Διεθνής συνάντηση για το προσφυγικό όσο οι πνιγμοί συνεχίζονται

Όπως αναφέρεται στην προαναγγελία της Διάσκεψης Κορυφής για τη μετανάστευση, οι συζητήσεις θα περιστραφούν γύρω από:

• την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της μετανάστευσης,
• την καλύτερη προώθηση και οργάνωση των διαύλων νόμιμης μετανάστευσης,
• την ενίσχυση της προστασίας των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο,
• την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης και της παράνομης διακίνησης μεταναστών
• τη βελτίωση της συνεργασίας στους τομείς της επιστροφής και της επανεισδοχής.

Μπορεί η παραπάνω διπλωματική διατύπωση να δείχνει διάθεση για μια ολική προσέγγιση του προσφυγικού, όμως η πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Την ώρα που οι ηγέτες συσκέπτονται, οι πρόσφυγες εξακολουθούν να πνίγονται στα νερά του Αιγαίου, με νέο τραγικό περιστατικό το θάνατο 18 ανθρώπων -ανάμεσά τους επτά παιδιών- σε δύο ναυάγια ανοιχτά της Λέσβου και της Χίου.

Η απόφαση για τη σημερινή διεθνή διάσκεψη είχε αποφασιστεί στην έκτακτη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23ης Απριλίου στις Βρυξέλλες, η οποία πραγματοποιήθηκε στον απόηχο πολύνεκρου ναυαγίου ανοιχτά της Λιβύης τέσσερις ημέρες πριν. Ο ασύλληπτος αριθμός των 800 και πλέον νεκρών είχε προκαλέσει τότε παγκόσμια κατακραυγή. Ξεκινώντας τις εργασίες εκείνης της συνόδου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες τήρησαν ενός λεπτού σιγή, που εξελίχθηκε σε πολύμηνη σιωπή όσο οι προσφυγικές ροές διογκώνονταν.

Ο ευρωπαϊκός παράγοντας

Εκτός από τη διήμερη διεθνή διάσκεψη, για το ίδιο θέμα θα συγκληθεί αύριο το μεσημέρι στη Βαλέτα άτυπη σύνοδος κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπό τον πρόεδρό του, Ντόναλντ Τουσκ (Donald Tusk).

Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) θα συζητήσουν για πέμπτη φορά από τον Ιούνιο και τη δραματική σύνοδο της 25ης-26ης Ιουνίου (οι άλλες δύο πραγματοποιήθηκαν στις 23/9 και 15/10 στις Βρυξέλλες). Οι ανταποκρίσεις, τότε, από τις Βρυξέλλες έκαναν λόγο για συγκρουσιακό κλίμα, καθώς τα πνεύματα ανάμεσα στους ηγέτες είχαν οξυνθεί με αφορμή την ελληνική κρίση, το μεταναστευτικό και το βρετανικό δημοψήφισμα.

Πέντε μήνες μετά, και τα τρία αυτά θέματα παραμένουν ψηλά στην επικαιρότητα. Προχτές Δευτέρα, άλλο ένα Eurogroup έληξε με τις συνήθεις παραινέσεις των εταίρων προς την Ελλάδα για συμφωνία με τους πιστωτές της, εντός κάποιας διορίας. Χθες Τρίτη, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον (David Cameron) έδωσε τη δική του απροσδιόριστη διορία έως το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί κάποια στιγμή μέσα στο 2016, με το ερώτημα της παραμονής ή όχι της Βρετανίας στην ΕΕ. Ο Κάμερον επανέλαβε τα τρία «προαπαιτούμενα» που ζητά από τις Βρυξέλλες από τον Ιανουάριο του 2013, προσθέτοντας άλλο ένα: την αποτροπή των μεταναστευτικών ροών.

Οι ηγέτες της Ευρώπης είναι παγιδευμένοι στην ίδια τους την ιστορία. Μιλώντας στο Βερολίνο τη Δευτέρα με αφορμή την επέτειο από την πτώση του Τείχους, ο Ντόναλντ Τουσκ κάλεσε τις ευρωπαϊκές χώρες να δείξουν «αλληλεγγύη» στη Γερμανία και τη Γερμανία να επιδείξει τις ηγετικές της αρετές, βοηθώντας στην ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης. «Ας μην κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν κατήργησε αυτόματα την ανάγκη για σύνορα», είπε ο Τουσκ.

Συμπέρανε δε ότι η ελευθερία, το κράτος δικαίου και η ασφάλεια στη Γηραιά Ήπειρο «εξαρτώνται από τους Γερμανούς», γιατί όλοι λαμβάνουν «μηνύματα» από το Βερολίνο και «η Ευρώπη δεν μπορεί αντέξει όλους τους ανθρώπους που θέλουν να έρθουν στην ήπειρό μας». Εδώ μπορεί κανείς να σχολιάσει πως το ίδιο μήνυμα με τον Τουσκ εκπέμπει και ο Κάμερον, με τη διαφορά ότι ο τελευταίος αντιλαμβάνεται ως ηγεσία τους βρετανικούς τρόπους του Σίτι και όχι τους γερμανικούς της Φρανκφούρτης.

Ημερολόγιο καταστρώματος

Πρόσφυγες περπατούν κατά μήκος δρόμου στο Βεγκσάιντ (Wegscheid) της Βαυαρίας, έχοντας μόλις διασχίσει τα αυστρογερμανικά σύνορα, ελάχιστα χιλιόμετρα από τον Δούναβη, στις 12 Νοεμβρίου 2015. Η εικόνα θυμίζει κάτι από την Έβδομη Σφραγίδα - Πηγή: REUTERS/Michaela Rehle

(Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2015) Την ώρα, λοιπόν, που η Μάλτα υποδέχεται ηγέτες και ηγέτες, οι σλοβενικές αρχές ξεκίνησαν σήμερα να στήνουν συρματοπλέγματα στα σύνορα της χώρας με τη Σερβία και ο Σουηδός υπουργός Εσωτερικών Άντερς ίγκεμαν (Anders Ygeman) ανακοίνωσε ότι επαναφέρει προσωρινά για δέκα ημέρες τους συνοριακούς ελέγχους στις ελεύσεις από Δανία και Γερμανία.

(Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου 2015) Δεν έχουν περάσει δύο μήνες από τότε που ο -εδώ και ένα χρόνο- σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Στέφαν Λεβέν (Stefan Löfvén), απέκλειε κατηγορηματικά το προσωρινό κλείσιμο των συνόρων της χώρας του, ενώπιον του Μάρτιν Σουλτς. Υπενθυμίζεται πως η Σουηδία ήταν η χώρα που δέχτηκε τους περισσότερους πρόσφυγες ανά κάτοικο το 2014 στην Ευρώπη. Την ίδια μέρα, Αυστρία και Γερμανία ανακοινώνουν ότι ξεκινούν συνοριακούς ελέγχους., ενώ συνοριακούς ελέγχους έχουν ήδη επιβάλλει η Δανία και η Αυστρία.

(Τρίτη 30 Ιουνίου 2015) Η νεοσχηματισθείσα κεντροδεξιά κυβέρνηση της Δανίας ανακοινώνει ότι ξεκινά συνοριακούς ελέγχους εντός Σένγκεν.

(Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2015) Στο ίδιο κλίμα, η Γερμανία επανέθεσε από χθες σε ισχύ το Δουβλίνο ΙΙ για τους Σύρους πρόσφυγες, την εφαρμογή του οποίου είχε αναστείλει τον Αύγουστο ειδικά για αυτούς. Αυτό σημαίνει ότι οι γερμανικές αρχές θα επαναπροωθούν τους Σύρους στις χώρες της πρώτης εισόδου τους, εξαιρώντας την Ελλάδα. Απομένει να φανεί αύριο ποια είναι η ολοκληρωμένη συλλογιστική του Βερολίνου επ’ αυτού, καθώς όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλειοψηφία των προσφύγων εισέρχεται στην Ευρώπη από την Ελλάδα.

Η Γερμανία βρίσκεται ένα βήμα πριν από την πολιτική κρίση με την Άγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) να βάλλεται και τα ποσοστά δημοφιλίας της να υποχωρούν. Η δημόσια στάση της στο προσφυγικό χαρακτηρίζεται ως «πολιτική ανοιχτών θυρών» από τον Τύπο και διεγείρει τα συντηρητικά αντανακλαστικά του κόμματος και των ψηφοφόρων της.

Ακόμα και οι δορυφόροι της Βερολίνου, που στα οικονομικά ζητήματα ακολουθούν απαρέγκλιτα τη γραμμής της, στο προσφυγικό προχωρούν σε «μονομερείς» ενέργειες. Αίσθηση είχε προκαλέσει πρόσφατη δήλωση της καγκελαρίου σε συνέδριο στο Ντάρμσταντ (Darmstadt), όπου η Άγκελα Μέρκελ προειδοποιούσε για το ενδεχόμενο πολεμικής σύρραξης στα Βαλκάνια, αν αρχίσουν να κλείνουν τα σύνορα εντός Ευρώπης.

Τα μπρος-πίσω των Ευρωπαίων στο χώρο και τον χρόνο μοιάζουν να μην έχουν προηγούμενο.

Τα νούμερα δεν βγαίνουν

Το ερώτημα εάν οι ηγεσίες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ευρώπης μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων κυριαρχεί διεθνώς στις αναλύσεις και τα σχετικά ρεπορτάζ.

Πέραν από οποιαδήποτε κριτική για ασυνέπεια απέναντι στις αρχές και αξίες της ενωμένης Ευρώπης, οι αναλυτές τονίζουν ότι τα νούμερα, απλώς, δεν βγαίνουν. Από τους 160.000 πρόσφυγες που ανακοινώθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου ότι θα επανεγκατασταθούν σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, έως σήμερα αυτό έχει επιτευχθεί για μόλις 147 (οι 117 από την Ιταλία και οι 30 από την Ελλάδα προς το Λουξεμβούργο υπό τα βλέμματα των Τσίπρα και Σουλτς), ενώ έχουν ετοιμαστεί μόλις 1.418 θέσεις.

Στην ιστορία αυτή, η Βρετανία διαχώρισε τη θέση της, με τον Κάμερον να ανακοινώνει στο κοινοβούλιο ότι θα δεχθεί 20.000 πρόσφυγες σε βάθος πενταετίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί γνωστές συνταγές από το παρελθόν προς την κατεύθυνση της ασφαλειοποίησης, αδυνατώντας να κάνει την υπέρβαση

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR), 806.000 πρόσφυγες έχουν διέλθει στην Ευρώπη μέσω θάλασσας, εκ των οποίων 3.460 έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται. Στην Ελλάδα, από τις αρχές του έτους έως τις 8 Νοεμβρίου, κατέφτασαν 647.581 πρόσφυγες, με τις συνολικές αφίξεις να καταγράφονται στις 46.000 περίπου τον μήνα που διανύουμε –κατά μέσον όρο 5.750 την ημέρα.

Με την προσφυγική κρίση να κλιμακώνεται πέραν από κάθε πρόβλεψη και προετοιμασία, οι κυβερνήσεις της Ευρώπης αδυνατούν να συντονιστούν και να ανοίξουν το δρόμο για μια ανθρώπινη και ουσιαστική λύση: ασφαλή, νόμιμη δίοδο για τους πρόσφυγες και τερματισμό των πολεμικών συγκρούσεων που δημιουργούν τις προσφυγικές ροές.

Προς το παρόν, η ΕΕ ακολουθεί γνωστές συνταγές από το παρελθόν (σ.σ. εδώ μία θεωρητική αποτίμηση), αδυνατώντας να κάνει την υπέρβαση. Αυτό αποτυπώνεται στο πρόγραμμα της αυριανής άτυπης συνόδου, το οποίο κινείται σε τέσσερις άξονες:

• επιτάχυνση της συνεργασίας με τρίτες χώρες και ιδίως την Τουρκία,
• αποφάσεις για την επανεγκατάσταση προσφύγων,
• δημιουργία των hotspot σε Ελλάδα και Ιταλία, καθώς και ενδυνάμωση της Frontex και του Ευρωπαϊκού Γραφείου Στήριξης Ασύλου,
• αποτελεσματική ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ,

με την υποσημείωση ότι «οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα δώσουν επίσης περαιτέρω κατευθύνσεις, εάν χρειαστεί».

Οι θέσεις της Ελλάδας

Η ελληνική κυβέρνηση προσέρχεται στη διπλή σύνοδο της Μάλτας, επιδιώκοντας να γίνει κατανοητό ότι το ζήτημα των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών αφορά την ΕΕ στο σύνολό της και όχι μόνο τις χώρες υποδοχής, καθώς είναι ζήτημα πρωτίστως ανθρωπιστικό και ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Πρόθεση της Αθήνας είναι να καταδείξει ότι η βασική αιτία για τη δημιουργία των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών είναι η φτώχεια στις χώρες προέλευσης και οι περιφερειακές κρίσεις και εκεί θα πρέπει να εστιάσουν οι προσπάθειες ριζικής αντιμετώπισης. Εδώ κανείς δεν θα πρέπει να ξεχνά ότι όσο εύκολα μπορούν οι Βρυξέλλες σε επίπεδο διακηρύξεων να αναγνωρίσουν τη φτώχεια ως βασική αιτία της μετανάστευσης, άλλο τόσο εύκολα μπορούν να μείνουν στα λόγια ως προς το ριζικόν της αντιμετώπισης.

Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η Ελλάδα θα ζητήσει στις συναντήσεις της Βαλέτας να υπάρξει μία συνολική πολιτική για την αντιμετώπιση των δικτύων παράνομης διακίνησης, ενώ θα επαναλάβει την πρόθεσή της να αναλάβει κεντρικό ρόλο στις ευρωτουρκικές διαπραγματεύσεις για το προσφυγικό, εν όψει και του ταξιδιού του Έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία, στις 18 Νοεμβρίου. Στις επαφές του με τους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Αλέξης Τσίπρας θα επιμείνει ότι είναι αναγκαίο η ταυτοποίηση των προσφύγων και η διαδικασία της επανεγκατάστασής τους να γίνεται στις τουρκικές ακτές και όχι στα ελληνικά νησιά.

Τον πρωθυπουργό στη Μάλτα συνοδεύουν ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας και ο αναπληρωτής υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Νίκος Ξυδάκης.