάνι, δήλωσε το Σαββατοκύριακο ότι η εκεχειρία βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αναμένεται να μεταβεί στον Λευκό Οίκο εντός του μήνα για τις επόμενες κινήσεις.

Στρατιωτική δύναμη για τη Γάζα

Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει τη συγκρότηση μιας διεθνούς δύναμης — της International Stabilization Force — που θα διατηρεί την ασφάλεια και θα εκπαιδεύει Παλαιστίνιους αστυνομικούς, ώστε να αναλάβουν κάποτε τον έλεγχο. Η δύναμη δεν έχει ακόμη σχηματιστεί και δεν υπάρχει ημερομηνία ανάπτυξης.

Χώρες όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Ινδονησία και το Πακιστάν έχουν εκφράσει προθυμία συμμετοχής, χωρίς όμως οριστικές αποφάσεις. Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε ότι γίνονται συναντήσεις για οριστικοποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων, προβλέποντας «στρατεύματα στο έδαφος» στις αρχές του 2026.

Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι: η δομή διοίκησης και οι αρμοδιότητες παραμένουν ασαφείς.

Η Χαμάς λέει ότι θα αντισταθεί σε κάθε προσπάθεια αφοπλισμού της, ενώ οι συμμετέχουσες χώρες ίσως να μην ρισκάρουν συγκρούσεις. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, διστάζει να εμπιστευτεί διεθνή δύναμη για την ασφάλειά του.

Το Συμβούλιο Ειρήνης

Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα ηγηθεί ενός διεθνούς συμβουλίου που θα επιβλέπει επιτροπή Παλαιστινίων τεχνοκρατών για τη διαχείριση της καθημερινότητας στη Γάζα. Το συμβούλιο θα εποπτεύει την ανοικοδόμηση και μια ανοιχτή διαδικασία μεταρρυθμίσεων της Παλαιστινιακής Αρχής, με στόχο να μπορέσει κάποτε να κυβερνήσει ξανά τη Γάζα.

Μέχρι στιγμής, μόνο ο Τραμπ έχει κατονομαστεί επίσημα ως μέλος, ενώ το όνομα του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ έχει συζητηθεί ανεπίσημα. Αμερικανός αξιωματούχος αναφέρει ότι τα μέλη θα ανακοινωθούν τις επόμενες εβδομάδες.

Η πρόκληση θα είναι να συγκροτηθεί ένα συμβούλιο που μπορεί να συνεργαστεί με Ισραήλ, Χαμάς, μεσολαβητές και διεθνείς οργανισμούς.

Το στοίχημα της ανοικοδόμησης

Το σχέδιο Τραμπ ζητά οικονομικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για την «αναζωογόνηση της Γάζας», η οποία έχει υποστεί εκτεταμένες καταστροφές, με τη συντριπτική πλειονότητα των 2 εκατομμυρίων κατοίκων της εκτοπισμένους.

Ωστόσο, κανένα συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν έχει παρουσιαστεί. Η Αίγυπτος αναμένεται να φιλοξενήσει αυτόν τον μήνα διάσκεψη δωρητών. Ο ΟΗΕ υπολογίζει το κόστος ανοικοδόμησης στα 70 δισ. δολάρια — ποσό δύσκολο να συγκεντρωθεί και ακόμη δυσκολότερο να συμφωνηθεί μεταξύ πολλών κυβερνήσεων και ιδιωτών εταίρων.

Ο «γρίφος» του αφοπλισμού

Η εκεχειρία προβλέπει ότι η Χαμάς θα παραδώσει όλα τα όπλα της υπό διεθνή επίβλεψη. Οι μαχητές που θα αφοπλιστούν θα λάβουν αμνηστία και δυνατότητα εξόδου από τη Γάζα.

Ωστόσο, η Χαμάς, της οποίας η ιδεολογία βασίζεται στην ένοπλη αντίσταση, δηλώνει ότι δεν θα αφοπλιστεί πριν τερματιστεί η ισραηλινή κατοχή.

Ο ανώτερος αξιωματούχος Μπάσεμ Ναΐμ είπε στο Associated Press ότι η οργάνωση εξετάζει «πάγωμα ή αποθήκευση» όπλων για χρόνια, όσο διαρκεί η πολιτική διαδικασία — κάτι που δεν είναι βέβαιο πως θα δεχτεί το Ισραήλ.

Αποτυχία αφοπλισμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες συγκρούσεις και να μπλοκάρει όλο το ειρηνευτικό σχέδιο.

Η μελλοντική Παλαιστινιακή κυβέρνηση και η αποχώρηση των Ισραηλινών δυνάμεων

Οι Παλαιστίνιοι καλούνται να σχηματίσουν μια «τεχνοκρατική, απεμπλεκόμενη από πολιτικές» επιτροπή για τη διοίκηση της Γάζας, υπό την επίβλεψη του Board of Peace.

Τα μέλη δεν έχουν ανακοινωθεί, ενώ η αντίθεση του Ισραήλ σε πρόσωπα συνδεδεμένα με τη Χαμάς ή την Παλαιστινιακή Αρχή δυσκολεύει τις επιλογές. Παραμένει ασαφές αν η επιτροπή θα έχει πραγματική εξουσία ή θα λειτουργεί απλώς ως εκτελεστικό όργανο αποφάσεων του συμβουλίου.

Βάσει της εκεχειρίας, το Ισραήλ θα αποχωρήσει από όλη τη Γάζα, εκτός από μια μικρή ζώνη ασφαλείας στα σύνορα. Προς το παρόν, ελέγχει πάνω από το μισό έδαφος.

Οι περαιτέρω αποχωρήσεις θα βασιστούν σε «στάνταρ, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα» που θα διαμορφωθούν από Ισραήλ, ΗΠΑ, τη διεθνή δύναμη και άλλους εγγυητές. Δεν υπάρχουν σαφείς προθεσμίες, ενώ το Ισραήλ μπορεί να αρνηθεί να αποχωρήσει περαιτέρω. Ο αρχηγός του στρατού, στρατηγός Εγιάλ Ζαμίρ, χαρακτήρισε τη λεγόμενη Κίτρινη Γραμμή «νέο σύνορο».

Ο ρόλος της Παλαιστινιακής Αρχής

Το σχέδιο ζητεί μεταρρύθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής και δημιουργία συνθηκών για «αξιόπιστη πορεία» προς παλαιστινιακό κράτος.

Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι έχουν συναντηθεί με τον Μπλερ και Αμερικανούς, λέγοντας ότι ξεκίνησαν μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως η διαφθορά, η εκπαίδευση και οι πληρωμές σε οικογένειες κρατουμένων. Το Ισραήλ, όμως, απορρίπτει το ενδεχόμενο παλαιστινιακού κράτους και κάθε ρόλο της Αρχής στη μεταπολεμική Γάζα.

Χωρίς προοπτική κρατικής υπόστασης, η παλαιστινιακή υποστήριξη στο νέο σύστημα μπορεί να καταρρεύσει, ενώ το σχέδιο δεν παρέχει σαφή ορόσημα ή χρονοδιαγράμματα για τις μεταρρυθμίσεις.