Ποιος ήθελε νεκρό τον Καρλ Μαρξ; Η ιστορία μιας απόπειρας δολοφονίας

Ήταν τα τέλη της δεκαετίας του 1840, όταν η Ευρώπη συγκλονιζόταν από επαναστάσεις και φιλελεύθερες εξεγέρσεις. Ο Μαρξ, κυνηγημένος από τις αρχές της Πρωσίας, μετακινούνταν συνεχώς μεταξύ Παρισιού, Βρυξελλών και Κολωνίας, γράφοντας άρθρα και προκηρύξεις που άναβαν φωτιές στα καθεστώτα της εποχής.

Το 1849 εγκαταστάθηκε τελικά στο Λονδίνο, όπου και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του, έχοντας ήδη συνυπογράψει με τον στενό του φίλο Φρίντριχ Ένγκελς το Κομμουνιστικό Μανιφέστο.

Εκείνη την περίοδο, το διεθνές κόμμα της Κομμουνιστικής Ένωσης, που είχε ιδρυθεί το 1847, βρισκόταν σε κρίση. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς πίεζαν για πιο συγκροτημένη δράση, μακριά από «τυχοδιωκτισμούς», ενώ μια αριστερή πτέρυγα υπό τον Αουγκούστ Βίλιχ και τον Καρλ Σάπερ απαιτούσε άμεσες επαναστατικές ενέργειες.

Ο Βίλιχ, πρώην αξιωματικός του πυροβολικού και αριστοκράτης που είχε αποκηρύξει τους τίτλους του για χάρη της επανάστασης, θεώρησε τον Μαρξ υπερβολικά «συμβιβαστικό» και σχεδίασε με τον Γάλλο επαναστάτη Εμανουέλ Μπαρτελεμί τη δολοφονία του.

Η ένταση κορυφώθηκε όταν ο Βίλιχ προκάλεσε τον Μαρξ σε μονομαχία, την οποία εκείνος αρνήθηκε. Στη θέση του πάλεψε ο Κόνραντ Σραμμ, συνεργάτης του στη Neue Rheinische Zeitung. Η μονομαχία έγινε στο Βέλγιο – λόγω της απαγόρευσης στη Βρετανία – και ο Σραμμ τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι, αλλά επέζησε.

Η διάσπαση της Κομμουνιστικής Ένωσης δεν άργησε να οδηγήσει στη διάσημη Δίκη της Κολωνίας το 1852, όταν επτά μέλη καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση. Ο Μαρξ παρέμεινε στο Λονδίνο, γράφοντας το μνημειώδες Κεφάλαιο και αφήνοντας παρακαταθήκη που θα επηρέαζε τις επαναστατικές ιδέες του 20ού αιώνα.

Ο Βίλιχ, αντίθετα, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολέμησε στον Εμφύλιο Πόλεμο με τον στρατό της Ένωσης, φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του συνταγματάρχη. Επέστρεψε για λίγο στη Γερμανία το 1870, αλλά η Πρωσική Στρατιωτική Ηγεσία απέρριψε τη συμμετοχή του στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο. Πέθανε τελικά το 1878 στο Οχάιο.

Παρά τη διαμάχη τους, ο ίδιος ο Μαρξ αναγνώρισε αργότερα την αξία του πρώην αντιπάλου του, σημειώνοντας: «Στον Αμερικανικό Εμφύλιο, ο Βίλιχ απέδειξε ότι είναι κάτι περισσότερο από ένας οραματιστής».

Η υπόθεση αυτή αποκαλύπτει πόσο εύθραυστες ήταν οι ισορροπίες στο εσωτερικό των πρώτων σοσιαλιστικών κινημάτων, όπου ακόμη και οι πιο στενοί σύντροφοι μπορούσαν να μετατραπούν σε θανάσιμους εχθρούς.