Πόσο κοστίζει η αδράνεια για το δημογραφικό στην ελληνική κοινωνία;

Το δημογραφικό είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα στη χώρα μας και η αδράνεια απέναντί του θα στοιχίσει ιδιαίτερα τα επόμενα χρόνια, καθώς συγκεκριμένοι δείκτες που σχετίζονται με αυτό, είναι ιδιαίτερα απογοητευτικοί. Αυτό τουλάχιστον αντικατοπτρίζεται στα αποτελέσματα της μελέτης με θέμα «Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής», που υλοποιήθηκε από έγκριτους επιστήμονες του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και χρηματοδοτήθηκε από την Eurobank.

Τα σενάρια για τη μείωση του πληθυσμού της χώρας μας

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στη σχετική μελέτη, ο πληθυσμός της χώρας μας μειώθηκε κατά 441 χιλιάδες (-4,0%) τη δεκαετία 2011-2021, με τη μείωση και τη γήρανση του πληθυσμού να προβλέπεται να συνεχιστούν και τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα, μάλιστα, με το σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών της Eurostat, ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται να υποχωρήσει στα 8,1 εκατ. έως το 2100, μία μείωση του πληθυσμού κατά 2,5 εκατ. άτομα ή 24% σε σχέση με το 2021.

Κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το ότι οι προβλεπόμενες δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα είναι πολύ πιο ραγδαίες σε σχέση με το σύνολο της Ευρωζώνης, στην οποία ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί κατά μόλις 4,2% έως το 2100. Με βάση την έκταση της αναμενόμενης μείωσης του πληθυσμού έως το 2100, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωζώνη, μετά τη Λετονία και τη Λιθουανία.

Ανησυχητικά είναι και τα στοιχεία, που αφορούν στη μείωση των μαθητών στα σχολεία της χώρας μας. Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στη μελέτη, ο αριθμός των μαθητών της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου σημείωσε πτώση κατά 16,5% την πενταετία 2014-2019. Μάλιστα, έως το τέλος των δημογραφικών προβολών το 2100, ο αριθμός των μαθητών των πρώτων δύο βαθμίδων εκπαίδευσης αναμένεται να μειωθεί κατά 32,1% (413 χιλιάδες λιγότεροι μαθητές).

Πόσο στηρίζεται οικονομικά η ελληνική οικογένεια;

Ένα από τα ζητήματα που σχετίζονται με το δημογραφικό στη χώρα μας έχει να κάνει με το κατά πόσο υπάρχουν δυνατότητες στήριξης για την ελληνική οικογένεια. Όπως αναφέρεται στην ίδια μελέτη, ενώ διάφορα εφάπαξ οικογενειακά επιδόματα βρίσκονται σε σχετικά υψηλό επίπεδο, σε χαμηλότερα επίπεδα, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, βρίσκεται η Ελλάδα όσον αφορά στα περιοδικά επιδόματα σε χρήμα για την οικογένεια και το παιδί, καθώς και σε κατά κεφαλήν δαπάνες για τις παροχές σε είδος.

Στο θέμα της ισότητας των φύλων, η Ελλάδα επίσης υστερεί σημαντικά, καθώς κατατάσσεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ με βάση τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων του EIGE για το 2021. Στο πλαίσιο των γονικών αδειών, τα αποτελέσματα είναι σε γενικές γραμμές συγκρίσιμα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ωστόσο παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Υψηλές είναι, επίσης, και οι δαπάνες για την υγεία που μπορεί να δυσκολέψουν μία οικογένεια. Στη χώρα μας, ιδιαίτερα υψηλό είναι το επίπεδο των άμεσων ιδιωτικών δαπανών για την υγεία (out-of-pocket payments) καθώς και οι φαρμακευτικές και νοσοκομειακές δαπάνες, ενώ πολύ χαμηλές σε σύγκριση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ είναι οι πληρωμές για μακροχρόνια φροντίδα, πρόληψη και πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Οι δημογραφικές τάσεις απειλούν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, τόσο η γονιμότητα όσο και οι μεταναστευτικές ροές αποτελούν παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την εξομάλυνση των δημογραφικών τάσεων.

Σύμφωνα με τη μελέτη, σε ένα βασικό σενάριο, όπου οι δημογραφικές τάσεις στην Ελλάδα συγκλίνουν μόνο ελαφρά με την υπόλοιπη Ευρώπη αλλά η γήρανση και η πτωτική τάση του πληθυσμού παραμένουν, μέσα από μακροοικονομικές προσομοιώσεις, εκτιμάται ότι το πραγματικό ΑΕΠ το 2100 θα είναι χαμηλότερο κατά €58 δισεκ. (ή 31%) σε σχέση με το 2019, η απασχόληση κατά 2,1 εκατομμύρια άτομα (ή 48%), τα δημοσιονομικά έσοδα κατά €14 δισεκ. (ή 19%) και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου €1.740 (ή 10%), σε σταθερές τιμές του 2019. Η σύγκριση, μάλιστα, μεταξύ των οικονομικών επιδράσεων στα σενάρια ευαισθησίας αναδεικνύει ότι η υψηλότερη γονιμότητα μπορεί να περιορίσει τις απώλειες στο ΑΕΠ έως το 2100 κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, σε σύγκριση με ένα σενάριο χαμηλής γονιμότητας.

Η ανάγκη για θέσπιση πολιτικών που θα αντιμετωπίσουν το δημογραφικό ζήτημα

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι οι δημογραφικές εξελίξεις στη χώρα μας οξύνουν περαιτέρω την ανάγκη για τη θέσπιση πολιτικών, καθώς και μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής, με στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος. Πρωτοβουλίες όπως το ΜΠΡΟΣΤΑ για την οικογένεια της Eurobank αναδεικνύουν τη σημασία του δημογραφικού ζητήματος για τη χώρα, στηρίζοντας οικογένειες που ζουν σε ακριτικές και απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, σε γεωγραφικές περιοχές από τον ακριτικό Έβρο, τα νησιά του Βορειανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα έως και το Καστελόριζο.

Η τράπεζα συνεργάζεται με τη ΜΚΟ Αποστολή, η οποία προσφέρει βρεφικά πακέτα με όλα τα βασικά είδη για τα νεογέννητα παιδιά των ακριτικών περιοχών, αλλά και με την Ένωση Μαζί για το παιδί, που προσφέρει υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης μέσω της τηλεφωνικής γραμμής 11525 και ψυχο-συμβουλευτικά σεμινάρια για νέους και μελλοντικούς γονείς. Επίσης, η πρωτοβουλία ΜΠΡΟΣΤΑ για την οικογένεια αναλαμβάνει δράση ακόμη και σε θέματα αντιμετώπισης υπογονιμότητας, σε συνεργασία με το Σωματείο Be-Live, στο επίπεδο της εκστρατείας ενημέρωσης και της κάλυψης δαπανών για εξωσωματική γονιμοποίηση σε ζευγάρια που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν.

Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις, η Eurobank σχεδίασε τραπεζικά προϊόντα, με κοινωνική στόχευση. Στόχος ήταν να δημιουργηθούν επιλογές και μεγαλύτερη ασφάλεια για τους νέους γονείς με υπηρεσίες και προϊόντα ασφάλισης, στέγασης, επιβράβευσης και αποταμίευσης.

Η ανάγκη πολιτικών για την αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος είναι μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για τη χώρα μας στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Πρωτοβουλίες όπως το ΜΠΡΟΣΤΑ για την οικογένεια της Eurobank μπορούν να συμβάλουν σε βάθος χρόνου, ώστε να δοθούν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα ζευγάρι όσον αφορά την απόκτηση παιδιού, όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και όσον αφορά την υποστήριξη που χρειάζεται σε όλα τα επίπεδα.