150 Χρόνια Εκπαίδευσης και Καινοτομίας: Η Πορεία του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος
Παρατηρώντας μερικά από τα κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα ανά τον κόσμο, καταλαβαίνει κανείς πως το κύρος και η αριστεία είναι αποτέλεσμα μίας μακράς πορείας, η οποία, πολλές φορές, ξεκινάει δεκαετίες ή και αιώνες πριν.
Και κατά κύριο λόγο, η αρχική αποστολή είναι αυτή που θέτει τα θεμέλια για την μετέπειτα διαδρομή «ακούγοντας» τις ανάγκες κάθε εποχής.
Το ίδιο ισχύει και με το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, το οποίο ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1875 από γυναίκες ιεραποστόλους από τη Μασαχουσέτη. Σκοπός τότε ήταν να μπορέσουν τα νεαρά κορίτσια με ελληνική, αρμενική, τουρκική και εβραϊκή καταγωγή να αποκτήσουν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Έκτοτε, το Κολλέγιο έγινε συνώνυμο της καινοτομίας καταγράφοντας μία πορεία που φέτος μετράει 150 χρόνια.
Από τη Σμύρνη στην Αθήνα
Η ιστορία του στην Ελλάδα ξεκινάει το 1923, στην Αθήνα, όταν με διάταγμα του Ελευθερίου Βενιζέλου ξεκίνησε να λειτουργεί ως κολλέγιο θηλέων για τα προσφυγόπουλα της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Οι περισσότερες από τις δασκάλες ήταν και εκείνες προσφύγισσες ιεραποστολικών σχολείων της Εγγύς Ανατολής, αλλά και μέλη επιτροπών περίθαλψης προσφύγων, γνωρίζοντας καλά πώς να φροντίσουν τις μαθήτριες κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής.
Ήδη από εκείνα τα χρόνια, το πρόγραμμα του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος ακολουθούσε τα αμερικανικά πρότυπα.
Στο πρώτο έτος, για παράδειγμα, περιλαμβάνονταν μαθήματα κοινωνιολογίας, ψυχολογίας και αστρονομίας ενώ στο δεύτερο υπήρχε ένας προσανατολισμός στην εκπαίδευση των μαθητριών στη διδασκαλία, με μαθήματα ιστορίας της εκπαίδευσης και εκπαιδευτικής πρακτικής.
Ταυτόχρονα, στόχος του Κολλεγίου ήταν να εξοικειωθούν οι νεαρές προσφύγισσες με το ελληνικό στοιχείο και να προσαρμοστούν στην ελληνική κουλτούρα, με εφαλτήριο τη διπλή ταυτότητα του ιδρύματος στη νέα του πατρίδα.
Γενικότερα, τη δεκαετία του 1920 πραγματοποιούνταν ποικίλες δραστηριότητες στο Κολλέγιο όπως μπαζάρ, γυμναστικές επιδείξεις και γιορτές για τα προσφυγόπουλα του πολέμου. Την ίδια περίοδο άρχισε να λειτουργεί η βιβλιοθήκη, ξεκίνησε να εκδίδεται το μαθητικό περιοδικό «Ηλιόλουστες Ημέρες» (Sunny Days) και η εγκαινιάζεται η «παράδοση» των θεματικών ομίλων (clubs).
Στην ελληνική εκπαίδευση, η «παράδοση» των ομίλων καθιερώθηκε πολύ αργότερα, στη δεκαετία του 1990.
Ωστόσο, στο Κολλέγιο είχαν κάνει από νωρίς την εμφάνισή τους όμιλοι όπως ο Όμιλος Ελληνικού Πολιτισμού (Greek Club) με εβδομαδιαίες συναντήσεις γεμάτες ελληνική λογοτεχνία, τέχνη, μουσική και χορό, ο Όμιλος Επιστήμης (Science club) με στόχο την καλλιέργεια του «ενδιαφέροντος και της περιέργειας» στις επιστημονικές ανακαλύψεις και τους επιστήμονες της εποχής, αλλά και ο Όμιλος Young Women’s Christian Association Club (σημερινή XEN).
Οι καινοτομίες του ACG δεν σταματούν εδώ. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκε το συμβούλιο αυτοδιοίκησης των μαθητριών, με τη βοήθεια της καθηγήτριας συμβούλου και σκοπό «την καλλιέργεια της συναίσθησης ευθύνης των μαθητριών απέναντι στα καθήκοντά τους, την ανάπτυξη αλληλεγγύης ανάμεσα στις μαθήτριες και τη συνεργασία και επικοινωνία με τη Διεύθυνση και τον καθηγητικό σύλλογο».
Στην ίδια κατεύθυνση, υπήρχε και ο σύλλογος αποφοίτων υποστηρίζοντας συνεχώς το Κολλέγιο με πυξίδα το διαχρονικό μότο του Κολλεγίου, ήδη από τη Σμύρνη, «Να υπηρετείς και να μην υπηρετείσαι».
Ο ελληνικός πολιτισμός και η γλώσσα στο επίκεντρο
Ακόμη μία χρονιά-ορόσημο στην πορεία του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος είναι το 1931, όταν εντάσσεται θεσμικά στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα με σημαντικές προσωπικότητες όπως: η Φωτεινή Μουτζουρίδου-Τζωρτζάκη, διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος και πρώτη γυμνασιάρχης, φιλόλογος και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Άλλες κορυφαίες μορφές του Σχολείου υπήρξαν η Έλλη Λαμπρίδη και η Κοραλία Κροκοδείλου. Η Λαμπρίδη, διαπρεπής Ελληνίδα παιδαγωγός, φιλόσοφος, συγγραφέας και πρωτεργάτρια των αγώνων για τα δικαιώματα της γυναίκας, ήταν η προηγούμενη υπεύθυνη του Ελληνικού Τμήματος.
Η Κοραλία Κροκοδείλου ήρθε το 1925 από το αμερικανικό Κολλέγιο στην Κωνσταντινούπολη και άφησε το στίγμα της στο Κολλέγιο όχι μόνο ως παιδαγωγός, αλλά και ως σύμβουλος των μαθητριών του Pierce μέχρι τη συνταξιοδότησή της.
Έτσι, το High School του Junior College for Girls, από αμερικανικό γυμνάσιο άλλαξε σε ελληνικό ιδιωτικό κλασικό γυμνάσιο, σύμφωνα με το πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας. Ουσιαστικά, η διαδικασία ολοκληρώθηκε το 1963 και επισφραγίστηκε με την αναγνώριση του Pierce από το ελληνικό κράτος ως ισότιμου με τα δημόσια σχολεία.
Η ανάπτυξη του Κολλεγίου στη δεκαετία του ‘30 οδήγησε στο πρώτο παράδειγμα πανεπιστημιούπολης, με το πρώτο campus του Κολλεγίου να χτίζεται το 1932 στο Ελληνικό. Από το 1948 εμφανίζονται τα πρώτα εξειδικευμένα τμήματα, οι απόφοιτοι των οποίων αποκτούν διπλώματα τετραετούς φοίτησης σε Arts (Θεωρητικές Επιστήμες), Εμπορικές Σπουδές, Business Administration (Διοίκηση Επιχειρήσεων) and Social Welfare (Κοινωνική Πρόνοια).
Τα χρόνια της αναδιοργάνωσης
Τη μεταπολεμική περίοδο, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος εισάγεται σε μία περίοδο αναδιοργάνωσης των σχολών του (School of English Language, School of Social Welfare, School of Commercial Studies, School of Library Science). Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη Σχολή Κοινωνικής Πρόνοιας, με στόχο να συνδυαστεί η θεωρητική κατάρτιση με την πρακτική άσκηση. Οι απόφοιτες αποτέλεσαν τις πρώτες κοινωνικές λειτουργούς στην Ελλάδα, με τη σχολή να λειτουργεί έως και το 1975 ως πρότυπο για άλλες σχολές κοινωνικής πρόνοιας στη χώρα.
Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, το Κολλέγιο υπήρξε χώρος θεατρικών, καλλιτεχνικών και αθλητικών δραστηριοτήτων και πόλος έλξης κάθε σημαίνοντα καλλιτέχνη ή διανοούμενου της εποχής. Παράδοση που συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, με τον Μίκη Θεοδωράκη να επισκέπτεται το Κολλέγιο το 1961 και τον Γιάννη Χουβαρδά να σκηνοθετεί αρχαίο δράμα με τις μαθήτριες του Κολλεγίου στη δεκαετία του ΄70.
Επιπλέον, οι μαθήτριες παρακολουθούσαν και καλλιτεχνικά μαθήματα από επιφανείς καλλιτέχνες όπως η Έλλη Ορφανού, η Μαίρη Χατζηνικολή Σαραφιανού και η Ζωή Αλαφούζου. Ξεχωριστή φυσιογνωμία, ο Γιώργος Μόσχος, ο οποίος κατά την περίοδο 1953-1956 διοργάνωνε εκθέσεις στο Ελληνικό, και μαζί με την Έλλη Ορφανού είχαν αναλάβει την καλλιτεχνική εποπτεία των μαθημάτων των Καλλιτεχνικών.
Οι Παρασκευές, μάλιστα, ήταν αφιερωμένες στην ψυχαγωγία και την καλλιτεχνική καλλιέργεια, με τις μαθήτριες να παρακολουθούν παραστάσεις γνωρίζοντας την αθηναϊκή καλλιτεχνική και πνευματική ζωή.
Αποκτώντας ακαδημαϊκή αυτονομία
Μεταξύ 1961 και 1962, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος διακόπτει τους δεσμούς με την ιεραποστολή και γίνεται αυτόνομο ακαδημαϊκό ίδρυμα. Συγκεκριμένα, παύει να είναι υπό την κηδεμονία του Αμερικανικού Συμβουλίου Επιτρόπων για Ξένες Αποστολές και ξεκινάει να συνεργάζεται με κορυφαία Κολλέγια Θηλέων της Αμερικής, όπως το Smith, το Vassar και το Wellesley, προκειμένου να αναδιοργανώσει το ακαδημαϊκό του προφίλ.
Τότε δημιουργήθηκε και η Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Επιστημών (School of Liberal Arts) σύμφωνα με τα πρότυπα αμερικανικών πανεπιστημίων, συνάπτοντας επιπλέον συνεργασίες με ορισμένα από αυτά, και αποκτά τμήματα σε επιστήμες πρωτοπόρες για την εποχή, όπως Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Βιολογία. Στόχος, να δώσει στις γυναίκες τα πρακτικά, πνευματικά και επαγγελματικά εφόδια υψηλών προδιαγραφών που θα τους καλλιεργούσαν «χαρακτηριστικά ανιδιοτέλειας, ανεξαρτησίας και αυτάρκειας και θα αφυπνίσουν μέσα τους τον στόχο να υπηρετήσουν την πατρίδα τους και τον κόσμο σύμφωνα με τις χριστιανικές αρχές και ιδεώδη».
Το 1966 δίνονται τα πρώτα πτυχία bachelor’s. Το 1973 το κολεγιακό τμήμα μετονομάζεται σε Deree, προς τιμήν του ελληνοαμερικανικής καταγωγής δωρητή του Κολλεγίου, William S. Deree.
Σταθερή προσήλωση στην καινοτομία
Τα χρόνια που ακολούθησαν, η καινοτομία ήταν πάντοτε αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής στρατηγικής του Κολλεγίου. Ενδεικτικά, το 1983 εγκαινιάστηκε στο Deree – Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος το Computer Center για μαθήματα προγραμματισμού Η/Υ και επεξεργασίας δεδομένων πριν καν γίνει ένα ευρέως γνωστό πεδίο.
Πιο πρόσφατα, το 2018, ξεκίνησε το Στρατηγικό Πλάνο ACG150 Futureproof Greece, ενώ την ίδια χρονιά εγκαινιάστηκε το ACG Simulated Trading Room, η μεγαλύτερη Αίθουσα Προσομοίωσης Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών σε ακαδημαϊκό ίδρυμα της ΝΑ Μεσογείου.
Το 2022, ανεγέρθηκε το νέο campus στα Σπάτα, στεγάζοντας το προνήπιο, νηπιαγωγείο και δημοτικό του Pierce και σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο στην πρωτοποριακή πρώιμη εκπαίδευση, ενώ το 2025, το AUG Global Campus προσφέρει καινοτόμα online προγράμματα.
Είναι εμφανές πως φέτος που συμπληρώνονται 150 χρόνια από την ίδρυση του Κολλεγίου, η ακαδημαϊκή αριστεία και η ελληνική πνευματική παράδοση συνεχίζουν να είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του. Μάλιστα, τη σημαντική αυτή επέτειο θα τη γιορτάσει με ένα event, το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2025, στο ιστορικό campus της Αγίας Παρασκευής.
Η ιστορία ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος εξηγεί πολλά για αυτό που είναι σήμερα. Και η πορεία του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος αποδεικνύει πως πρόκειται για ένα Κολλέγιο που μεριμνά για την εξέλιξη των μαθητών και των σπουδαστών του.
