Πορτρέτα: Η μαγεία της ανθρώπινης ταυτότητας στην ιστορία της τέχνης

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα πορτρέτα καταγράφουν την ιστορία του ανθρώπου μέσα από τις μορφές του. Σύμφωνα με την Άλισον Σμιθ, επικεφαλής επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτου στο Λονδίνο, τα πορτρέτα συνιστούν τη διασταύρωση πορτρέτου, βιογραφίας και ιστορίας. «Όταν οι άνθρωποι κοιτούν ένα πορτρέτο, έχουν την αίσθηση ότι συναντούν τον ίδιο τον άνθρωπο», εξηγεί.

Από τα εντυπωσιακά πορτρέτα μούμιων Φαγιούμ στην Αίγυπτο μέχρι τα αυτοκρατορικά ψηφιδωτά του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας στη Ραβένα, τα πορτρέτα χρησιμοποιούνταν για να τιμήσουν τους ζωντανούς και τους νεκρούς, αλλά και να ενισχύσουν την εξουσία και την κοινωνική θέση.

Με την Αναγέννηση, το πορτρέτο απέκτησε νέα διάσταση: οι πλούσιοι έμποροι και η άνοδος της αστικής τάξης οδήγησαν σε μια αύξηση της προσωπικής απεικόνισης, ενώ οι γυναίκες καλλιτέχνες όπως η Καταρίνα φαν Χέμεσεν άρχισαν να απεικονίζουν τον εαυτό τους ως δημιουργούς.

Στον 17ο αιώνα, η Γαλλική Ακαδημία καθιέρωσε το πορτρέτο ως το δεύτερο πιο σημαντικό είδος ζωγραφικής μετά την ιστορική ζωγραφική, οδηγώντας στη δημιουργία πορτραϊκών γκαλερί όπως η Gallery of Illustrious Personages στη Φιλαδέλφεια και η Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτου στο Λονδίνο.

Στον 19ο αιώνα, η φωτογραφία και η κοινωνική αλλαγή επέτρεψαν την απεικόνιση ενός ευρύτερου φάσματος της κοινωνίας, ενώ τα αυτοπορτρέτα απέκτησαν καίρια καλλιτεχνική και ψυχολογική σημασία.

Καλλιτέχνες όπως η Πάουλα Μόντερσον-Μπέκερ και η Άλις Νιλ αποτύπωσαν τους αδύναμους, τις γυναίκες και τα κοινωνικά περιθωριακά στρώματα με αξιοπρέπεια, επισημαίνοντας την κοινωνική διάσταση των πορτρέτων. Σήμερα, όπως τονίζει η Σμιθ, τα πορτρέτα αποτελούν πλέον μέσο