Κορωνοϊός στην Ελλάδα: Έρευνα – Γιατί αντιμετωπίζουμε διαφορετικά την πανδημία

Η πρώτη έρευνα η οποία διερευνά το ρόλο των θετικών συναισθημάτων στην πανδημία της νόσου COVID-19, βρίσκεται σε εξέλιξη στη χώρα μας από το Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και την Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας, υπό τον τίτλο «Θετική Ψυχολογία και COVID-19». Είναι από τις πρώτες έρευνες –αν όχι η πρώτη- που ξεκίνησαν στην Ελλάδα από πανεπιστημιακά ιδρύματα, για να διερευνήσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας, με την πορεία της νόσου και τα περιοριστικά μέτρα να διαμορφώνουν καθημερινά μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους τους πολίτες.

Ο Καθηγητής Ψυχολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας, Αναστάσιος Σταλίκας μίλησε στο CNN Greece και τη Διονυσία Προκόπη για την υπό εξέλιξη έρευνα και τη συμβολή της Θετικής Ψυχολογίας ως εξειδικευμένου κλάδου της Ψυχολογίας στη διαμόρφωση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας.

Η έρευνα

Στόχος της έρευνας «Θετική Ψυχολογία και COVID-19» είναι να αποτυπώσει πώς οι Έλληνες αντιμετωπίζουν την πανδημία, πώς την αξιολογούν, πόσο πολύ έχουν επηρεαστεί από αυτήν, σε επίπεδο πρακτικό, οικονομικό αλλά και ψυχολογικό και ποιοι φαίνεται να είναι εκείνοι οι παράγοντες οι οποίοι τους θωράκισαν, ούτως ώστε να την αντιμετωπίσουν με ψυχραιμία και αποστασιοποίηση, σε σχέση με αυτούς που η πανδημία τους τρόμαξε, τους απομόνωσε, τους έκανε να νιώσουν πολύ μεγάλη απειλή, μεγάλη αβεβαιότητα, μεγάλη ανασφάλεια.

Το πρώτο «χαστούκι» που έφερε η πανδημία ήταν ο φόβος του θανάτου, το δεύτερο ήταν ότι «κλειστήκαμε μέσα» και ξαφνικά κάποιοι βρέθηκαν μόνοι τους, χωρίς να έχουν τους ανθρώπους να τους στηρίξουν. Το τρίτο «χαστούκι» ήταν το «τι θα γίνει με τα οικονομικά μου, πώς θα επιβιώσω». Η έρευνα μετράει και τα τρία αυτά χαστούκια, υπό ένα όμως διαφορετικό πρίσμα. Οι περισσότερες έρευνες προσεγγίζουν το θέμα της πανδημίας προσπαθώντας να αποτυπώσουν πώς, σε ποιο βαθμό και ποιους επηρέασε αυτό το γεγονός, για παράδειγμα άνδρες-γυναίκες, νέους-ηλικιωμένους, παντρεμένους-ανύπαντρους κτλ. «Αυτές οι έρευνες προσπαθούν να αποτιμήσουν την καταστροφή, πόσο αυξήθηκαν οι φοβίες, πόσο αυξήθηκε η κατάθλιψη, η μοναξιά, η ενδοοικογενειακή βία, πολύ σημαντικά ερωτήματα, για να καταλάβουμε πόσο δυνατό χαστούκι ήταν αυτή η πανδημία για την ψυχή μας. Η δική μας, είναι ακριβώς η ανάποδη ερώτηση: ποιοι είναι αυτοί που αντιστάθηκαν περισσότερο; Ποιοι είναι αυτοί που κατάφεραν να βγουν αλώβητοι ή λιγότερο λαβωμένοι μέσα από αυτή τη διαδικασία;» εξηγεί ο κ. Σταλίκας.

Γιατί, όμως, οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά σε σχέση με την ψυχραιμία ή τον φόβο; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τη στάση του καθενός; «Διερευνούμε αν οι άνθρωποι που έχουν μια πιο αισιόδοξη στάση, αντιμετωπίζουν διαφορετικά αυτήν την πανδημία: αν βιώνω θετικά συναισθήματα και σε ποιο βαθμό τα βιώνω, τη στάση ζωής, την κοινωνική στήριξη, τι ρόλο παίζουν αυτές οι μεταβλητές στο πώς αξιολογώ την πανδημία, πόσο με ζορίζει, πόσο σοβαρή είναι για εμένα. Oι ψυχικά ανθεκτικοί, είναι όντως αυτοί που βιώνουν θετικά συναισθήματα και έχουν καλύτερες και περισσότερες σχέσεις;» είναι κάποια από τα κύρια ερωτήματα που θέτει ο Καθηγητής.

Η συμβολή της Θετικής Ψυχολογίας

Η Θετική Ψυχολογία αποτελεί κλάδο της Ψυχολογίας, ωστόσο υπάρχει μια «παρεξήγηση, σε σχέση με την πιο pop εκδοχή της» διευκρινίζει ο κ. Σταλίκας. Για παράδειγμα, όλοι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως «έχω θετική ψυχολογία», «πρέπει να έχει θετική ψυχολογία» κτλ. «Στην ουσία, όμως, η Θετική Ψυχολογία είναι ένα συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο που γεννήθηκε μόλις το 1998, το οποίο προσπαθεί να μελετήσει τι πρέπει να κάνουμε για να είναι η ζωή μας πιο γεμάτη, πιο ευτυχισμένη. Ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας, της ευημερίας, της ευζωίας» αναφέρει ο κ. Σταλίκας.

Πώς γεννήθηκε η ανάγκη για ένα νέο γνωστικό πεδίο; «Ένα πολύ μεγάλο μέρος της Ψυχολογίας έχει δώσει την έμφασή του, να βοηθήσει τους ανθρώπους όταν «πονάει η ψυχή τους», στο ψυχολογικό πρόβλημα, στη διαταραχή. Να βοηθήσει τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους στη ψυχοπαθολογία και να τους πάει από το αρνητικό στο σημείο μηδέν, όπου δεν έχουν προβλήματα. Κάποια στιγμή συνειδητοποιήσαμε πως το να είναι κάποιος στο σημείο μηδέν, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτό είναι και η ευτυχία. Είναι κάτι που το είπε και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ότι η απουσία του πόνου δεν ισούται με την ευτυχία, με το ευ ζην. Και είναι εκεί που αρχίσαμε να σκεφτόμαστε τι χρειάζεται για να πάμε από την απουσία προβλημάτων στο να είμαστε ευτυχισμένοι. Ή είναι ο «δρόμος για να ζήσεις τη ζωή σου ολόκληρη», «να είναι η ζωή άξια για να την ζήσει κανείς», όπως λέει και ο ποιητής μας να είναι η ζωή σου άξιον εστί».

Επομένως, η Θετική Ψυχολογία μελετάει εκείνους τους παράγοντες που μας βοηθούν και χτίζουν και την ευτυχία μας και αναγνωρίζει εκείνα τα συστατικά μας, της προσωπικότητας και άλλα, τα οποία είναι σημαντικά για να μπορέσουμε να μπούμε στο δρόμο του ευ ζην και της ευημερίας.

Σε σχέση με την πανδημία, ένας από τους σημαντικούς παράγοντες είναι να χτίσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα. «Για να μπορέσει κάποιος να ευημερήσει, πρέπει να θωρακίσει τον εαυτό του από τις διάφορες αντιξοότητες. Εκεί βρήκαμε ότι η βίωση θετικών συναισθημάτων και οι ανθρώπινες σχέσεις, ανάμεσα σε άλλες μεταβλητές παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, στο να χτίζουν την ψυχική μας ανθεκτικότητα. Όταν μιλάμε για πανδημίες, για δυσκολίες στις κοινωνίες, αυτό που πρέπει να προσφέρει η Θετική Ψυχολογία είναι να πει «παιδιά πρέπει να είμαστε έτοιμοι, να θωρακίσουμε την ψυχική μας υγεία, για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις έκτακτες καταστάσεις, τις αντιξοότητες, τις κρίσεις, τις προκλήσεις κτλ. με μεγαλύτερη επιτυχία» προσθέτει.

Μετάβαση στη «μετα-κανονικότητα»

Η έρευνα «Θετική Ψυχολογία και COVID-19» θα είναι στον «αέρα» μέχρι ολοκληρωθεί η μετάβαση στη «μετα-κανονικότητα» (post-normal) όπως χαρακτηρίζει ο Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου τη νέα συνθήκη που δημιουργείται, να τελειώσει δηλαδή το «έκτακτο». «Δώστε γενναιόδωρα 20 λεπτά για τη γνώση» είναι το κάλεσμα που απευθύνει στο κοινό, για να λάβει μέρος στην έρευνα.

Η επιστημονική ομάδα του Αναστάσιου Σταλίκα και των συνεργατών του, στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου, έχει ξεκινήσει από το 1999 να μελετάει το νέο αυτό κλάδο της Ψυχολογίας. «Είμαστε πρωτοπόροι στον τομέα αυτό, παράγουμε γνώση τώρα, δεν περιμένουμε να έρθει από το εξωτερικό» εξηγεί. Επίσης, η Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας είναι ο μόνος σχετικός επιστημονικός φορέας στην Ελλάδα, με σημαντική δραστηριότητα, σεμινάρια κλπ. Ενδεικτικά, μέσω Facebook μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να παρακολουθήσουν δωρεάν τις «Ενέσεις Θετικότητας». Οι διαδικτυακές συναντήσεις πραγματοποιούνται τρεις φορές ανά εβδομάδα.

Διαβάστε αναλυτικά τι αλλάζει από 4 Μαΐου:

• Με μάσκες αλλά χωρίς SMS: Όλα όσα αλλάζουν από 4 Μαΐου - Ποια μαγαζιά ανοίγουν
• Οδηγίες για τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς
• Έτσι θα λειτουργούν οι λαϊκές αγορές ως το τέλος Μαΐου
• Πώς πρέπει να χρησιμοποιείται η υφασμάτινη μάσκα
• Πώς πρέπει να γίνεται ο καθαρισμός χώρων κατά την επάνοδο στη νέα κανονικότητα