Εκπρόσωπος Ευρωκοινοβουλίου στο CNN Greece: Ζήτημα ασφάλειας η μάχη κατά της παραπληροφόρησης

Μέσα σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναδεικνύεται σε προμαχώνα της αλήθειας, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων (fake news), που απειλούν να υπονομεύσουν θεμελιώδεις δημοκρατικές διαδικασίες.

«Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης αποτελεί σημαντικό μέρος της διαφύλαξης της δημοκρατίας», τονίζει η Delphine Colard, εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μιλώντας αποκλειστικά στο CNN Greece.

«Πρόκειται για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και των εκλογών από την παραπληροφόρηση, τη χειραγώγηση των πληροφοριών και την κακόβουλη επιρροή, ώστε οι πολίτες να μπορούν να κάνουν μια ελεύθερη και ενημερωμένη δημοκρατική επιλογή» τονίζει.

Αξιοποιώντας θεσμικά εργαλεία, καινοτόμες στρατηγικές και ευρύ φάσμα δράσεων, το Κοινοβούλιο δεν περιορίζεται σε παθητική καταγγελία των φαινομένων αυτών. Αντίθετα, ηγείται μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής προσπάθειας για την ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της ενημερωτικής ανθεκτικότητας των πολιτών, ξεκινώντας από τα σχολεία και φτάνοντας έως τις αίθουσες των μεγάλων τεχνολογικών πλατφορμών.

Μέσα από επιτροπές, αυστηρή νομοθεσία, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες και διεθνή συνεργασία, το Ευρωκοινοβούλιο στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη — χρειάζεται εγρήγορση, συμμετοχή και υπεύθυνη πληροφόρηση.

Οι ευρωβουλευτές έχουν υπογραμμίσει επανειλημμένα ότι «η ξένη παρέμβαση αποτελεί σοβαρή παραβίαση των καθολικών αξιών και αρχών στις οποίες βασίζεται η Ένωση» και ότι «τα στοιχεία δείχνουν ότι κακόβουλοι και αυταρχικοί ξένοι κρατικοί παράγοντες και κακόβουλοι μη κρατικοί παράγοντες χρησιμοποιούν τη χειραγώγηση των πληροφοριών και άλλες τακτικές για να παρεμβαίνουν στις δημοκρατικές διαδικασίες της Ένωσης».

Όπως σημειώνει η D. Colard, «όσον αφορά τη χειραγώγηση και την παρέμβαση σε πληροφορίες από το εξωτερικό, οι ευρωβουλευτές ασχολούνται με αυτό το ζήτημα εδώ και πολλά χρόνια».

Το θέμα αυτό βρίσκεται επίσης ψηλά στην ατζέντα του Κοινοβουλίου από την αρχή της 10ης νομοθετικής περιόδου, αναφέρει και τονίζει το γεγονός ότι:

«Η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε κατά τη σύνοδο της ολομέλειας τον Δεκέμβριο διήρκεσε πέντε ώρες, με τη συμμετοχή περισσότερων από 100 ευρωβουλευτών, και πιθανώς να είναι μία από τις μακρύτερες συζητήσεις ολομέλειας στην ιστορία του Κοινοβουλίου».

Γιατί είναι σημαντικό;

Η παραπληροφόρηση δεν είναι πλέον απλώς πρόβλημα των μέσων ενημέρωσης. Αγγίζει τον πυρήνα της δημοκρατίας, επηρεάζει εκλογικές διαδικασίες, διαμορφώνει στάσεις για το κλίμα, τη δημόσια υγεία, τη μετανάστευση και τις διεθνείς κρίσεις.

Η Delphine Colard, σημειώνει ότι «αυτό έχει καταστεί ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας και ασφάλειας της κοινωνίας της Ένωσης στο σύνολό της».

Η ΕΕ και το Ευρωκοινοβούλιο δεν αρκούνται πια μόνο στη ρύθμιση των πλατφορμών – επενδύουν στην ενδυνάμωση των ίδιων των Ευρωπαίων, ξεκινώντας από τα παιδιά.

Τον Δεκέμβριο του 2024, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη σύσταση ειδικής επιτροπής για την ευρωπαϊκή ασπίδα δημοκρατίας, με αποστολή την εξέταση των υβριδικών απειλών και της ξένης παρέμβασης και χειραγώγησης των πληροφοριών και κατά τη σύνοδο της ολομέλειας τον Σεπτέμβριο ενέκριναν την παράταση της θητείας της κατά έξι μήνες.

«Βάσει εντολής των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι Υπηρεσίες του Κοινοβουλίου έχουν εφαρμόσει μια σειρά μέτρων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης», αναφέρει η Εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Δράσεις του Ευρωκοινοβουλίου

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αναγνωρίσει εγκαίρως την απειλή που συνιστά η παραπληροφόρηση για την ποιότητα του δημόσιου διαλόγου και τη λειτουργία της δημοκρατίας. Με σταθερό προσανατολισμό στην υπεράσπιση της αλήθειας και της θεσμικής διαφάνειας, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες που ενισχύουν την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής κοινωνίας απέναντι στις ψευδείς ειδήσεις και την επιρροή ξένων δυνάμεων.

Μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσεων, το Κοινοβούλιο επιβεβαιώνει τον ρόλο του ως πυλώνας της δημοκρατικής εγρήγορσης στην Ευρώπη.

Κάποιες από τις δράσεις είναι:

• Αναγνώριση της απειλής και ειδικές επιτροπές

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε ειδικές επιτροπές για την αντιμετώπιση της ξένης παρέμβασης και της παραπληροφόρησης, όπως την Επιτροπή «European Democracy Shield», η οποία σε διάστημα 12 μηνών αξιολογεί τη σύνδεση της ρητορικής παραπληροφόρησης με την πολιτική διαδικασία. Η επιτροπή εξετάζει, μεταξύ άλλων, τη δράση πλατφορμών, κυβερνοεπιθέσεις, deepfakes και υβριδικές απειλές, και προτείνει μέτρα για την προστασία της δημοκρατίας.

• Πρόταση για κυρώσεις ενάντια σε ξένες παρεμβάσεις

Η Επιτροπή INGE παρουσίασε έκθεση που προτείνει την επιβολή ειδικού καθεστώτος κυρώσεων κατά κρατικών παρεμβάσεων και εκστρατειών παραπληροφόρησης, όπως η χρηματοδότηση πλατφορμών και ακραία πολιτικά δίκτυα.

Οι κυρώσεις θα στοχεύουν σε όσους εκμεταλλεύονται τα μέσα διαδικτύου, πολιτικούς οργανισμούς ή πληροφοριακές υποδομές με επιζήμιους σκοπούς.

• Αντιμετώπιση της ρωσικής/ξένης προπαγάνδας στον πόλεμο της Ουκρανίας

Σε σχετική απόφαση τον Ιανουάριο του 2025, το Κοινοβούλιο καταδίκασε τις παραποιημένες ιστορικές δηλώσεις της Ρωσίας για να νομιμοποιήσει τη στρατιωτική της εισβολή στην Ουκρανία. Ζήτησε την επέκταση κυρώσεων σε ΜΜΕ που διαδίδουν παραπληροφόρηση και την ενίσχυση της υποστήριξης στα εξόριστα ανεξάρτητα ρωσόφωνα μέσα που.

Παράλληλα, εκφράστηκε ανησυχία για την άμβλυνση των ελέγχων σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και υπήρξε επιτακτική ανάγκη για την αυστηρή εφαρμογή του Digital Services Act.

• Προεκλογική ετοιμότητα και ευαισθητοποίηση

Κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου 2024, διαπιστώθηκαν απόπειρες παραπληροφόρησης: ψευδείς πληροφορίες σχετικά με διαδικασίες ψηφοφορίας, καθυστέρηση συμμετοχής, ή στόχευση επίκαιρων θεμάτων όπως η υποστήριξη στην Ουκρανία, το Green Deal και η μετανάστευση.

Εκ μέρους του Κοινοβουλίου και άλλων θεσμών, υπήρξαν εκστρατείες ενημέρωσης, βίντεο στις επίσημες γλώσσες της ΕΕ, φυλλάδια με οδηγίες και δεκάδες δράσεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της πληροφόρησης των ψηφοφόρων.

• Ο Κώδικας Πρακτικής και ο Ψηφιακός Νόμος

Η ΕΕ ενίσχυσε το «Code of Practice on Disinformation» (Κώδικας Πρακτικής για την Παραπληροφόρηση) το 2022, με δεσμεύσεις 44 ενεργειών όπως η αποκόμιση εσόδων από διαφημίσεις που προωθούν παραπληροφόρηση και η διαφάνεια στην πολιτική διαφήμιση. Παράλληλα, ο Ψηφιακός Νόμος (Digital Services Act - DSA) απαιτεί από μεγάλες πλατφόρμες (π.χ. Meta, X, TikTok) να αναλάβουν μέτρα ελέγχου, προσλήψεις fact - checkers σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, φιλτράρισμα AI περιεχομένου και δυνατότητα επιβολής προστίμων έως 6% του κύκλου εργασιών αν δεν συμμορφωθούν.

Οδηγοί για Πολίτες, Παιδιά και Μαθητές: Μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε την παραπληροφόρηση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει πως η ανθεκτικότητα στην παραπληροφόρηση ξεκινά από την εκπαίδευση και την ενημέρωση των ίδιων των πολιτών, από τα σχολικά χρόνια έως την ενηλικίωση. Για τον σκοπό αυτό, θεσμοί της ΕΕ, το Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή αλλά και ανεξάρτητοι οργανισμοί προωθούν ειδικούς οδηγούς και προγράμματα εκπαίδευσης (διαβάστε εδώ αναλυτικά):

1. Οδηγός Πολίτη: «Αναγνωρίζοντας τα Fake News»

Δημιουργήθηκε από την υπηρεσία ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPRS) και απευθύνεται στον μέσο πολίτη. Περιλαμβάνει:

• 10 ερωτήματα που μπορεί να κάνει κανείς για να αξιολογήσει μια είδηση (π.χ. «Ποια είναι η πηγή;», «Υπάρχουν αποδείξεις;»). Δείτε το κουίζ εδώ.
• Πρακτικά παραδείγματα από παραποιημένες ειδήσεις που κυκλοφόρησαν σε ευρωπαϊκές χώρες.
• Οδηγίες για το πώς να αναφέρουμε ψευδές περιεχόμενο σε πλατφόρμες (Facebook, X, YouTube κ.λπ.).
• Προτάσεις αξιόπιστων εργαλείων επαλήθευσης (fact-checking): όπως τα EUvsDisinfo, Snopes, AFP Fact Check, Ellinika Hoaxes κ.λπ.

2. Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία «Μαθαίνω να βλέπω πίσω από τις λέξεις»

Η ΕΕ προωθεί μέσω των εθνικών υπουργείων Παιδείας αλλά και ανεξάρτητων οργανισμών ένα δίκτυο εκπαιδευτικών εργαλείων για παιδιά και εφήβους:

• Για μαθητές 8–12 ετών: Διαδραστικά κόμικς και παιχνίδια με χαρακτήρες που βοηθούν τα παιδιά να εντοπίζουν fake news. Μαθαίνουν τι σημαίνει «ψευδής εικόνα», «παραποιημένος τίτλος» και «πλάνη της αυθεντίας» (διαβάστε εδώ αναλυτικά).
• Για μαθητές 13–18 ετών: Εκπαιδευτικό υλικό σε PowerPoint και podcasts για το μάθημα Πληροφορικής και Κοινωνικής Αγωγής. Αναλύονται παραδείγματα παραπληροφόρησης στα social media, deepfakes και ψευδείς αναρτήσεις. Οι μαθητές καλούνται να φτιάξουν δικά τους «fact-checking projects» με αφορμή επίκαιρα ζητήματα (διαβάστε εδώ αναλυτικά).

Τα προγράμματα αυτά, διανέμονται μέσω του EU School Education Gateway και του European Youth Portal.

3. Η πλατφόρμα EuvsDisinfo

Μια από τις πιο ισχυρές και πρακτικές δημόσιες πλατφόρμες της ΕΕ, που λειτουργεί από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS):

• Καταγράφει καθημερινά περιστατικά παραπληροφόρησης από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς.
• Διαθέτει βάση δεδομένων fake news, επεξηγήσεις, και αναλύσεις της στρατηγικής παραπλάνησης.
• Παρέχει εργαλεία για δασκάλους, φοιτητές και δημοσιογράφους ώστε να ενισχύσουν την «πληροφοριακή τους παιδεία».