Αργυρώ Ταμβάκου: «Η Αντιγόνη είναι το χειρόφρενο που μας σταματά για να δούμε τον κόσμο αλλιώς»

Η σκηνοθέτις και ηθοποιός Αργυρώ Ταμβάκου έχει χτίσει την πορεία της στο θέατρο με επιλογές τολμηρές, που συνδυάζουν την παράδοση με μια σύγχρονη, πειραματική ματιά. Στην πιο πρόσφατη δουλειά της, την παράσταση «Αντιγόνη | The Handbrake Project», ανεβαίνει στο BLUEBOX Creative Studio και επανασυστήνει τον διαχρονικό μύθο του Σοφοκλή μέσα από ένα απρόσμενο σκηνικό: ένα αυτοκίνητο που γίνεται χώρος δράσης, μνήμης και σύγκρουσης.

Η Ταμβάκου δεν αντιμετωπίζει την «Αντιγόνη» ως μια ακόμα τραγωδία του ρεπερτορίου, αλλά ως ένα ζωντανό, επίκαιρο σχόλιο πάνω στην εξουσία, την αντίσταση και το ηθικό δίλημμα. Η σκηνοθετική της ματιά συνδυάζει τον ρεαλισμό με το σωματικό θέατρο, ενώ το κείμενο αποκτά νέα ενέργεια μέσα σε μια ατμόσφαιρα που παίζει με το γνώριμο και το ξένο.

Με αφορμή αυτή την παράσταση που κάνει πρεμιέρα στις 20 Οκτωβρίου, η δημιουργός μιλά στο CNN Greece για τις προκλήσεις του έργου, την ανάγκη να ξαναδιαβάσουμε την τραγωδία με τα μάτια του σήμερα, αλλά και για το προσωπικό της όραμα γύρω από την τέχνη που αντλεί δύναμη από το παρελθόν για να συνομιλήσει με το παρόν.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με την Αργυρώ Ταμβάκου:

Τι σας οδήγησε στην ιδέα να χρησιμοποιήσετε ένα αυτοκίνητο ως σκηνικό χώρο; Πώς συνδέεται με τον κόσμο της Αντιγόνης;

Αργυρώ Ταμβάκου: Εδώ και πολλά χρόνια είχα στο μυαλό μου μια παράσταση που να μπορεί να ταξιδεύει αυτούσια, με όλο της το σκηνικό, και να παίζεται σε χωριά ή απομακρυσμένα νησιά που στερούνται θεατρικών χώρων. Πάντα με γοήτευαν τα μπουλούκια∙ οι θίασοι που γύριζαν τον τόπο, έστηναν σκηνές και έφερναν το θέατρο σε κάθε γωνιά. Ίσως η ζωή τους να μην ήταν εύκολη, όμως κουβαλούν έναν ιδιαίτερο ρομαντισμό και αποδεικνύουν την αναγκαιότητα του θεάτρου πέρα από τις μεγάλες πόλεις. Tα αυτοκίνητα μας έχουν κατακλύσει. Είναι παντού. Περισσότερο τα υπηρετούμε, παρά μας εξυπηρετούν. Έτσι, σκέφτηκα να χρησιμοποιήσουμε ένα από αυτά στο θέατρο! Να το δούμε, δηλαδή και σε μία άλλη χρήση! Το αμάξι χρησιμοποιήθηκε ως πλατφόρμα και όχι σαν αντικείμενο που επηρεάσε δραματουργικά την παράσταση. Για την «Αντιγόνη» το αμάξι είναι ανάκτορο, σύμβολο εξουσίας, είναι το «μέσα» που δεν βλέπουμε, είναι η μήτρα που από εκεί γεννιούνται όλα.

Ο υπότιτλος The Handbrake Project είναι πολύ ιδιαίτερος. Τι συμβολίζει το «χειρόφρενο» για εσάς;

Αργυρώ Ταμβάκου: Το “Handbrake Project” αφορά μία σειρά παραστάσεων που ονειρεύομαι να υλοποιηθούν με σκηνικό ένα αμάξι. Ανυπομονώ να ανακαλύψω πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η πλατφόρμα και σε άλλα έργα! «Τραβάμε χειρόφρενο» και παίζουμε την παράσταση μας σε ένα γκαράζ, σε μια πλατεία, σε ένα προαύλιο! Το χειρόφρενο διακόπτει την εξωτερική ροή και ενεργοποιεί το σώμα ή/και το μυαλό μας! Έτσι δεν γίνεται και στο θέατρο;

Πώς δουλέψατε με τον Χορό, που έχει τόσο κεντρικό ρόλο στην τραγωδία;

Αργυρώ Ταμβάκου: Ο χορός των γερόντων! Το μεγαλείο του Σοφοκλή! Έχουν απίστευτες ατάκες, λένε μεγάλες σοφίες και αποστασιοποιούνται εντυπωσιακά από τα γεγονότα. Διάβασα πολλές φορές το έργο υπό διάφορα πρίσματα και δεν μπορούσα να κατατάξω κάπου τον χορό. Περίμενα να πάρει θέση, δεν έπαιρνε. Περίμενα να στηρίξει το «δίκαιο», δεν το έκανε. Περίμενα να συμπονέσει, επ ουδενί. Μου φαινόταν έως απόμακρος συναισθηματικά και τότε, σκέφτηκα τις ειδήσεις και τους ανθρώπους στα καφενεία που βλέπουν τηλεόραση και όλα τα σχολιάζουν σαν να ξέρουν τα πάντα και χωρίς να εμπλέκονται συναισθηματικά. Διάβασα, λοιπόν, το έργο έτσι και ξαφνικά έβγαζαν όλα νόημα! Ήταν ο προ - παππούς μου, ήταν ο παππούς μου, ήταν οι συγχωριανοί του, ήταν όλοι οι ψηφοφόροι της Ελλάδας… Φοβισμένοι, βαθιά απογοητευμένοι, χαρούμενοι, ωστόσο, που ανασαίνουν και ζουν. Έτσι, ακριβώς τους δούλεψα. Σώμα, ρούχα, εκφορά λόγου. Το σκηνικό συμπλήρωσαν το τραπεζάκι και οι καρέκλες από την αυλή της γιαγιάς μου, αλλά και η τηλεόραση της. Έχει ενδιαφέρον ότι στην πρώτη πρόβα που κάναμε για τον χορό των γερόντων, με ξεκάθαρη πια τη σκηνοθετική οπτική, χτύπησε το τηλέφωνο μου και ο μπαμπάς μου μου ανακοίνωσε ότι πέθανε ο παππούς. Αυτές οι περίεργες συγκυρίες της ζωής…

Η παράσταση έχει ταξιδέψει και σε ανοιχτούς χώρους. Πώς αλλάζει η ενέργεια του έργου όταν παίζεται εκτός θεατρικής αίθουσας;

Αργυρώ Ταμβάκου: Είναι η πρώτη φορά που θα παίξουμε σε κλειστό χώρο. Ακόμα και οι πρόβες του στησίματος έγιναν σε ένα πάρκο στην Αθήνα! Δεν ξέρω, ακόμα, τι θα αλλάξει στον κλειστό χώρο, ξέρω όμως ότι ο εξωτερικός χώρος μπορεί να σε κουράζει, αλλά σε ξεδιπλώνει και σε «ανοίγει» σαν ηθοποιό, σαν άνθρωπο. Σου υπενθυμίζει το ρυθμό της ζωής. Τον φυσιολογικό ρυθμό.

Την ίδια περίοδο που εσείς κάνετε πρόβες, υπάρχουν πατέρες στο Σύνταγμα που διενεργούν απεργία πείνας με αίτημα να τους επιτρέψουν να ξεθάψουν τα παιδιά τους. Πόσο τραγικά επίκαιρος είναι ο λόγος του Σοφοκλή σήμερα;

Αργυρώ Ταμβάκου: Έχουν περάσει μόνο 2500 χρόνια από όταν ο Σοφοκλής έγραψε την «Αντιγόνη», ενώ ο πλανήτης πειραματίζεται με το ανθρώπινο είδος για πάνω από 2 εκατομμύρια χρόνια! Είμαστε πιο κοντά, απ’ ότι πιστεύουμε στις αρχαίες τραγωδίες. Σήμερα που γράφω τη συνέντευξη, δόθηκε η άδεια να γίνει η εκταφή των παιδιών, μόνο για ταυτοποίηση. Οι άνθρωποι στις κοινωνίες, από την εποχή του Σοφοκλή μέχρι σήμερα, δυσκολεύονται να ακούσουν πραγματικά ο ένας τον άλλον, να αφουγκραστούν ο ένας τον άλλον και αυτό το χαρακτηριστικό, όσο πάει και χειροτερεύει. Κοινός παρονομαστής θα μπορούσαν να είναι ίσως η εξουσία, το χρήμα, η πατριαρχεία. Ποιός ξέρει; Όσο για την αντιμετώπιση του δυστυχήματος των Τεμπών θα απαντήσω με μία φράση του Σοφοκλή, ειπωμένη από τον Κρεόντα: «Και λοιπόν; Θα μου πει ένας λαός τι πρέπει να διατάζω;»

Είστε και σκηνοθέτρια και ερμηνεύτρια στην παράσταση. Πώς ισορροπείτε αυτούς τους δύο ρόλους;

Αργυρώ Ταμβάκου: Θαυμάζω τους ανθρώπους που μπορούν και ισορροπούν τη σκηνοθεσία και την ερμηνεία. Προσωπικά το θεωρώ παράνοια! Δεν θα το τολμούσα, ειδικά στην «Αντιγόνη». Στην πρώτη διανομή είχα τη χαρά και την τύχη, να σκηνοθετήσω στον ρόλο της «Αντιγόνης» την Ανδριανή Κυλάφη. Εξαιρετική ηθοποιός και, επίσης, εξαιρετική η δουλειά της πάνω στον ρόλο. Έτσι, όταν τέθηκε το ζήτημα της δεύτερης διανομής, κυρίως λόγω χρόνου, ανέλαβα και τον ρόλο της «Αντιγόνης». Παραμένει παράνοια, αν με ρωτάτε!

Σε μια εποχή γεμάτη ταχύτητα και θόρυβο, τι σημαίνει για εσάς «παύση» ή «χειρόφρενο» στη ζωή;

Αργυρώ Ταμβάκου: Να ζεις τη στιγμή που βρίσκεσαι, όποια κι αν είναι, και να ζεις το κάθε σου συναίσθημα στη στιγμή του. Όσα, δηλαδή, ξεχνάμε μέσα στην ημέρα. Κλισέ, αλλά πραγματικό!

Ποια εμπειρία ή πρόσωπο σάς διαμόρφωσε πιο καθοριστικά ως καλλιτέχνιδα;

Αργυρώ Ταμβάκου: Η γέννηση της κόρης μου και η μετάβαση μου από κόρη σε μαμά.