«Δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν θρύλο με την επιστήμη»: Ο αιώνας αναζήτησης του Τέρατος του Λοχ Νες

Μια φευγαλέα ματιά ενός συνεσταλμένου ξενοδόχου στα νερά της Σκωτίας το 1933 ήταν αρκετή για να γεννηθεί ένας από τους πιο ανθεκτικούς σύγχρονους μύθους: το Τέρας του Λοχ Νες. Έκτοτε, για σχεδόν έναν αιώνα, το πλάσμα που οι ντόπιοι αποκαλούν «Νέσι» έχει θρέψει τη φαντασία επιστημόνων, κυνηγών θησαυρών και τουριστών, μετατρέποντας τη λίμνη του Λοχ Νες σε σημείο λατρείας για μυθοθήρες κάθε ηλικίας.

Η επιστήμη εναντίον του θρύλου

Το 1987, η αποστολή Operation Deepscan επιχείρησε να δώσει οριστική απάντηση στο ερώτημα: υπάρχει τελικά το Τέρας του Λοχ Νες;
Είκοσι τέσσερα σκάφη εξοπλισμένα με τελευταίας τεχνολογίας σόναρ παρατάχθηκαν σε όλο το μήκος της λίμνης, αξίας περίπου 1 εκατομμυρίου λιρών. Για μία εβδομάδα, οι επιστήμονες «χτένιζαν» τα νερά, σαρώντας τα βάθη της λίμνης σε αναζήτηση του άπιαστου πλάσματος.

Αν και κανένα τέρας δεν εντοπίστηκε, οι ανιχνευτές κατέγραψαν τρία «ανεξήγητα σήματα» κοντά στα ερείπια του κάστρου Ούρκχαρτ, τα οποία έδειχναν την παρουσία μεγάλων κινούμενων αντικειμένων στα νερά. Ήταν απλώς φώκιες ή κοπάδια σολομών; Ή μήπως κάτι άλλο;

Ο επικεφαλής της αποστολής, Adrian Shine, δήλωσε στο BBC:

«Αν επρόκειτο για ένα ψάρι στο μέγεθος που δείχνουν τα δεδομένα, τότε οι αυτόπτες μάρτυρες θα ένιωθαν δικαιωμένοι. Δεν νομίζω πως κανείς θα απογοητευόταν».

Το αποτέλεσμα θεωρήθηκε «μη αποδεδειγμένο» — όπως χαρακτηριστικά λέει και το σκωτσέζικο δίκαιο. Ο δημοσιογράφος του BBC Clive Ferguson έκλεισε το ρεπορτάζ του με τη φράση που έμεινε στην ιστορία:

«Αν μη τι άλλο, το Operation Deepscan απέδειξε ένα πράγμα· δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν θρύλο με την επιστήμη.»

Η γυναίκα που «είδε» πρώτη το Νέσι

Η σύγχρονη ιστορία του τέρατος ξεκινά το 1933, όταν η ξενοδόχος Άλντι Μακάι (Aldie Mackay) ισχυρίστηκε ότι είδε κάτι «μεγάλο, μαύρο και γυαλιστερό» να αναδύεται από τα ήρεμα νερά.
«Η επιφάνεια της λίμνης ήταν λεία, σαν να την είχε σιδερώσει κανείς», θυμόταν η ίδια χρόνια αργότερα. «Ξαφνικά εμφανίστηκε κάτι – θα μπορούσε να ήταν ελέφαντας ή φάλαινα. Βγήκε, έκανε έναν κύκλο και εξαφανίστηκε.»

Η ιστορία της μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα, ώσπου έφτασε στον δημοσιογράφο Άλεξ Κάμπελ, ο οποίος το 1933 ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “Loch Ness Monster” σε εφημερίδα. Από εκεί και πέρα, η φήμη εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά.

Η ίδια, πάντως, δήλωνε αργότερα ότι δεν είχε ποτέ πρόθεση να «προσελκύσει τουρίστες»:

«Μας κατηγορούν πως το εφεύραμε για να φέρουμε κόσμο. Δεν θα μπορούσα να σκεφτώ κάτι τόσο ευφάνταστο!»

Από κυνηγούς μέχρι... ελέφαντες

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’30, η «Νεσιμανία» είχε σαρώσει τη Βρετανία.
Η Daily Mail μάλιστα προσέλαβε τον κυνηγό Marmaduke Wetherell να εντοπίσει το πλάσμα, ο οποίος όμως αποδείχθηκε απατεώνας — τα «ίχνη» που παρουσίασε ήταν αποτύπωμα ποδιού ιπποπόταμου από σταχτοδοχείο!

Η διάσημη φωτογραφία του 1934 —το λεγόμενο «χειρουργικό στιγμιότυπο», που απεικόνιζε ένα μακρύ, λαιμοειδές πλάσμα— αποδείχθηκε δεκαετίες αργότερα κατασκευασμένη. Ωστόσο, θεωρίες συνέχισαν να ξεπηδούν: το 1979, ο φυσιοδίφης Dennis Power πρότεινε ότι το «τέρας» ήταν στην πραγματικότητα ελέφαντας που κολυμπούσε με την προβοσκίδα του έξω από το νερό.

Το 2006, ο παλαιοντολόγος Neil Clark από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης υποστήριξε ότι το Νέσι ίσως ήταν... ελέφαντες τσίρκου που λούζονταν στη λίμνη κατά τη διάρκεια περιοδειών κοντά στο Ίνβερνες.

Η μαγεία του Νέσι ζει ακόμα

Από τις επιστημονικές αποστολές έως τους μουσικούς που προσπαθούν να δελεάσουν το πλάσμα με τρομπόνι, ο θρύλος του Λοχ Νες συνεχίζει να επιβιώνει ανάμεσα στην πίστη και την περιέργεια.
Όπως είπε κάποτε ο μουσικός Bob Samborski, που το 1976 επιχείρησε να «τραγουδήσει» στο Νέσι με το τρομπόνι του:

«Αν βγει από το νερό, είτε θα γίνω διάσημος και πλούσιος — είτε θα με φάει και κάποιος άλλος θα γίνει πλούσιος.»

Κι έτσι, σχεδόν έναν αιώνα μετά, το μυστήριο του Λοχ Νες παραμένει άλυτο — όχι γιατί η επιστήμη δεν το έχει ερευνήσει αρκετά, αλλά γιατί, όπως είπε εύστοχα το BBC το 1987:

«Δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν θρύλο με την επιστήμη».