Η παράξενη ιστορία του «καταραμένου» νομπελίστα φυσικού

Newsroom

Τετάρτη, 16 Μαρτίου 2016 11:00

Η παράξενη ιστορία του «καταραμένου» νομπελίστα φυσικού — Φωτογραφία από το αρχείο του CERN με τη "ματιά" του David Fathi CERN/DAVID FATHI

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι κατατάσσεται ανάμεσα στους πιο λαμπρούς φυσικούς του 20ου αιώνα. Καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας, πρότεινε το ενδεχόμενο ύπαρξης του νετρονίου το 1930, και κέρδισε βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1945, «για την ανακάλυψη της Απαγορευτικής Αρχής» που φέρει το όνομά του.

Όμως, ήταν και «καταραμένος»...

Κάποιες φορές, όταν περπατούσε στο δωμάτιο, κάτι κακό συνέβαινε. Έσπαγαν πράγματα γύρω του. Ο εξοπλισμός δεν δούλευε. Οι φοιτητές του το αποκαλούσαν «Επίδραση του Πάουλι». Αν και θα μπορούσε εύκολα να εξηγηθεί ως σύμπτωση, κάποια πρόσωπα της επιστημονικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Πάουλι, πίστευαν ότι η κατάρα ήταν πραγματική.

Ο γάλλος φωτογράφος Ντέιβιντ Φάθι είχε σοκαριστεί όταν άκουσε για πρώτη φορά αυτό το γεγονός. «Είχα προβληματιστεί αρκετά προσπαθώντας να κατανοήσω, πώς μερικά από τα λαμπρότερα μυαλά της εποχής τους, μπορούσαν να πιστεύουν σε τέτοιες δεισιδαιμονίες», αναφέρει. «Αλλά τώρα νομίζω ότι για να εργαστούν σε έναν τομέα όπως η κβαντική φυσική, μια τόσο αφηρημένη και μακριά από την κοινή διαίσθηση επιστήμη, τότε μάλλον θα πρέπει να έχουν προδιάθεση στο να σκέφτονται πολύ διαφορετικά. Και σίγουρα θα πρέπει να είναι δημιουργικοί και ανοικτοί σε περίεργες ιδέες», συμπλήρωσε.

Ο «μύθος» της κατάρας του Πάουλι, ενέπνευσε τον Φάθι που δημιούργησε την σειρά «Βόλφγκανγκ», η οποία περιλαμβάνει ασπρόμαυρες φωτογραφίες, από την επιστημονική έρευνα που πήγαινε «στραβά». Ο Φάθι χρησιμοποίησε εικόνες από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πυρηνικών Ερευνών, και με χρήση Photoshop δημιούργησε έναν κόσμο όπου το φάντασμα του Πάουλι, στοίχειωνε τους επιστήμονες του CERN. Είναι ένα ανάλαφρο μείγμα πραγματικότητας και φαντασίας, όπου ποτέ δεν είσαι σίγουρος τι είναι πραγματικό και τι όχι.

Το CERN, δημοσίευσε περίπου 120.000 φωτογραφίες αρχείου, από το 1955 και το 1985, στο διαδίκτυο, στα τέλη του 2014. Ο φωτογράφος έχει περάσει πολλές ώρες παρατηρώντας τις αναλυτικά. Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες, δεν είχαν καμία πληροφορία πέρα από μια ημερομηνία, αλλά το όνομα του Πάουλι εμφανιζόταν ξανά και ξανά, σε πίνακες, σε δρόμους και κτίρια. «Η παρουσία του Πάουλι στο αρχείο ήταν εμφανής και την αντιλήφθηκα προτού καν μάθω ποιος ήταν», αναφέρει ο Γάλλος φωτογράφος.

Έτσι ο Φάθι ξεκίνησε να ερευνά έναν από τα πιο συναρπαστικούς «τιτάνες» Φυσικής του 20ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια των τριών δεκαετιών που διδάσκει στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας, ο Πάουλι ανέπτυξε μια φήμη για την κακή τύχη που τον συνόδευε σε κάθε του βήμα. «Υποτίθεται ότι απλά και μόνο η παρουσία του Πάουλι, χαλούσε όλα τα μηχανήματα που υπήρχαν στον χώρο», λέει ο Φάθι.

Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες. Στο πανεπιστήμιο του Γκότινγκεν, το 1920, ένα σημαντικό τμήμα του εξοπλισμού, ανατινάχτηκε, καθώς ο επιστήμονας άλλαζε τρένο. Στα εγκαίνια του Ινστιτούτου της Ζυρίχης, το 1948, ένα πολύτιμο κινεζικό βάζο έσπασε, όταν ο Πάουλι εισήλθε στο δωμάτιο. Μια άλλη ιστορία λέει ότι συνάδελφοι φυσικοί του Πάουλι είχαν προγραμματίσει μια φάρσα στην οποία ένας πολυέλαιος θα έπεφτε όταν εκείνος θα έμπαινε στο δωμάτιο, αλλά η φάρσα δεν λειτούργησε, αποδεικνύοντας την επίδραση στην κακοτυχία του φυσικού.

Όλα αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να απαγορευτεί η είσοδός του στο εργαστήριο του βραβευμένου με Νόμπελ, Όττο Στερν, ενώ και ο ίδιος ο Πάουλι άρχισε να πιστεύει στους ισχυρισμούς ότι είναι «καταραμένος».

Σύμφωνα με τον συγγραφέα Άρθουρ Μίλλερ, ο Πάουλι ήταν ο πρώτος που κατηγορούσε τον εαυτό του όταν κάτι συνέβαινε, έτσι το συζήτησε με τον φίλο και θεραπευτή του Κάρλ Γιάνγκ. «Μερικές φορές μετά από ένα συμβάν, ένιωθε ανακουφισμένος», λέει ο Μίλερ. «Ένοιωθε μια τεράστια ποσότητα ενέργειας να δημιουργείται μέσα του, και αυτή η ενέργεια απελευθερωνόταν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυτά τα γεγονότα».

Ο Φάθι που σπούδαζε μαθηματικά και πληροφορική στο κολλέγιο, πίστευε ότι η «επίδραση του Πάουλι», είναι περισσότερο, δημιούργημα επιστημονικής φαντασίας, παρά επιστήμη. Ωστόσο, ήθελε πολύ να εξερευνήσει αυτό το μύθο. Πέρασε ένα χρόνο επιλέγοντας 60 από τις πιο περίεργες φωτογραφίες του αρχείου του CERN και στη συνέχεια τις «πείραξε» στο Photoshop. Περίπου οι μισές είναι αυθεντικές και οι υπόλοιπες, αποτέλεσμα επεξεργασίας. Καμία δεν έχει λεζάντα, αφενός για να δημιουργηθεί μυστήριο γύρω από αυτές, αλλά και επειδή το CERN δεν ήταν σε θέση να παρέχει πληροφορίες σχετικά με αυτές.

«Εγώ πραγματικά δεν έχω ιδέα τι συμβαίνει με αυτές τις φωτογραφίες», υποστηρίζει ο Φάθι. «Αν εγώ τις επέλεξα, αυτό σημαίνει ότι και εγώ ο ίδιος δεν έχω ιδέα τι το διάολο τρέχει με αυτές».

Οι εικόνες μοιάζουν σαν να είναι βγαλμένες από ταινία του Χίτσκοκ. Είναι δύσκολο να τις κατανοήσεις, και μια περίεργη παρουσία εμφανίζεται σε όλες τους. Αυτοκίνητα φεύγουν από την πορεία τους, άνθρωποι πέφτουν από τις σκάλες, και τσιμεντένια φορτία πέφτουν στην οδό Β. Πάουλι. Ο φυσικός περιστασιακά εμφανίζεται σε κάποιες φωτογραφίες, σε αναμνηστικές απεικονίσεις ή σε πορτραίτα. Μια φανταστική αφήγηση αιωρείται κάπου μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.

Ο Φάθι, είναι ειδήμων στην επεξεργασία εικόνων, κάνοντας δύσκολο να αναγνωριστεί ποιες φωτογραφίες έχουν υποστεί επεξεργασία. Τελικά, η σειρά δείχνει πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να αναλύσει κανείς τον ορθολογισμό και τις δεισιδαιμονίες.

«Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να σκεφτούν τη δημιουργικότητα και την επιστήμη, όπως και τη λεπτή γραμμή μεταξύ γεγονότος και δεισιδαιμονίας», δηλώνει.