Explainer video: Τι είναι η εξόρυξη βαθέων υδάτων και ποιο το περιβαλλοντικό της κόστος

Η εξόρυξη βαθέων υδάτων, όπως εξηγεί η εφημερίδα Guardian, αποτελεί εδώ και δεκαετίες μια πρόταση αξιοποίησης κρίσιμων μετάλλων και ορυκτών. Με την τεχνολογία όμως να καλπάζει και τον ανταγωνισμό σε διεθνές επίπεδο να κλιμακώνεται, αυτή η πρόταση μπορεί σύντομα να γίνει πραγματικότητα, συμφωνα με τον βρετανικό Guardian.

Το 2025 αναμένεται να είναι μια κρίσιμη χρονιά για τις εξορύξεις, οι οποίες δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα. Τα επόμενα βήματα αναμένεται να συζητηθούν από τη Διεθνή Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας (ISA), σε συναντήσεις που θα έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τον Ιούλιο. Στο φόντο αυτό, εταιρείες εξορύξεων σε όλο τον κόσμο ασκούν πιέσεις για συμφωνία κανονισμών μέχρι το τέλος του έτους, με την προσδοκία να υποβληθούν αιτήσεις για να βάλουν σε τροχιά ενέργειες εξόρυξης το 2026.

Την ίδια στιγμή, ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών, εταιρειών και επιστημόνων πιέζουν για ένα μορατόριουμ, δηλαδή προσωρινή αναστολή ενεργειών που θα έβαζαν φρένο στη δραστηριότητα εξόρυξης βαθέων υδάτων.

Τι είναι όμως η εξόρυξη βαθέων υδάτων και πώς πραγματοποιείται;

Η εξόρυξη βαθέων υδάτων είναι μια μέθοδος εξαγωγής ορυκτών και μετάλλων από τα βάθυ του ωκεανού. Στη διαδικασία αυτή ένα σκάφος που βρίσκεται στην επιφάνεια της θάλασσας, αναπτύσσει υποβρύχια οχήματα εξόρυξης στον πυθμένα της θάλασσας.

Αυτά τα εργαλεία έχουν σκοπό να εξορυγνύουν πολυμεταλλικούς όζους, οι οποίοι μπορούν να παράγουν οξυγόνο, σουλφίδια που βρίσκονται στον πυθμένα της θάλασσας και αποτελούν ηφαιστειακά θειούχα κοιτάσματα (VMS) και κρούστες κοβαλτίου.

• Οι κρούστες κοβαλτίου εντοπίζονται σε υποβρύχιες κορυφογραμμές και υποθαλάσσια βουνά.
• Τα σουφλίδια εντοπίζονται σε υδροθερμικές οπές , όπου εκκενώνονται καυτά, πλούσια σε μέταλλα ρευστά και συσσωρεύονται για να σχηματίσουν εναποθέσεις.
• Τα οζίδια είναι διάσπαρτα στον πυθμένα της θάλασσας σε βάθος που μπορεί να φτάνει από 4.000 έως 6.000 μέτρα.

Ορισμένες, λοιπόν, από αυτές τις πλούσιες σε ορυκτά περιοχές εμπίπτουν στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες των χωρών, δίνοντάς τους την δυνατότητα να πραγματοποιήσουν εξορύξεις όπως αυτές κρίνουν.

Ανάμεσα στις χώρες αυτές που είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον ήταν η Νορβηγία, αν και προς το παρόν έχει σταματήσει τα σχέδιά της.

Η Διεθνής Αρχή των Θαλάσσιων Βυθών (ISA) είναι ένας οργανισμός του ΟΗΕ που αποτελείται από 169 κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι εκείνος ρυθμίζει τις δραστηριότητες στον βυθό της θάλασσας πέρα ​​από τη δικαιοδοσία των εθνών. Αυτή η περιοχή, που ονομάζεται ανοιχτή θάλασσα, καλύπτει το 54% των ωκεανών του κόσμου.

Τα κράτη μέλη πρέπει να υπογράψουν τη σύμβαση του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας – κάτι που, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ δεν έχουν κάνει.

Τριάντα μία 15ετείς συμβάσεις εξερεύνησης έχουν συναφθεί με 22 εργολάβους.

Κάθε μία από αυτές τις συμβάσεις χρειάζεται ένα κράτος χορηγό και η Κίνα, η Ρωσία και η Νότια Κορέα έχουν χρηματοδοτήσει τους περισσότερους. Αυτά τα συμβόλαια έχουν εκδοθεί για μέρη που περιλαμβάνουν τον Ειρηνικό και τον Ινδικό ωκεανό και τη Μεσοατλαντική Κορυφογραμμή.

Σύμφωνα με έρευνες, λοιπόν, οι εξορύξεις βαθέων υδάτων θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά την επιβίωση των θαλάσσιων ειδών. Οι επιστήμονες εκφράζουν την ανησυχία ότι χιλιάδες, αν όχι δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες θα κινδυνεύσουν με εξαφάνιση, σε περιοχές τόσο δυσπρόσιτες, που δεν έχουν καν χαρτογραφηθεί καν στο σύνολό τους.

Είτε πρόκειται για μύδια και γαρίδες που ευδοκιμούν γύρω από υδροθερμικές οπές, είτε για καβούρια, κοράλλια, ανεμώνες που ζουν στις κορυφογραμμές των υποθαλάσσιων βουνών, ή ακόμη και για θαλάσσιους αστερίες και γιγάντια σκουλήκια σε αχανείς υποβρύχιες πεδιάδες, αυτά τα είδη εξακολουθούν να ζουν και να αναπνέουν σε μέρη που ακόμη ο άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να πειράξει.

Οι επιπτώσεις

Τι στοιχεία υπάρχουν μέχρι στιγμής για τις επιπτώσεις των εξορύξεων σε αυτά τα πλούσια οικοσυστήματα;

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο ο θόρυβος που προκαλούν τα εξορυκτικά εργαλεία, καθώς και φώτα που χρησιμοποιούνται για την εν λόγω διαδικασία θα μπορούσαν να διαταράξουν τη θαλάσσια ζωή, τα ιζήματα θα μπορούσαν να θάψουν και να εξαφανίσουν ενδιαιτήματα, θα μπορούσαν να απελευθερωθούν τοξικά στοιχεία στη διαδικασία εξόρυξης, ενώ τα οζίδια που προκύπτουν από αυτή μπορεί να επηρεάσουν ακόμη και τις διαδικασίες παραγωγής οξυγόνου.

Ορισμένοι ερευνητές και ερευνήτριες, δε, υπογραμμίζουν ότι η χρήση ορυκτών ζωτικής σημασίας πρέπει να γίνεται με τρόπο συμβατό με τη συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και εκφράζουν τον φόβο πως η εξόρυξη αυτών των ορυκτών από τον βαθύ ωκεανό δεν πληροί αυτή την προϋπόθεση.

Όπως εξηγούν «ο βαθύς βυθός είναι ένα από τα λιγότερο εξερευνημένα σύνορα της Γης, ωστόσο τα οικοσυστήματά του είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία όχι μόνο των ωκεανών μας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη».