H ελληνική λέξη που δεν μπορεί να μεταφραστεί

Το BBC αναζητώντας τη σημασία της λέξης, υπογραμμίζει τα συμπεράσματα που μπορεί να βγάλει κάποιος ακούγοντας ντόπιους Έλληνες να περιγράφουν τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο».

Αρχικά, συμπεραίνεται στο άρθρο ότι η λέξη αυτή στο βρετανικό αναγνωστικό κοινό περιγράφεται ως «αγάπη για την τιμή». Ωστόσο, ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι η μετάφραση είναι ανεπαρκής να περιγράψει το πραγματικό νόημα της λέξης. Και αυτό γιατί μέσα σε μόνο τέσσερις συλλαβές, συμπυκνώνει πολλές αρετές, που απλά είναι αδύνατον να μεταφραστούν σε μία μόνο λέξη.

Ο Σταβ Δημητρόπουλος, διηγείται μία ιστορία που εκτυλίχθηκε στο Τολό του νομού Αργολίδας. Εκεί ένας Γερμανός δημόσιος υπάλληλος και συγγραφέας, ο Ανδρέας Ντέφνερ, έμαθε κατά λάθος τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο».

«Καλημέρα, πώς είστε;» τον ρώτησε μία μέρα η γιαγιά Βαγγελιώ, η ιδιοκτήτρια της πανσιόν όπου διέμενε ο ίδιος. «Έτσι κι έτσι» απάντησε ο Γερμανός.

Η απάντηση αυτή έκρυβε πολλά όμως. Έτσι, μετά από λίγο η γιαγιά Βαγγελιώ και η κόρη της Ειρήνη, του ετοίμασαν ένα πιάτο ζεστής κοτόσουπας. Την ώρα που εκείνος απολάμβανε το γεύμα του, τα βλέμματα τόσο της ηλικιωμένης όσο και της κόρης της ήταν καρφωμένα πάνω του. Λίγο αργότερα ο Ντέφνερ ρώτησε προβληματισμένος τον γιο της ιδιοκτήτριας, τον Περικλή, τι ακριβώς είχε συμβεί.

«Είπες στην Βαγγελιώ ότι δεν αισθανόσουν καλά;», τον ρώτησε ο Περικλής. «Ορίστε; Απλά είπα ότι ήμουν έτσι κι έτσι», απάντησε ο τουρίστας. «Αν απαντήσεις "έτσι κι έτσι", οι ντόπιοι νομίζουν ότι είσαι άρρωστος και το φιλότιμό τους τους κάνει να θέλουν να σε βοηθήσουν να αισθανθείς καλύτερα. Έτσι εξηγείται η σούπα», του εξήγησε ο Περικλής χαμογελώντας.

Αυτή λοιπόν ήταν η πρώτη εμπειρία του Ανδρέα με το «φιλότιμο» για το οποίο έγραψε ολόκληρο βιβλίο:«Filotimo!: Abenteuer, Alltag und Krise in Griechenland».

Στη συνέχεια, το BBC ρώτησε πολλούς Έλληνες για το τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο» και έλαβε πληθώρα απαντήσεων. «Να κάνεις το σωστό», λέει η γιατρός Πηνελόπη Καλαφάτη. «Να αγαπάς και να τιμάς τον Θεό και την κοινωνία», απαντά ο ιερέας Νικόλας Παπανικολάου. «Να προσπαθείς για την τελειότητα» λέει ο ηθοποιός Κωστής Θωμόπουλος. «Να βγαίνεις από την "ζώνη άνεσης" σου για να βοηθήσουμε κάποιον που έχει ανάγκη», λέει η Τατιάνα Παπαδοπούλου, εθελόντρια στο κέντρο υποδοχής προσφύγων στη Μαλακάσα.

Το βρετανικό μέσο παρατηρεί ότι και οι ίδιοι οι Έλληνες δυσκολεύονται να δώσουν μια ορθή ερμηνεία της λέξης και κάνει μια αναδρομική διήγηση για το πως η έννοια αυτή έχει εξελιχτεί και έχει αλλάξει στο πέρασμα των χρόνων.

Καταλήγει όμως στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει μετάφραση.

Ο Ντέφνερ πάντως ετοιμάζει τις βαλίτσες του για να επισκεφθεί για ένα ακόμη καλοκαίρι την πανσιόν της γιαγιάς Βαγγελιώς. «Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για το φιλότιμο;», τον ρωτά ο δημοσιογράφος του BBC.

«Δυο - τρεις θετικές σκέψεις, ένα λίτρο όρεξη για ζωή, 500 γραμμάρια φιλοξενίας, 10 σταγόνες συμπάθειας, μια ουγκιά υπερηφάνειας, αξιοπρέπεια και η εσωτερική φωνή μας» απαντά.