Ανοιχτοί δίαυλοι, κόκκινες γραμμές και προετοιμασία για συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, στις 20 Ιανουαρίου θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση για τον πολιτικό διάλογο, ενώ στις 21 Ιανουαρίου θα ακολουθήσει η συνάντηση για τη Θετική Ατζέντα, με τη συμμετοχή των αρμόδιων αντιπροσωπειών των δύο χωρών.

Ανώτατες διπλωματικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας «θα πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε το πρώτο τρίμηνο του 2026» στην Άγκυρα. Όπως επισημαίνουν, η ελληνική πλευρά επιμένει στη διατήρηση του δομημένου διαλόγου, ο οποίος στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: τη Θετική Ατζέντα, τον πολιτικό διάλογο και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Παράλληλα,τονίζουν ότι το υφιστάμενο πλαίσιο επαφών έχει αποδειχθεί λειτουργικό και αποτελεσματικό, καθώς διασφαλίζει τη συνεχή επικοινωνία μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, ακόμη και σε περιόδους αυξημένων περιφερειακών εντάσεων.

Η σχέση που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία δύο χρόνια χαρακτηρίζεται «ικανοποιητική», με συγκεκριμένα αποτελέσματα να αποτυπώνονται σε κρίσιμους τομείς. Το διμερές εμπόριο έχει αυξηθεί σημαντικά, οι μεταναστευτικές ροές έχουν μειωθεί, ενώ παρατηρείται και ελαχιστοποίηση των παραβιάσεων, αν και αυτές δεν έχουν εκλείψει πλήρως και παραμένουν ζήτημα προς διαχείριση, υπογραμμίζουν. Όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές, το γεγονός ότι οι δύο χώρες συνομιλούν συστηματικά έχει συμβάλει καθοριστικά στην αποτροπή κρίσεων.

Το «μεγάλο» ζήτημα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας

Η οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας παραμένει το κεντρικό, άλυτο ζήτημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όπως αναφέρουν ανώτατες διπλωματικές πηγές, πρόκειται για το «μεγάλο υποκείμενο θέμα» που δεν έχει ακόμη ανοίξει ουσιαστικά στο τραπέζι των συνομιλιών.

Η βασική δυσκολία εντοπίζεται στη διαφορετική προσέγγιση του εύρους της συζήτησης, καθώς η Τουρκία επιμένει σε μία ολιστική προσέγγισης συνδέοντας το ζήτημα με άλλα θέματα, τα οποία η ελληνική πλευρά ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται να συζητήσει, ιδίως ζητήματα κυριαρχίας. Θέσεις όπως η αποστρατιωτικοποίηση, οι γκρίζες ζώνες και το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας αποτελούν τουρκικές θέσεις δεκαετιών και συνεχίζουν να δυσχεραίνουν την πρόοδο.

Παρά τις διαφορές, διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι έχει εδραιωθεί ένας σταθερός και εποικοδομητικός δίαυλος επικοινωνίας, ο οποίος έχει συμβάλει στο να αποτρέπονται κρίσεις. «Είναι σημαντικό να κλείνεις κεφάλαια και πληγές», σημειώνουν, προσθέτοντας ότι Ελλάδα και Τουρκία οφείλουν να αγγίζουν και τα δύσκολα θέματα.

Όπως τονίζεται, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις «δεν βρίσκονται στο ψυγείο», παρά τις υπαρκτές διαφωνίες, ενώ η Αθήνα επιδιώκει τη σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας χωρίς την πίεση εντυπωσιακών αποτελεσμάτων και « βεγγαλικών » όπως τονίζουν χαρακτηριστικά.

Το πολυμερές σχήμα 5x5

Αναφορικά με την ελληνική πρωτοβουλία για συνάντηση παράκτιων χωρών της περιοχής στο πλαίσιο ενός πολυμερούς σχήματος 5x5, οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν ότι η Τουρκία δεν έχει τοποθετηθεί ακόμη. Η Ελλάδα δηλώνει υπέρ του διαλόγου και των συναινετικών προσεγγίσεων, αναγνωρίζοντας ωστόσο τις δυσκολίες, λόγω ιστορικών βαρών, του Κυπριακού και της κατάστασης στη Λιβύη. Παρ’ όλα αυτά, η προσπάθεια κρίνεται άξια συνέχισης.

«Άκυρο και ανυπόστατο το τουρκολιβυκό μνημόνιο»

Ισορροπίες ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα επιχειρεί να κρατήσει ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Ακίλα Σάλεχ, λίγες ημέρες μετά την επίσκεψή του στην Ελλάδα. Παρότι επαναλαμβάνει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι άκυρο και νομικά ανυπόστατο, αφήνει ανοιχτό παράθυρο προσέγγισης προς την Τουρκία, δηλώνοντας θετικός σε μια μελλοντική συμφωνία, παρά το γεγονός ότι όπως επισημαίνεται οι δύο χώρες δεν διαθέτουν κοινές ακτές.

Ο Ακίλα Σάλεχ ξεκαθαρίζει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο στερείται νομικής ισχύος, καθώς δεν ακολούθησε τις προβλεπόμενες θεσμικές διαδικασίες στη Λιβύη. Όπως δηλώνει χαρακτηριστικά, «η συμφωνία δεν παρουσιάστηκε στο Κοινοβούλιο και δεν επικυρώθηκε, και αυτό από μόνο του την καθιστά νομικά άκυρη».

Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί η τοποθέτηση του Ακίλα Σάλεχ σε ό,τι αφορά την επήρεια των νησιών στις θαλάσσιες ζώνες. Ο Λίβυος αξιωματούχος φαίνεται να υιοθετεί πλήρως την πάγια και αμφισβητούμενη τουρκική θέση.

«Η απόσταση πρέπει να επανεξεταστεί, και η οριοθέτηση θα πρέπει να βασίζεται στις ηπειρωτικές ελληνικές ακτές, όχι στα νησιά της», υπογραμμίζει, τοποθέτηση που έρχεται σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τις ελληνικές θέσεις.

Ανώτατες διπλωματικές πηγές στην Αθήνα απαντούν με σαφήνεια. «Η θέση είναι σαφής σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Τα ζητήματα αυτά τα επιλύει το διεθνές δίκαιο», αναφέρουν χαρακτηριστικά.Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι, εάν ακόμη και η Μάλτα διαθέτει πλήρη επήρεια, τότε «η Κρήτη έχει χίλιες φορές».

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, σημασία δεν έχουν οι δηλώσεις, αλλά όσα συμβαίνουν στο πεδίο. Υπογραμμίζεται ότι, μέχρι σήμερα, έχει γίνει σεβαστή η μέση γραμμή από τη λιβυκή πλευρά, η οποία συμπίπτει με την ελληνική θεώρηση για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.

Η ελληνική πλευρά διαμηνύει ότι παραμένει ανοιχτή στον διάλογο, ωστόσο η πρόοδος σε μια ενδεχόμενη συμφωνία οριοθέτησης μπορεί να υπάρξει μόνο όταν η Λιβύη αποκτήσει μια ενιαία και διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση.