Dr. Besel Van der Kolk: Από το ψυχικό τραύμα, στην υπέρβαση του πόνου και στην απόλαυση της ζωής

Πώς να ξεφύγει ένας λαός από έναν εμφύλιο, μία πολεμική σύρραξη, έναν αναίτιο πόλεμο… Πώς να ξεφύγει κάποιος από μία κακοποίηση, ιδιαίτερα εάν προέρχεται από ένα οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον;

Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει με ακλόνητα επιχειρήματα εδώ και χρόνια, μέσα από τις συνεδρίες του, τις δημόσιες συζητήσεις αλλά και το εξαιρετικό βιβλίο του «Το σώμα δεν ξεχνά», ή επί το αγγλικότερον, «The body keeps the score», ο διακεκριμένος καθηγητής, Dr. Bessel van der Kolk.

Ο καθηγητής, είναι υπεύθυνος στην κυριολεξία, για μια σύγχρονη επανάσταση στον τομέα της ψυχικής υγείας. Μέσω της πολύχρονης νευροεπιστημονικής του έρευνας, έχει ανοίξει το δρόμο για νέες προσεγγίσεις στο Διαγενεακό και στο Σύνθετο τραύμα και πλέον η δυνατότητα για θεραπεία γίνεται όλο και πιο εφικτή και προσβάσιμη για τα άτομα και τους πολιτισμούς στο σύνολό τους.

Ο σύγχρονος Σίγκμουντ Φρόυντ

Ο επονομαζόμενος και σύγχρονος «Σίγκμουντ Φρόυντ», ένας από τους κορυφαίους ειδικούς παγκοσμίως στον τομέα του ψυχικού τραύματος, Dr. Van der Kolk, θα βρεθεί στην Ελλάδα τον ερχόμενο Οκτώβριο και συγκεκριμένα στη Σύρο, από 2 έως 5 Οκτωβρίου 2025, σε ένα πρωτοποριακό φεστιβάλ ψυχικής υγείας, που φέρνει στο προσκήνιο τις νεότερες εξελίξεις στη θεραπεία του ψυχικού τραύματος, ενσωματώνοντας ωστόσο για πρώτη φορά. την έννοια της απόλαυσης ως θεραπευτικό εργαλείο.

Πρόκειται για το Syros Healing Waves Festival, το οποίο ξεχωρίζει για τη συμμετοχή κορυφαίων ειδικών στην ψυχική υγεία και τη θεραπεία του τραύματος.

Ανάμεσά τους, ο διεθνώς καταξιωμένος Dr. Bessel van der Kolk, ψυχίατρος και συγγραφέας.

Συμμετέχουν επίσης δύο διακεκριμένοι θεραπευτές, η σωματική θεραπεύτρια Lucia Sky και ο ψυχοθεραπευτής Benjamin Fry, οι οποίοι θα μεταφέρουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους σε ένα επιστημονικό retreat που δεν μοιάζει με κανένα άλλο.

Όλα όσα θα συζητηθούν στη Σύρο - Από το τραύμα στην απόλαυση

Το φεστιβάλ δεν είναι ένα ακόμη συνέδριο, αλλά ένας καινοτόμος επιστημονικός θεσμός, ενσωματωμένος σε μια ευρύτερη πολιτιστική γιορτή που αναδεικνύει τη σύνδεση της επιστήμης με την τέχνη, το σώμα και τη δημιουργική έκφραση.

Στην καρδιά του φεστιβάλ βρίσκεται η απόλαυση ως θεραπευτική δύναμη.

Όπως εξηγεί η τραυματοθεραπεύτρια και διοργανώτρια του φεστιβάλ, Δέσποινα Πλουσίου, «το ψυχικό τραύμα δεν επηρεάζει μόνο τον τρόπο που σκεφτόμαστε και νιώθουμε, αλλά και τον τρόπο που βιώνουμε την καθημερινότητα. Όταν κάποιος έχει βιώσει τραυματικές εμπειρίες, συχνά χάνει την ικανότητα να αντλεί χαρά από απλές στιγμές, όπως μια όμορφη συζήτηση ή ένα γεύμα με αγαπημένους ανθρώπους. Το τραύμα επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα, κρατώντας μας διαρκώς σε κατάσταση συναγερμού».

Σύμφωνα με τον Dr. Bessel van der Kolk, «ο τραυματισμένος εγκέφαλος ζει σε έναν κόσμο απειλής. Σε αυτήν την κατάσταση, οι χαρές της ζωής μοιάζουν μακρινές και απρόσιτες».

Η επανασύνδεση με την απόλαυση μπορεί να γίνει καταλύτης για τη θεραπεία, καθώς βοηθά το νευρικό μας σύστημα να επανέλθει σε κατάσταση ασφάλειας και ηρεμίας.

«Το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να νιώσει απόλαυση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ζωτική ανάγκη για την ψυχική μας υγεία. Είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες της μετατραυματικής άνθισης», προσθέτει η Δέσποινα Πλουσίου.

Ο Dr. van der Kolk συμπληρώνει: «Η θεραπεία δεν αφορά μόνο την υπέρβαση του πόνου, αλλά και την ανάκτηση της ικανότητάς μας να απολαμβάνουμε τη ζωή».

Οι δραματικές συνέπειες του ψυχικού τραύματος

Όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο καθηγητής, «οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν την ανθρώπινη βιολογία και ταυτότητα και έχουν καταστρεπτικές κοινωνικές συνέπειες, όπως σωματικές παθήσεις, προβλήματα στο σχολείο και την εργασία, εθισμό σε ουσίες καθώς και ψυχικές ασθένειες. Οι συνέπειες είναι ολέθριες για τους πάσχοντες, τις οικογένειές τους και τις μελλοντικές γενιές».

Πριν μερικές ημέρες, είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε εξ’ αποστάσεως με τον διακεκριμένο καθηγητή, και να πραγματοποιήσουμε μία μικρή συνέντευξη.

Αναλυτικά η συνέντευξη του Dr. van der Kolk

Έχετε αναφερθεί πολλές φορές στο συλλογικό τραύμα. Θέλω να σας ρωτήσω, οι άνθρωποι που βιώνουν πολέμους και συρράξεις- γύρω μας έχουμε κατά καιρούς πολλά από αυτά, ο πόλεμος 12 ημερών μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που συνεχίζεται – έχουν την ίδια πιθανότητα, να αναπτύξουν ένα αντίστοιχο συλλογικό τραύμα;

Εάν ανατρέξετε στην ιστορία θα βρείτε πολλών ειδών συλλογικά τραύματα… Για παράδειγμα ένα από αυτά είναι μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας αλλά το πιο ίσως βαρύ τραύμα είναι μεταξύ των οικογενειών και κυρίως όταν αφορά το ψυχικό τραύμα στα παιδιά.

Αυτό που συμβαίνει στη Γάζα ενδεχομένως να μη σας αφορά αλλά εσείς οι Έλληνες έχετε να αντιμετωπίσετε κοινωνική εσωτερική βία.

Κύριε καθηγητά, επειδή αναφέρεστε στην εσωτερική βία, μετά την πανδημία διαπιστώσαμε πολλές περιπτώσεις γυναικοκτονιών, αυτοκτονιών, αλλά και άλλες μορφές βίας και κακοποίησης. Ποια η δική σας άποψη;

Κοιτάξτε, οι άνθρωποι είναι δύσκολοι, ερεθίζουν ο ένας τον άλλο, τρελαίνουν ο ένας τον άλλον… Στη διάρκεια της πανδημίας εάν μπορούσες να βγεις έξω ήσουν καλά, αλλά όταν βρισκόσουν εντός του σπιτιού, ή εντός ενός εσωτερικού χώρου με κάποιον που σε ερέθιζε μπορεί να γινόσουν βίαιος. Όταν είσαι εγκλωβισμένος μπορεί να συμβεί αυτό όπως και στα ζώα…

Πώς λύνεται τώρα το θέμα αυτό, άλλοι ανακαλύπτουν ότι τους βοηθούν τα μαθήματα γιόγκα, ή τα Marshall arts πολεμικές τέχνες, ή ο χορός. Δυστυχώς όμως, όταν αυτές οι διέξοδοι δεν είναι εφικτοί, υπάρχει βία.

Ποια είναι η χειρότερη μορφή βίας και κακοποίησης για να αντιμετωπιστεί;

Αναμφισβήτητα, η χειρότερη μορφή βίας, είναι μεταξύ γονιού και παιδιού. Και δύσκολο να αντιμετωπιστεί και να επιλυθεί.

Μπορεί άραγε και με ποιο τρόπο μπορεί να κλείσει ένα τραύμα; Με σειρά συνεδριών, με θεραπείες, με ειδικούς ψυχοθεραπευτές;

Οι άνθρωποι κλείνουν το τραύμα με δουλειά και εάν αναζητήσεις το σωστό τρόπο και τη διαδικασία. Στο βιβλίο μου μιλάω σχετικά γι’ αυτό. Ωστόσο δεν είμαι σίγουρος ότι το τραύμα κλείνει με γιατρούς, παρότι και εγώ ο ίδιος είμαι γιατρός. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να κλείσει ένα τραύμα με ψυχοκοινωνική υποστήριξη, αλλά υπάρχουν ανθρωποι που μπορούν να δουν επίσης βελτίωση, με έναν εξαιρετικό δάσκαλο μουσικής, ή με έναν καθηγητή τάνγκο, ή επειδή έχουν ανθρώπους που ενδιαφέρονται να τους φροντίζουν και τους κάνουν να νιώθουν ασφαλείς. Είναι σημαντικό για τον άνθρωπο που έχει υποστεί κακοποίηση να νιώθει την αγάπη και την υποστήριξη από το περιβάλλον του είτε κάποιος έχει δίπλωμα είτε όχι.

Σχετικά με τον Dr. Bessel Var der Kolk

Ο Dr. Bessel van der Kolk, M. D. καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ της Βοστόνης, είναι διεθνώς αναγνωρισμένος για την έρευνά του σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο παιδιά και ενήλικες προσαρμόζονται σε τραυματικές εμπειρίες, αναπτύσσοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες θεραπείες βασισμένες στη νευροεπιστήμη και την έρευνα για τον δεσμό.

Το 1984, ίδρυσε ένα από τα πρώτα εξειδικευμένα κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη μελέτη και θεραπεία του τραυματικού στρες. Η ερευνητική του εργασία υπήρξε θεμελιώδης στην ανάδειξη του αναπτυξιακού αντίκτυπου του τραύματος, αναδεικνύοντας τις βαθιές και μακροχρόνιες συνέπειες που μπορεί να έχει η διαταραχή της φροντίδας και του δεσμού σε κάθε στάδιο της ζωής.

Διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του National Child Traumatic Stress Network (NCTSN), ενός εθνικού δικτύου που σήμερα υποστηρίζει περίπου 150 εξειδικευμένα κέντρα σε όλη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το επιστημονικό του έργο επικεντρώνεται στην ανάπτυξη θεραπειών που ρυθμίζουν τη φυσιολογία και ενισχύουν τη συγκέντρωση, όπως EMDR, γιόγκα και νευροανάδραση (neurofeedback).

Είναι επίσης ο ιδρυτής του Trauma Research Foundation (TRF), ενός κορυφαίου οργανισμού που ενσωματώνει καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις και εκπαιδεύει επαγγελματίες ψυχικής υγείας σε όλο τον κόσμο στη θεραπεία του ψυχικού τραύματος.

Επιπλέον, εδώ και 34 χρόνια, ο Dr. van der Kolk και το Trauma Research Foundation διοργανώνουν στη Βοστώνη το μεγαλύτερο ετήσιο συνέδριο για το ψυχικό τραύμα στον κόσμο, φέρνοντας κοντά τους πιο καταξιωμένους ειδικούς στη νευροεπιστήμη, την ψυχοθεραπεία και τις σωματικές θεραπείες. Το συνέδριο αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση επαγγελματιών ψυχικής υγείας και τη διάδοση των νεότερων επιστημονικών εξελίξεων στη θεραπεία του τραύματος.

Σχετικά με την Δέσποινα Πλουσίου

Η Δέσποινα Πλουσίου, με καταγωγή από τη Σύρο, είναι ψυχοθεραπεύτρια και συνιδρύτρια του Trauma2Therapy Institute, ενός οργανισμού αφιερωμένου στη θεραπεία του τραύματος.

• Ειδικεύεται αποκλειστικά στο σύνθετο τραύμα, εστιάζοντας στις βαθιές και χρόνιες επιπτώσεις των επαναλαμβανόμενων τραυματικών εμπειριών.
• Έχει εκπαιδευτεί στις Ηνωμένες Πολιτείες από κορυφαίους ειδικούς στον τομέα του τραύματος.
• Έχει συνεργαστεί και συνεχίζει να συνεργάζεται με μεγάλους εκδοτικούς οίκους, αναλαμβάνοντας την επιστημονική επιμέλεια και απόδοση στα ελληνικά σημαντικών βιβλίων για το τραύμα, συμβάλλοντας στη διάδοση σύγχρονων θεραπευτικών προσεγγίσεων.
• Είναι υπεύθυνη για τη μετάφραση και καθιέρωση της ορολογίας του IFS (Internal Family Systems) στα ελληνικά, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στη διάδοση της θεωρίας στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση δεκάδων θεραπευτών.
• Είναι η εμπνεύστρια και βασική διοργανώτρια του Syros Healing Waves Festival, του πρώτου φεστιβάλ στην Ελλάδα που γεφυρώνει την επιστήμη της θεραπείας του τραύματος με τη δύναμη της απόλαυσης.