Ο ξεχωριστός βιότοπος της Σχοινούσας

Το Μερσίνι, δηλαδή το λιμάνι του νησιού, θεωρείται από τα καλύτερα καταφύγια μικρών σκαφών στη περιφέρεια των Κυκλάδων. Βασικοί οικισμοί είναι η Παναγιά ή Σχοινούσα, (βρίσκεται σε απόσταση 1.2 χλμ. από το λιμάνι) και η Μεσαριά, στα βόρεια του νησιού.

Στο λιμάνι, υπάρχουν λιγοστά σπίτια, μερικές ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Επίσης,το νησί, διαθέτει ιατρείο και ελικοδρόμιο. Υπάρχει καθημερινή ακτοπλοϊκή σύνδεση με τη Νάξο και τις υπόλοιπες Μικρές Κυκλάδες αλλά δεν υπάρχουν δημόσια μέσα μεταφοράς στο νησί. Οι μετακινήσεις γίνονται με αυτοκίνητο ή με τα πόδια. Υπάρχουν δίκυκλα προς ενοικίαση και σκαφάκι για εκδρομές.

Σύμφωνα με το Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, το νησί ανήκει στο δίκτυο βιοτόπων Natura 2000. Η αυτοφυής χλωρίδα της Σχοινούσας αποτελείται από κυρίως δύο Μεσογειακά είδη βλάστησης, της μακκίας (υψηλοί θάμνοι, όπως το πουρνάρι και το σχίνο) και της φρυγανικής (χαμηλοί θάμνοι, όπως το δεντρολίβανο, το ρείκι, το φασκόμηλο, το θυμάρι, η λεβάντα και τα φρύγανα). Έχει ελιές, κουμαριές και μυρτιές καθώς και βολβώδη όπως, κρόκο, υάκινθο, τουλίπα και διάφορα είδη ορχιδέας.

Στο θαλάσσιο οικοσύστημα της περιοχής βρίσκει καταφύγιο η φώκια Μonachus monachus, στη θάλασσα εμφανίζονται δελφίνια και το θηλαστικό φαλαινοειδές Phocοena phocoena. Στη Σχοινούσα υπάρχουν τα ερπετά Elaphe quatuorlineata, Hemidactylus turcicus, Podarcis erhardii και Cyrtodactylus kotschyi.

Η ακτογραμμή της Σχοινούσας, έχει πολλούς όρμους και περίπου δεκαπέντε ήσυχες παραλίες που προσφέρονται για κολύμπι όπως, το Φύκιο, ο Αλμυρός, η Λιόλιου, η Φουντάνα, ο Γερολιμνιώνας, το Λιβάδι, η Αλιγαριά, η Ψιλή Άμμος, το Τσιγκούρι. Στη Σχοινούσα, στο δρόμο μεταξύ Χώρας και λιμανιού, βρίσκεται η Σπηλιά του Μανιάτη με τα μαύρα βράχια.

Η ονομασία

Ο Πλίνιος στα κείμενά του, την αποκαλεί με το σημερινό της όνομα, {σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Στ. Μάνεση οφείλεται στο σχίνο (pistacia lentiscus)}, το θαμνώδες φυτό που ευδοκιμεί σε όλο το νησί. Ωστόσο, σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή πήρε το όνομά της από τον Ενετό άρχοντα Σχινόζα. Τα ευρήματα των ανασκαφών στο χερσαίο και στο θαλάσσιο χώρο του νησιού (τα περισσότερα από τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό μουσείο Νάξου), βεβαιώνουν ότι η Σχοινούσα υπήρξε σημαντική περιοχή του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού (3200-2800 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του νέου λιμανιού στην περιοχή Λιβάδι, ανακαλύφθηκε σημαντικός αρχαιολογικός χώρος Ελληνιστικής-ρωμαϊκής περιόδου.

Το νησί συνέχισε να κατοικείται την Βυζαντινή περίοδο αναπτύσοντας πλούσια εμπορική δραστηριότητα. Οι όρμοι Μερσίνη, Σιφνέικο, Λιόλιου, Μπαζαίου και Γερολιμνιώνα υπήρξαν ορμητήρια πειρατών, ενώ την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί ερημώθηκε και περιήλθε διοικητικά και ιδιοκτησιακά, στη Μονή Χοζοβιώτισσας της Αμοργού. Μετά την απελευθέρωση, οι καλόγεροι της Μονής εγκατέστησαν στο νησί οικογένειες από την Αμοργό και έτσι η Σχοινούσα άρχισε πάλι να κατοικείται.