Μιλένα Αποστολάκη: «Game changer» η εδραίωση των θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών

Αυτό τονίζει στο CNN Greece η κυρία Μιλένα Αποστολάκη, μιλώντας ως δικηγόρος και ταυτόχρονα διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας (ΕΟΔΙΔ) ενός Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με έδρα την Αθήνα.

Όπως εξηγεί στο CNN Greece «ο ΕΟΔΙΔ έχει ως αντικείμενο την παροχή στην Ελλάδα και το εξωτερικό υπηρεσιών διαιτησίας και διαμεσολάβησης και εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, καθώς επίσης και τη διάδοση , προβολή , προώθηση των θεσμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών με σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επίλυσή τους. Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή προς όφελος της εθνικής οικονομίας , αλλά και της ζωής των ανθρώπων, ότι δηλαδή η πολιτική με τις παρεμβάσεις της οφείλει να στοχεύει και να υπηρετεί σε κάθε κοινωνία»

Το πρόβλημα στην ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης είναι σχεδόν διαχρονικό, και, παρά τις πολλαπλές ανά τα χρόνια νομοθετικές παρεμβάσεις, οι καθυστερήσεις παραμένουν.

Πράγματι η χώρα μας κατέχει αρνητική πρωτιά στην Ευρώπη των 27 σε ότι αφορά την ταχύτητα στον χρόνο απονομής της δικαιοσύνης . Σύμφωνα δε με τον δείκτη doing business της Παγκόσμιας Τράπεζας η χώρα μας τοποθετείται στην 146η θέση σε σύνολο 190 χωρών σε ότι αφορά το κόστος και τον χρόνο που απαιτούνται για την έκδοση μιας εκτελεστής δικαστικής απόφασης. Το πρόβλημα είναι μεγάλο και η πανδημία έχει αφήσει το αποτύπωμά της, επιτείνοντάς το. Οι αναβολές έχουν προκαλέσει σημαντικές δυστοκίες και σώρευση υποθέσεων, η εκδίκαση ορισμένων από τις οποίες έχει προγραμματιστεί για το 2027! Ενδεικτικά, αναφέρω ότι από τις 7/11/2020 που εκκίνησε η δεύτερη φάση καθεστώτος lockdown, μέχρι και τις 31/01/2021, δηλαδή σε διάστημα 2,5 μηνών περίπου, ματαιώθηκαν στο Εφετείο Αθηνών 2.763 υποθέσεις, δηλαδή πάνω από 1.000/μήνα. Η κατάσταση αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας.

Το ζήτημα αυτό ευθέως αντανακλά στην εθνική οικονομία και το επενδυτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον. Σωρεία μελετών και ερευνών τεκμηριώνουν ότι η ταχεία και αποτελεσματική λειτουργία του δικαστικού συστήματος επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στην οικονομία – όταν το σύστημα απονομής δικαιοσύνης προσφέρει ασφάλεια, η χώρα είναι επιλέξιμη από τους επενδυτές.

Η εδραίωση των θεσμών της διαιτησίας και της διαμεσολάβησης μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο;

Μπορεί να δημιουργήσει μια νέα νομική πραγματικότητα, προς όφελος της κοινωνίας αλλά και κάθε πολίτη ξεχωριστά. Αν τα μέρη επιλέξουν τη διαμεσολάβηση ή/και τη διαιτησία, όπου φυσικά ενδείκνυται και πάντα με την καθοδήγηση των δικηγόρων τους, η διαφορά τους οπωσδήποτε θα επιλυθεί ταχύτερα, λόγω των εγγενών πλεονεκτημάτων και της ευελιξίας των διαδικασιών αυτών.

Για παράδειγμα,υπό τον Κανονισμό ΕΟΔΙΔ, η διαιτησία κατ’ αρχήν ολοκληρώνεται εντός 6 μηνών από την υπογραφή των Όρων Διεξαγωγής της Διαιτησίας, ενώ προβλέπεται και ταχύτερη, fast-track διαδικασία. Επίσης, σε αντίθεση με τις αποφάσεις των τακτικών δικαστηρίων, η διαιτητική απόφαση δεν υπόκειται σε ένδικα μέσα, γεγονός που μειώνει σημαντικά τον απαιτούμενο χρόνο για την οριστική επίλυση της διαφοράς.

Στη διαμεσολάβηση , τα μέρη προσέρχονται εκούσια και φέρουν τα ίδια την ευθύνη για τη διαρκεια και τη διαδικασία επιλυσης της διαφοράς τους, οπότε ακόμα και ο χρόνος που θα διαρκέσει η διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι στο χέρι τους. Αν δεν υπάρξει συμφωνία ανάμεσα στα μέρη, η δικαστική οδός είναι ανοιχτή.

Σε συλλογικό επίπεδο, η εδραίωση των θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών μπορεί να αποτελέσει «game changer», συμβάλλοντας στην αποσυμφόρηση των πινακίων και στην ταχύτερη αλλά και ποιοτικότερη επίλυση των υποθέσεων εκείνων που τελικά θα καταλήξουν στα δικαστήρια.

Πόσο εύκολο είναι να διεισδύσει στα συναλλακτικά μας ήθη η εναλλακτική επίλυση διαφορών

Όπως πολύ εύγλωττα και ουσιαστικά το έχει θέσει η Sandra Day O’ Connor, η πρώτη γυναίκα δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, «τα δικαστήρια της χώρας δεν πρέπει να είναι το μέρος που ξεκινά η επίλυση των διαφορών, αλλά το μέρος που οι διαφορές καταλήγουν, αφού έχουν δοκιμαστεί πρώτα οι μέθοδοι εξωδικαστικής επίλυσής τους».

Η αντίληψη που κυριαρχεί παγκοσμίως είναι ότι η διαμεσολάβηση πρέπει να αποτελεί οργανικό κομμάτι του συστήματος της πολιτικής δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ανοιχτή η συζήτηση για την καταλληλότητα του όρου «εναλλακτική» επίλυση διαφορών και για αντικατάστασή του με όρους, που αναδεικνύουν το ότι πρέπει να λογίζεται ως αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας επίλυσης μιας διαφοράς. Η διαιτησία από την άλλη πλευρά ικανοποιεί πολύ σημαντικές ανάγκες των επιχειρήσεων όπως για παράδειγμα η ταχύτητα επίλυσης της διαφοράς και η εχεμύθεια /εμπιστευτικότητα, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις συνιστά για τις επιχειρήσεις παράγοντα σημαντικής απόδοσης.

Η διαιτησία αποτελεί συμπλήρωμα κάθε σύγχρονου νομικού συστήματος και είναι η διεθνώς προτιμητέα μέθοδος επίλυσης εμπορικών διαφορών, με τους αλλοδαπούς επενδυτές να είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τον θεσμό και τα πλεονεκτήματά του, γι’ αυτό και τον επιλέγουν.

Το κόστος μιας διαιτησίας υπό τον κανονισμό του ΕΟΔΙΔ είναι σε αντίθεση με το κόστος άλλων οργανισμών διαιτησίας όπως το ICC ,το LCIA κ.α πολύ μικρότερο, παρά το γεγονός ότι οι διαιτητές είναι οι ίδιοι, κορυφαίοι νομικοί ,ακαδημαϊκοί και δικαστές με πολυετή εμπειρία στο θεσμό.

Το εγχείρημα αφορά αλλαγή υποδείγματος, και χρειάζεται χρόνο προκειμένου να υπάρξει ενημέρωση και να εμπεδωθούν οι δυνατότητες που υπάρχουν.
Για τον ΕΟΔΙΔ η διείσδυση του θεσμού στα συναλλακτικά ήθη της χώρας μας συνιστά ένα στοίχημα το οποίο όταν κερδηθεί, θα έχει πολλαπλά θετικό αναπτυξιακό πρόσημο, τόσο για τη λειτουργία της εθνικής οικονομίας όσο και για την επενδυτική αναβάθμιση της χώρας.

Διαφαίνεται μια τάση ευρύτερης θεσμοθέτησης και ένταξης της διαμεσολάβησης στη διαδικασία επίλυσης διαφορών;

Η πρόοδος που σημειώνει ο θεσμός στην Ελλάδα μετά την ψήφιση του Ν 4640/2019 για τη διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές διαφορές-, είναι βαθμιαία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Επιτροπής Διαμεσολάβησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης, μέσα σε έναν χρόνο (2020-2021) διπλασιάστηκε ο αριθμός των υποθέσεων που υπήθχησαν σε εκούσια διαδικασία διαμεσολάβησης (1.208 περιπτώσεις για το έτος 2021 έναντι 622 για το έτος 2020), ενώ αντίστοιχα, στο διάστημα αυτό, σχεδόν διπλασιάστηκε και ο αριθμός των περιπτώσεων που η διαμεσολάβηση κατέληξε με συμφωνία των μερών (952 περιπτώσεις για το 2021 έναντι 500 για το 2020).

Τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά, χρειάζονται όμως κίνητρα. Για παράδειγμα στην Ιταλία, όπου η διαμεσολάβηση χρησιμοποιείται έξι φορές περισσότερο απ΄ότι σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, μέσα στο πλέγμα εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων για την αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος που προωθήθηκαν πρόσφατα, περιλαμβάνονται και διατάξεις που προβλέπουν φορολογικές ελαφρύνσεις τόσο για τους πολίτες όσο και για τους δικηγόρους που επιλέγουν τη διαμεσολάβηση.

Σε ποιους θα λέγατε ότι απευθύνονται οι υπηρεσίες διαιτησίας και διαμεσολάβησης του ΕΟΔΙΔ;

Σε όλους τους δικηγόρους και νομικούς συμβούλους επιχειρήσεων που θέλουν να κινηθούν με γνώμονα μια, ταχεία, εμπιστευτική και προσιτή οικονομικά εξωδικαστική διαδικασία επίλυσης διαφοράς για τους εντολείς τους, σε επιχειρηματίες από κάθε κλάδο που επιθυμούν να επιλύσουν στο συντομότερο δυνατό χρόνο τις αστικές/εμπορικές τους διαφορές, χωρίς να εκθέτουν τους ίδιους και τις επιχειρήσεις τους σε ατέρμονες δικαστικές διαδικασίες. Με αυτόν τον τρόπο εξοικονομούν χρήμα και πόρους, προστατεύοντας παράλληλα την επαγγελματική τους φήμη και τις εμπορικές τους συνεργασίες. Και βέβαια, σε κάθε πολίτη, για να επιχειρήσει την επίλυση της διαφοράς του με λιγότερο ψυχικό άλγος, περισσότερη ευελιξία, γρήγορα, οικονομικά και πολιτισμένα.