Πράσινη μετάβαση στην ενέργεια: Πώς θα γίνει η αλλαγή από τα ορυκτά στις ανανεώσιμες πηγές

Από τον 16^ο αιώνα μέχρι και τα μέσα του 19^ου, το έλαιο των φαλαινών χρησιμοποιούταν για φωτισμό, ενώ το ξύλο, για την τήξη του σιδήρου. Μέσα σε λίγα χρόνια, και τα δύο αντικαταστάθηκαν από το πετρέλαιο, κυρίως λόγω της εξάντλησης των αποθεμάτων τους. Ήταν η πιο πρόσφατη ενεργειακή μετάβαση που βίωσε ο πλανήτης, μέχρι τη σημερινή.

Πλέον ζούμε τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και ενδεχομένως σε άλλα είδη βιώσιμης ενέργειας, που θα προκύψουν από τις επιστημονικές έρευνες. Με τη διαφορά ότι η τρέχουσα ενεργειακή μετάβαση δεν γίνεται για λόγους σπανιότητας υλικών αλλά για περιβαλλοντικούς λόγους.

Είναι πλέον ξεκάθαρο -και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο- πως οι εκπομπές άνθρακα πρέπει να μειωθούν άμεσα. Με δεδομένο πως τα ορυκτά καύσιμα είναι η βασική πηγή εκπομπών άνθρακα, το πέρασμα σε πιο «πράσινες», βιώσιμες μορφές ενέργειας είναι μονόδρομος. Εξάλλου, η Συμφωνία του Παρισιού, που έβαλε τις βάσεις της πράσινης μετάβασης, προβλέπει ότι τα κράτη θα περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως κάτω από 1,5 βαθμό Κελσίου, θα ανασχέσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, θα καταθέσουν σχέδια μείωσης των ρύπων και θα τα ανανεώνουν κάθε 5 χρόνια.

Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (και κατά συνέπεια, η Ελλάδα) δεσμεύθηκε πως θα μειώσει τους ρύπους κατά τουλάχιστον 55% μέχρι το 2030 και θα φτάσει σε κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Είναι το περίφημο πρόγραμμα “Fit for 55” το οποίο βασίζεται σε μια σειρά από άξονες που περιλαμβάνουν την ανάπτυξη μηχανισμών μείωσης των αερίων μέσω, για παράδειγμα, της δενδροφύτευσης, τη χρηματοδότηση κρατών αλλά και συγκεκριμένων δράσεων για δίκαιη μετάβαση, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη βελτίωση της ενεργειακής κατανάλωσης, αλλά και την προώθηση των εναλλακτικών καυσίμων και την ανάπτυξη σταθμών για ηλεκτρικά οχήματα. Επιπλέον, σε δημοσιονομικό επίπεδο, το “Fit for 55” προβλέπει φορολογικά μέτρα υπέρ της «πράσινης» ενέργειας, την επιβολή δασμών άνθρακα για εισαγωγές από συγκεκριμένες χώρες αλλά και την φορολόγηση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

Ιδιαίτερη σημασία δίνει επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση στην ενεργειακή μετάβαση στις αστικές περιοχές, οι οποίες και είναι τα πλέον πρόσφορα σημεία για τη μεγαλύτερη δυνατή πρόοδο στη μετάβαση προς ένα σύστημα που θα χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Έτσι, έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους, οι οποίοι περιλαμβάνουν τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20%, την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 20% της κατανάλωσης τουλάχιστον και την εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 20% ή περισσότερο.

Επίσης, όλες οι χώρες της ΕΕ πρέπει να επιτύχουν μερίδιο 10% ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον τομέα των μεταφορών τους.

Πράσινη μετάβαση και Ταμείο Ανάκαμψης

Καταλύτης της ενεργειακής μετάβασης στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια θα είναι το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς περισσότερα από 6 δισ. ευρώ επιδοτήσεων θα διατεθούν με στόχο την υλοποίηση έργων όπως η ενίσχυση των ΑΠΕ, η εύρεση νέων μεθόδων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, η ευρεία προώθηση των ηλεκτροκίνητων μεταφορών και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Σύμφωνα με σχετική οικονομική ανάλυση της Alpha Bank, η διαθέσιμη χρηματοδότηση στα κράτη-μέλη εξειδικεύεται στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα οποία περιλαμβάνουν τις μεταρρυθμίσεις και την επενδυτική ατζέντα κάθε χώρας μέχρι το 2026, με βάση έξι περιοχές πολιτικής που θέτει το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Από τις περιοχές αυτές, εξέχοντα ρόλο έχει η Πράσινη Μετάβαση, στην οποία θα διοχετευθεί το 37% των διαθέσιμων πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, με στόχο τη στήριξη δράσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής αειφορίας και βιωσιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό, ο κλάδος της ενέργειας και οι σχετιζόμενες με αυτόν δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή είναι μείζονος σημασίας.

Για τον λόγο αυτό, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0) έχει ως έναν από τους τέσσερις βασικούς του Πυλώνες την Πράσινη Μετάβαση, προς την οποία θα διοχετευθούν συνολικά 6,026 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του Ταμείου Ανάκαμψης, ήτοι το 1/3 των συνολικών πόρων με τη μορφή επιδοτήσεων. Οι επενδυτικές δράσεις και οι μεταρρυθμίσεις του Πρώτου Πυλώνα κατευθύνονται προς την ηλεκτρική ενέργεια, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το περιβάλλον, τις υποδομές και τον σχεδιασμό τους. Οι δράσεις οι οποίες αφορούν στην ηλεκτρική ενέργεια και τις ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα απορροφήσουν το 53% του Πρώτου Πυλώνα του Προϋπολογισμού του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ το υπόλοιπο 47% θα κατευθυνθεί προς τις υποδομές, τον σχεδιασμό και τον εξοπλισμό περιβαλλοντικών έργων.

Η νέα αγορά ηλεκτρισμού

Παράλληλα, κομβικό σημείο της πράσινης μετάβασης είναι ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος, όπως είχε αναφέρει η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών Αλεξάνδρα Σδούκου. Συγκεκριμένα, ο μετασχηματισμός αυτός θα υλοποιηθεί «με διαφοροποίηση στο ενεργειακό μείγμα, μείωση του λιγνίτη και στροφή στην καθαρή ενέργεια».

Παράλληλα, ζητούμενο είναι η μεγαλύτερη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας καθώς ο στόχος είναι να καλύπτουν το 2030 το 35% της συνολικής κατανάλωσης (σήμερα 18%) και το 61-64% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (σήμερα 25%). Αυτό σημαίνει ότι μέχρι το 2030 οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα αποτελούν τη κύρια πηγή ηλεκτρισμού της χώρας.

Παράλληλα, κομβικός είναι ο ρόλος και της αποθήκευσης ενέργειας ενώ κινήσεις γίνονται και για τη δυνατότητα εγκατάστασης πλωτών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ αλλά και σε μεταγενέστερη φάση της αξιοποίησης του υδρογόνου. Εξίσου σημαντική διαδικασία για την ενεργειακή μετάβαση είναι η απολιγνιτοποίηση, ενώ για τον σκοπό αυτό, το ποσό που θα διατεθεί συνολικά, από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, από το Ταμείο Γιούνκερ και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ξεπερνά τα 5 δισ. ευρώ.

Την ίδια στιγμή, η ανακαίνιση των κατοικιών ώστε να γίνουν λιγότερο ενεργοβόρες παίζει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, με τον κυβερνητικό στόχο να είναι να ανακαινίζονται ενεργειακά περί τις 60.000 κατοικίες κάθε έτος έως το 2030. Επιπλέον, η ηλεκτροκίνηση είναι καθοριστικό βήμα και σε αυτό το πεδίο οι νομοθετικές πρωτοβουλίες αλλά και τα κίνητρα για αγορά ηλεκτρικών οχημάτων έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν καρπούς.

Ο ρόλος των εταιρειών

Όλα τα παραπάνω δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν χωρίς τη συνδρομή των εταιρειών, τόσο εκείνων που δραστηριοποιούνται άμεσα στον κλάδο όσο και εκείνες που έμμεσα επηρεάζουν την ενεργειακή μετάβαση. Στη πρώτη κατηγορία, καθημερινά βλέπουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας να στρέφονται προς τις ΑΠΕ, πραγματοποιώντας επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ τόσο σε ΑΠΕ όσο και στον ενεργειακό τους μετασχηματισμό, με στόχο να παράσχουν «πράσινη» ενέργεια στους πελάτες τους.

Την ίδια στιγμή, άλματα γίνονται και στο κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης όπου καινοτόμες επιχειρήσεις -πολλές εκ των οποίων από τη χώρα μας- αναπτύσσουν εφαρμογές που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση. Είτε μιλάμε για καινοτόμες μεθόδους παραγωγής ενέργειας, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, είτε για εφαρμογές που σχετίζονται με τις πράσινες μετακινήσεις, τα παραδείγματα είναι πολλά και αισιόδοξα ως προς την επίτευξη των πραγματικά φιλόδοξων στόχων στα χρόνια που έρχονται.

Δείτε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece στις εταιρείες που οδηγούν την ενεργειακή μετάβαση