Σπύρος Φιλιώτης: Ανάγκη για Εθνικό Σχέδιο συνεργασιών – Να αξιοποιήσουμε την τεχνογνωσία
Νατάσσα Ν. Σπαγαδώρου - CNN Greece
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη φαρμακοβιομηχανία και κατ’ επέκταση για όλη τη δημόσια υγεία -με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση- είναι το γεγονός πως με μαθηματική ακρίβεια, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής σε συνδυασμό με τις συνεχώς μειούμενες πραγματικές τιμές πώλησης των φαρμάκων, θα οδηγήσουν σε περισσότερες ελλείψεις και αποσύρσεις φαρμάκων.
Τώρα είναι η ώρα να χρησιμοποιηθεί η τεχνογνωσία και η εμπειρία που έχει αποκτηθεί για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τόσο των επιχειρήσεων αλλά και της χώρας γενικότερα. Είναι η ώρα, να δημιουργηθεί ένα Εθνικό Σχέδιο το οποίο να περιλαμβάνει τη δημιουργία δικτύου συνεργασιών (Networking), ώστε να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι εξαιρετικές δυνατότητες και προοπτικές της χώρας μας.
Τα παραπάνω αναφέρει εμφατικά, στο Focus στην Υγεία του CNN Greece, ο κ. Σπύρος Φιλιώτης, Αντιπρόεδρος και Γενικός Διευθυντής της Φαρμασέρβ-Λίλλυ και μέλος ΔΣ του ΣΦΕΕ. Έχοντας ένα βαρύ επιχειρηματικό όνομα στις πλάτες του από νεαρή ηλικία, ο κ. Φιλιώτης γνωρίζει καλά να ξεχωρίζει τα πράγματα και τις καταστάσεις και να τις αξιολογεί με γνώση και ψυχραιμία.
Όπως τονίζει χαρακτηριστικά, «είναι η ώρα να αφήσουμε πίσω μας προκαταλήψεις και να συνεργαστούμε όλοι μαζί για τη βιωσιμότητα του τομέα του φαρμάκου. Η δε Πολιτεία, να κατανοήσει τη σημασία της διασφάλισης της βιωσιμότητας του φαρμακευτικού χώρου και να προβεί στις απαιτούμενες κινήσεις δημιουργίας ενός προβλέψιμου περιβάλλοντος ώστε να διατηρηθεί η ομαλή πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες τους και να προχωρήσουν σημαντικές επενδύσεις στο τομέα της έρευνας, των κλινικών μελετών».
Ο κ. Φιλιώτης, θέτει τρία αναγκαία στοιχεία, προκειμένου να μπορέσει η χώρα μας, να μεταμορφωθεί σε κόμβο καινοτομίας, τεχνογνωσίας και έρευνας:
- Σταθερή, προβλέψιμη φορολογία
- Ταχεία απονομή δικαιοσύνης
- Ταχύτητα μέσω ψηφιοποίησης των δημόσιων διαδικασιών.
Ωστόσο δεν κρύβει την δυσαρέσκειά του για τις ενέργειες της Πολιτείας απέναντι στον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας, όσον αφορά το ζήτημα της υπερφορολόγησης και των μέτρων clawbck rebate, σημειώνοντας: «Eίναι λυπηρό το γεγονός ότι η σωστή χρηματοδότηση, η επένδυση στην υγεία, η άρση υφιστάμενων εμποδίων και η κινητροδότηση στον τομέα του φαρμάκου δεν αποτελούν προτεραιότητα της Πολιτείας. Καμία κίνηση δεν έχει γίνει από την κυβέρνηση για την κατάργηση του στρεβλού μέτρου του clawback».
Η Φαρμασέρβ Λίλλυ πάντως, ήταν από τις φαρμακοβιομηχανίες που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης της πανδημίας, με θεραπευτικές λύσεις, που συνέβαλλαν καθοριστικά στον έλεγχο της νόσου Covid-19, και αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για την εταιρεία, όπως υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης με τον κ. Φιλιώτη έχει ως εξής:
Kύριε Φιλιώτη, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποιες είναι οι προτεραιότητες της φαρμακοβιομηχανίας στη μεταπανδημική εποχή. Τι αξίζει να κρατήσουμε - ως δίδαγμα και παρακαταθήκη - από την σοβαρή υγειονομική κρίση και τι να αφήσουμε πίσω μας.
H πανδημία ώθησε τα συστήματα υγείας στα όρια τους, επιδεινώνοντας υφιστάμενα προβλήματα και αδυναμίες. Από την άλλη πλευρά, ανέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο την σημασία του συστήματος υγείας, της φαρμακευτικής βιομηχανίας και τη σημασία της καινοτομίας στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Οι διαχρονικές επενδύσεις των βιο-φαρμακευτικών εταιρειών στην έρευνα, έδωσαν τη δυνατότητα γρήγορων κινήσεων για την ταχύτατη ανάπτυξη εμβολίων και θεραπευτικών λύσεων που συμβάλλουν καθοριστικά στον έλεγχο της νόσου Covid-19. Είμαστε περήφανοι που η εταιρεία μας συγκαταλέγεται μεταξύ των εταιρειών αυτών.
Επίσης κατέστη προφανές ότι η υγεία έχει τεράστιο αντίκτυπο όχι μόνο στην ευημερία του πληθυσμού αλλά και στην παγκόσμια οικονομία. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αποτελεί την πιο σημαντική προτεραιότητα. Η επένδυση στην υγεία είναι ακριβώς αυτό: επένδυση!
Η κρίση του κορωνοϊού λειτούργησε δε, ως ο μεγαλύτερος «επιταχυντής» εξελίξεων στην οικονομία, στον ψηφιακό μετασχηματισμό και στην τεχνολογία γενικότερα, στην επιχειρηματικότητα, στα συστήματα υγείας, στην ίδια την κοινωνία.
Επίσης ανέδειξε την αξία των συνεργασιών, μεταξύ των εταιρειών, μεταξύ του κράτους και του ιδιωτικού τομέα, και μεταξύ των χωρών.
Καθώς η κανονικότητα φαίνεται προοδευτικά να επανέρχεται θα πρέπει να διδαχθούμε από όσα μάθαμε και να τα χρησιμοποιήσουμε ως μελλοντικά εφόδια.
Η έρευνα και η ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων σε διάφορους θεραπευτικούς τομείς που δίνουν λύσεις σε σοβαρές ασθένειες και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των συνανθρώπων μας αποτελεί πάντα τη σημαντικότερη προτεραιότητα για τη φαρμακευτική βιομηχανία. Η άρση των εμποδίων και των καθυστερήσεων στη διεξαγωγή κλινικών μελετών που υφίστανται διαχρονικά είναι πολύ επιτακτική.
Τεχνογνωσία και ψηφιακή επανάσταση
Είναι σημαντικό επίσης να αφήσουμε πίσω μας προκαταλήψεις και να συνεργαστούμε όλοι μαζί για τη βιωσιμότητα του τομέα του φαρμάκου, διασφαλίζοντας την καλύτερη δυνατή πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα που έχουν ανάγκη, για ένα καλύτερο και πιο ευοίωνο μέλλον.
Τώρα είναι η ώρα να χρησιμοποιηθεί η τεχνογνωσία που υπάρχει και η εμπειρία που έχει αποκτηθεί για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τόσο των επιχειρήσεων αλλά και της χώρας γενικότερα.
Η εταιρεία μας τα τελευταία χρόνια έχει κάνει σημαντική πρόοδο στο πεδίο του ψηφιακού μετασχηματισμού της, με αποτέλεσμα η πανδημία να μας βρει προετοιμασμένους. Έτσι έγινε εφικτή η άμεση εφαρμογή τηλεργασίας ευρείας κλίμακας με στόχο την προστασία των εργαζομένων μας όσο και την απρόσκοπτη συνέχιση όλων των δραστηριοτήτων μας, της διαδικτυακής επιστημονικής ενημέρωσης στους Ε.Υ και της συνεχούς επικοινωνίας με τους πελάτες και προμηθευτές μας. Συνεχίζουμε να κάνουμε πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση σε εταιρικό επίπεδο.
Αξιοποίηση των Real World Data
Μόνο θετική μπορεί να θεωρηθεί η προσπάθεια που γίνεται και σε επίπεδο ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας. Η άυλη συνταγογράφηση και η ψηφιακή υποστήριξη του εμβολιαστικού προγράμματος «Ελευθερία» είναι επιτεύγματα που επικροτήθηκαν από όλους. Η πλήρης εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς είναι κάτι που θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα και θα συμβάλλει πολλαπλώς. Είναι καιρός να προχωρήσει η ψηφιακή μετάβαση με την αξιοποίηση των Real World Data και τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου που θα προάγει την έρευνα και την καινοτομία. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το «Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0» θέτει το ψηφιακό μετασχηματισμό και την εξασφάλιση διαλειτουργικότητας στον τομέα της υγείας στο πυρήνα των δράσεων.
Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας έχει στηρίξει υποδειγματικά όχι μόνο την υγεία και την οικονομία αλλά και την κοινωνία, σε κάθε κρίση, είτε οικονομική, είτε υγειονομική είτε ενεργειακή και κλιματική που βιώνουμε σήμερα. Έχει πληγεί ωστόσο βαθύτατα από υπέρογκη φορολογία και μέτρα - όπως clawback και rebate - τα οποία απείλησαν ευθέως τις επιχειρήσεις και τη βιωσιμότητά τους και δεν έδωσαν το κατάλληλο αναπτυξιακό «οξυγόνο». Πώς βλέπετε τις ημέρες που έρχονται, όπου η μόνη σταθερά, είναι η αλλαγή και η μεταβλητότητα;
Η δραστηριοποίηση στη Ελληνική φαρμακευτική αγορά την τελευταία δεκαετία ήταν μία μεγάλη πρόκληση με πολλαπλά εμπόδια, αρχικά λόγω της οικονομικής κρίσης και στη συνέχεια λόγω της υγειονομικής κρίσης, αλλά και των πολιτικών που εφαρμόστηκαν στον τομέα του φαρμάκου όλα αυτά τα χρόνια.
Στη Φαρμασέρβ-Λίλλυ καταφέραμε να ανταπεξέλθουμε με πολύ μεγάλες δυσκολίες και θυσίες, να διατηρήσουμε ποιοτικά καταξιωμένα φάρμακα και να φέρουμε στη Ελλάδα νέες θεραπείες, έχοντας σαν βασικό μας γνώμονα τον ασθενή και τις ανάγκες του. Παράλληλα προσπαθήσαμε να στηρίξουμε το σύστημα υγείας με έρευνα, τεχνογνωσία και δωρεές και την κοινωνία με χορηγίες προγραμμάτων ενημέρωσης και στήριξης ασθενών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Όμως το περιβάλλον είναι εχθρικό και όχι μόνο δεν υποστηρίζει την επιχειρηματικότητα στο χώρο του φαρμάκου αντιθέτως απειλεί συνεχώς τη βιωσιμότητα των εταιρειών. Από το 2010 η φαρμακευτική δαπάνη είναι σταθερά στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης. Λόγω της οικονομικής κρίσης ένα από τα βασικά μνημονιακά μέτρα ήταν η θεσμοθέτηση αυθαίρετου προϋπολογισμού που δεν αντανακλά ούτε τα επιδημιολογικά δεδομένα της χώρας, ούτε τις πραγματικές υγειονομικές ανάγκες των πολιτών. Υπήρξε μετακύλιση των δημόσιων δαπανών προς τους ασθενείς και τη φαρμακοβιομηχανία η οποία καλείται κάθε χρόνο να καλύπτει την υποχρηματοδότηση του συστήματος.
Καμία κίνηση για την κατάργηση του clawback
Έχουμε κουραστεί να συζητάμε συνεχώς για την υπερφορολόγηση του κλάδου μας και τις αρνητικές επιπτώσεις από τις συνεχώς αυξανόμενες υποχρεωτικές επιστροφές. Αλλά φαίνεται ότι το θέμα αυτό αφορά μόνο εμάς. Οι υποχρεωτικές επιστροφές είναι διαρκώς αυξανόμενες και δεν συγκρατούνται παρά τις σχετικές εξαγγελίες. Παρά τις τεκμηριωμένες προτάσεις που έχουν γίνει από τα θεσμικά όργανα του κλάδου και την ανάγκη ύπαρξης συν-υπευθυνότητας, κάθε χρόνο καταλήγουμε στα ίδια.
Καμία κίνηση δεν έχει γίνει από την κυβέρνηση για την κατάργηση του στρεβλού μέτρου του clawback.
Από την άλλη πλευρά, το θετικό μέτρο που υπήρχε, αυτό της δυνατότητας συμψηφισμού του clawback με δαπάνες για την έρευνα και ανάπτυξη αναθεωρείται και καθίσταται στην ουσία ελάχιστα αξιοποιήσιμο.
Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η σωστή χρηματοδότηση, η επένδυση στην υγεία, η άρση υφιστάμενων εμποδίων και η κινητροδότηση στον τομέα του φαρμάκου δεν αποτελούν προτεραιότητα της Πολιτείας.
Αντίθετα εξαγγέλλονται μέτρα που μπορεί να δυσχεράνουν ακόμα περισσότερο το τοπίο και να επιδεινώσουν τις συνέπειες και την προβλεψιμότητα στο φαρμακευτικό επιχειρείν. Αν προστεθεί σε αυτά και η αβεβαιότητα που προκύπτει από τον πρόσφατο πόλεμο στην Ουκρανία, την εκτίναξη του πληθωρισμού και το κόστος στην ενέργεια και σε όλες τις πρώτες ύλες η κατάσταση γίνεται δραματική.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την φαρμακοβιομηχανία, και κατ’ επέκταση για όλη την δημόσια υγεία, είναι το γεγονός πως με μαθηματική ακρίβεια το αυξανόμενο κόστος παραγωγής σε συνδυασμό με τις συνεχώς μειούμενες πραγματικές τιμές πώλησης των φαρμάκων θα οδηγήσουν σε περισσότερες ελλείψεις και αποσύρσεις φαρμάκων.
Θα πρέπει η Πολιτεία να κατανοήσει τη σημασία της διασφάλισης της βιωσιμότητας του φαρμακευτικού χώρου και να προβεί στις απαιτούμενες κινήσεις δημιουργίας ενός προβλέψιμου περιβάλλοντος ώστε να διατηρηθεί η ομαλή πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες τους και να προχωρήσουν σημαντικές επενδύσεις στο τομέα της έρευνας, των κλινικών μελετών και άλλων σχετικών δραστηριοτήτων.
Τα αγκάθια των κλινικών μελετών
Στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΦΕΕ, του κορυφαίου θεσμικού οργάνου της φαρμακοβιομηχανίας, ασχοληθήκατε ενδελεχώς, επί πολλά έτη με τις κλινικές μελέτες και έχετε ξεκάθαρη εικόνα. Γιατί δεν προχωρούν τελικά στην Ελλάδα, ποιο είναι το μεγαλύτερο αγκάθι;
Από το 2004 που ξεκίνησε στη χώρα μας η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής οδηγίας 2001/20ΕΚ, ο ΣΦΕΕ έχει λάβει σαφή θέση υπέρ της ανάπτυξης της κλινικής έρευνας με συγκεκριμένο πακέτο προτάσεων προς την Πολιτεία. Προτάσεις που στόχο έχουν τη δημιουργία ενός ευνοϊκού και ελκυστικού περιβάλλοντος, για διεθνείς επενδύσεις για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών στην Ελλάδα.
Σήμερα, 18 χρόνια μετά, ο ΣΦΕΕ προσπαθεί ακόμη να πείσει την Πολιτεία για τα οφέλη των κλινικών μελετών και τις αποφάσεις που χρειάζεται να ληφθούν, ώστε η Ελλάδα να προσελκύσει περισσότερες κλινικές μελέτες αλλά και να μεγιστοποιήσει τη σχετική επένδυση.
Για να έρθω στο ερώτημά σας, δύο είναι τα μεγαλύτερα αγκάθια, οι βασικοί λόγοι που ο τομέας της Κλινικής Έρευνας δεν αναπτύσσεται στην Ελλάδα: 1) η έλλειψη ερευνητικής κουλτούρας στις Διοικήσεις των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, 2) η άρνηση της Πολιτείας και, πιο συγκεκριμένα, του Υπουργείου Υγείας να ασχοληθεί στον απαιτούμενο βαθμό με το θέμα της κλινικής έρευνας. Οι προτάσεις υπάρχουν και αναμένουν, εδώ και χρόνια, την υλοποίησή τους. Είναι, απλά και καθαρά, θέμα πολιτικής απόφασης.
Είναι γεγονός, ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα μας, προσπαθεί να μεταμορφωθεί σε Κόμβο Καινοτομίας, τεχνογνωσίας και έρευνας, με πολλές ξένες επιχειρήσεις να δίνουν ψήφο εμπιστοσύνης στην οικονομία, στα Κέντρα Αριστείας, στα πανεπιστήμια και στα λαμπρά μυαλά της. Εσείς με την ήδη τεράστια εμπειρία του εξωτερικού και των συνεργασιών σας, πώς βλέπετε την Ελλάδα στο πεδίο αυτό και με ποιο τρόπο, μπορούμε να επαναπατρίσουμε και πάλι τους Έλληνες ερευνητές από το εξωτερικό; Ποιες άλλες στοχευμένες κινήσεις πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα, ώστε να δούμε πρωτόλεια και βασική έρευνα και τεχνογνωσία που παίρνει σάρκα και οστά;
Αποδεδειγμένα η χώρα μας διαθέτει υψηλό επίπεδο επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού συγκριτικά με το αντίστοιχο των χωρών του ΟΟΣΑ, αλλά και το μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα εξελίσσεται σε έναν ελκυστικό επενδυτικό προορισμό για πολλές ξένες επιχειρήσεις, με αρκετά πρόσφατα παραδείγματα.
Απαραίτητο, ωστόσο, στοιχείο για την εξέλιξη της χώρας μας σε κόμβο καινοτομίας, τεχνογνωσίας και έρευνας είναι πρωτίστως να λύσουμε τα βασικά θέματα της οικονομίας:
- Σταθερή, προβλέψιμη φορολογία
- Ταχεία απονομή δικαιοσύνης
- Ταχύτητα μέσω ψηφιοποίησης των δημόσιων διαδικασιών
Ύστερα η ύπαρξη ενός πλάνου, ενός Εθνικού Σχεδίου που θα ορίζει το τι θέλουμε να πετύχουμε, με ποιο χρονικό ορίζοντα, με ποιες ενέργειες και τακτικές και ποια θα πρέπει να είναι η σχέση και η συνεισφορά όλων των εμπλεκομένων σε αυτό το εγχείρημα (Πολιτεία, Επιχειρήσεις, Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, Ιδιωτικά Ερευνητικά Ιδρύματα, κλπ.).
Ένα τέτοιο Εθνικό Σχέδιο θα πρέπει, επίσης, να περιλαμβάνει τη δημιουργία δικτύου συνεργασιών (Networking), απαραίτητου για την υλοποίησή του. Μόνο με αυτή την προϋπόθεση θα αποφευχθούν μεμονωμένες και αποσπασματικές ενέργειες και θα αξιοποιηθούν στο έπακρο οι εξαιρετικές δυνατότητες και προοπτικές της χώρας μας. Χρειάζεται, λοιπόν, όλοι να “μιλήσουμε την ίδια γλώσσα”.-
