Κάπνισμα: Έλλειμμα ενημέρωσης για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού διαπιστώνεται στην Ελλάδα

Ένα ακόμη παράδοξο καταγράφει η χώρα μας, καθώς παρά το γεγονός ότι δεν συμπαθούμε και αποστρεφόμαστε το κάπνισμα (όπως δηλώνουν 7 στους 10 Έλληνες), εν τούτοις οι καπνιστές εξακολουθούν να είναι σταθερά οι ίδιοι στην Ελλάδα.

Την ίδια ώρα, το κάπνισμα αποτελεί αιτία για τσακωμούς μεταξύ των ζευγαριών, η «τσιγαρίλα» αποτελεί τον πιο ενοχλητικό παράγοντα για όσους καπνίζουν συμβατικά τσιγάρα, το έλλειμμα ενημέρωσης για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού είναι μεγάλο, ενώ οι Έλληνες θέλουν σε μεγάλο βαθμό να κόψουν το συμβατικό κάπνισμα, ωστόσο οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, δεν το επιτρέπουν.

Τα παραπάνω δεδομένα, μαζί με μία σειρά άλλων εντυπωσιακών στοιχείων, περιέχονται στα συμπεράσματα της νέας έρευνας για το κάπνισμα που διεξήγαγε τον Ιούνιο του 2022 η Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος. Στην έρευνα συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες άνω των 21 ετών από 1.200 νοικοκυριά και τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου από τους Θωμά Γεράκη - Διευθύνοντα Σύμβουλο της Marc, Αναστάσιο Σταλίκα - Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Λένα Πλαΐτη - Γενική Διευθύντρια Επικοινωνίας της Παπαστράτος.

Η έρευνα φέρει έναν τίτλο πραγματικά συμβολικό: «Τσιγάρο: Η ξεπερασμένη συνήθεια που δεν λέμε να ξεπεράσουμε» και μεταξύ άλλων, εξετάζει την κοινωνική πίεση για τους καπνιστές τσιγάρων, αλλά και το καθολικό αίτημα για επαρκή ενημέρωση αναφορικά με τις εναλλακτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες, λύσεις.

Ακόμη, εστιάζει σε θέματα που αγγίζουν την συναισθηματική και κοινωνική ζωή των καπνιστών, όπως: Πόσο συχνά γίνεται το τσιγάρο αιτία προβλημάτων και διαφωνιών μέσα σε μια σχέση; Σε πόσα σπίτια «δεν επιτρέπεται» το κάπνισμα; Τι αντίκτυπο έχει στη σχέση των καπνιστών με την οικογένεια και τους φίλους τους; Και, τελικά, πόσοι από τους καπνιστές αισθάνονται ότι είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τις εναλλακτικές επιλογές τους;

Η έρευνα με μία ματιά

Αναλυτικά, τα σημαντικότερα σημεία που σταχυολογεί η έρευνα είναι τα εξής:

• Το ποσοστό των ενήλικων καπνιστών στην Ελλάδα ανέρχεται σήμερα στο 28,5%.
• Το 8% (κατά 2,5% υψηλότερο από πέρυσι) του συνολικού πληθυσμού χρησιμοποιεί εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης.
• Το 71,8% των μη καπνιστών θεωρεί πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια.
• Το 83,9% των καπνιστών ανησυχεί πως το κάπνισμα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του.
• Το 37,2% των μη καπνιστών με σύντροφο καπνιστή ενοχλείται από την οσμή του τσιγάρου.
• Το 58,8% των καπνιστών βιώνει διαφωνίες και τσακωμούς με τον/τη σύντροφό του. Το αντίστοιχο περσινό ποσοστό ήταν στο 49%.
• Το 45% των οικογενειών δεν επιτρέπει το κάπνισμα στο σπίτι.
• Το 15,2% των καπνιστών κρύβει ότι καπνίζει από αγαπημένα πρόσωπα ή φίλους.
• Το 58% των μη καπνιστών προτιμά κάποιος καπνιστής να χρησιμοποιεί εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος παρά να καπνίζει συμβατικό τσιγάρο.
• Μόνο το 11,4% δηλώνει επαρκώς ενημερωμένο για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.
• Μόνο το 33,5% γνωρίζει ποιες είναι οι βασικές διαφορές ανάμεσα στα συμβατικά τσιγάρα και στα εναλλακτικά προϊόντα καπνού.
• Το 63,2% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι ο βαθμός βλαπτικότητας ενός καπνικού προϊόντος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κατά τη φορολόγησή του.

«Οι σταθερές τάσεις»

Σταθερό, πάντως, παραμένει και φέτος το ποσοστό των καπνιστών τσιγάρου στη χώρα μας. Το 28,5% των Ελλήνων καπνίζει - περίπου 2.250.000 άτομα - εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι άνδρες στις ηλικίες 45-65 ετών. Από το σύνολο των καπνιστών, το 84% ανησυχεί για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία του, θέτοντας την υγεία και την καλή φυσική κατάσταση στην κορυφή των κινήτρων για τη διακοπή του.

Τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών καταγράφονται στους άνδρες (31,4% έναντι 25,6% των γυναικών) και στις μεσαίες ηλικιακές κατηγορίες 45-65 ετών.

• Το 22,2% εξ αυτών ανέφερε πως αυτή την περίοδο καπνίζει περισσότερο απ’ ότι συνήθως ενώ ένα 6,4% έχει περιορίσει το κάπνισμα. Η τάση αύξησης της συχνότητας καπνίσματος καταγράφεται εντονότερη στις γυναίκες, στις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες, στα μεγάλα αστικά κέντρα.
• Οι επιπτώσεις στην υγεία αποτελούν το κυρίαρχο κίνητρο διακοπής σε όλες τις πληθυσμιακές κατηγορίες (57,1%), ενώ το οικονομικό κόστος (13,7%) αποτελεί ισχυρό κίνητρο διακοπής στις νεότερες ηλικίες καπνιστών.
• Στην ερώτηση «Τι είναι πιο ενοχλητικό όταν ο σύντροφος είναι καπνιστής;» το 37,2% των μη καπνιστών με σύντροφο καπνιστή ανέφερε την οσμή τσιγάρου στο χώρο, το 15,8% την αναπνοή του καπνιστή, το 14% τον καπνό του τσιγάρου, και το 10,3% τη μυρωδιά στα ρούχα/ μαλλιά/ χέρια.

#Notsocool στις διαπροσωπικές σχέσεις το τσιγάρο

Είναι πλέον ξεκάθαρο πως υπάρχει μία σαφής αποστροφή του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας απέναντι στο κάπνισμα, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό των καπνιστών στην Ελλάδα παραμένει υψηλό. Επτά στους δέκα Έλληνες (72%) θεωρούν το τσιγάρο μία ξεπερασμένη συνήθεια. Σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του 2021, οι ενστάσεις και η πίεση του κοινωνικού περιβάλλοντος καταγράφονται εντονότερες και η κοινωνική ανοχή μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Έξι στους δέκα καπνιστές (59%) ανέφεραν πως το κάπνισμα ενοχλεί τον/τη σύντροφο-μη καπνιστή και δημιουργεί διαφωνίες και τσακωμούς με τον/τη σύντροφό τους, ποσοστό αυξημένο συγκριτικά με το 52% και 49% αντίστοιχα της περσινής έρευνας. Πέρα από τις συντροφικές σχέσεις των καπνιστών φαίνεται, επίσης, να επηρεάζονται αρνητικά και οι οικογενειακές και φιλικές τους σχέσεις, με την πλειονότητα των μη καπνιστών (66%) να ενοχλούνται από το γεγονός ότι ένα συγγενικό ή φιλικό τους πρόσωπο καπνίζει. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές ελληνικές οικογένειες (45%) δεν επιτρέπουν το κάπνισμα στο σπίτι τους.

Έλλειμμα ενημέρωσης για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος

Και η φετινή έρευνα της Marc, αναδεικνύει μια σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.

Μόλις ένας στους δέκα (11%) ερωτηθέντες ενήλικες δηλώνει επαρκώς ενημερωμένος, ποσοστό αυξημένο μόλις κατά 2% σε σύγκριση με το 2021. Η έλλειψη πληροφόρησης καταγράφεται σημαντική και στους καπνιστές. Από όσους καπνίζουν, μόνο το 22% δηλώνει πως έχει την πληροφόρηση που χρειάζεται για να μεταβεί από το τσιγάρο σε μια καλύτερη εναλλακτική. Υπάρχει μία καθολική άποψη (87%) πως οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν επαρκή ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τα νέα εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το υψηλό ποσοστό (63%) εκείνων που συμφωνούν με την άποψη πως ο βαθμός βλαπτικότητας ενός καπνικού προϊόντος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κατά την φορολόγησή του, όπως αντίστοιχα συμβαίνει σε άλλους κλάδους, π.χ. ενέργεια, αυτοκίνηση.

Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνού;

Οι 5 κορυφαίες αιτίες που οδηγούν στη χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνού συμβαδίζουν με τις ανησυχίες των καπνιστών για το τσιγάρο. Οι μισοί (51,7%) αναφέρουν ως βασικό λόγο τον μειωμένο κίνδυνο για την υγεία, ενώ 4 στους 10 (43%) ότι δεν μυρίζει. Η απουσία της καύσης του καπνού και της στάχτης παρουσιάζονται στην τρίτη (21,7%) και τέταρτη (20,6%) θέση αντίστοιχα στη λίστα, ενώ τη βασική πεντάδα συμπληρώνει το γεγονός πως είναι πιο οικονομικά (14,5%).

• Σε ποσοστά μικρότερα από 15% αναφέρθηκαν ως λόγοι η περιέργεια, η προσπάθεια διακοπής ή ελάττωσης του τσιγάρου, και το γεγονός πως είναι καινοτόμο προϊόν. Με μικρότερα, μονοψήφια ποσοστά ακολουθούν η σύσταση γιατρού, η ευχρηστία, η καπνιστική ικανοποίηση που προσφέρει και η προτροπή φίλων/συγγενών.
• 7 στους 10 (72,5%) χρήστες εναλλακτικών προϊόντων τα προτείνουν σε καπνιστές συμβατικού τσιγάρου.