HPV στην Ελλάδα: Το φορτίο νοσηρότητας και η αξία του εμβολιασμού

Κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 1.100 νέα περιστατικά και 443 θάνατοι από HPV-σχετιζόμενους καρκίνους στη χώρα μας. Δηλαδή σχεδόν 3 νέες διαγνώσεις και >1 θάνατος την ημέρα. Το 60% των θανάτων αφορά στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σημαντικό βάρος παρατηρείται και σε μορφές καρκίνου που πλήττουν και τους άνδρες.

Τα νούμερα είναι πολύ μεγάλα όταν μιλάμε για την προσπάθεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που στοχεύει μέχρι το 2030 να εξαλείψει τον HPV και όταν η Ελλάδα βρίσκεται σε τροχιά αλλαγής κουλτούρας όσον αφορά στο ζήτημα της πρόληψης.

Την ίδια ώρα, η αξία του εμβολιασμού είναι ανεκτίμητη, τόσο για την ατομική όσο και για τη δημόσια υγεία. Ειδικότερα, για κάθε 1 ευρώ επένδυσης στο Εθνικό Παιδιατρικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών επιστρέφονται 8,67 ευρώ.

Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες καρκίνου που μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού. Όπως αναφέρει ο κ. Αντώνης Καρόκης, External Affairs Director της MSD Hellas, η Πολιτεία έχει προβεί σε σημαντικά βήματα για την αντιμετώπιση του HPV, τόσο σε επίπεδο θέσπισης συστάσεων πρόληψης όσο και πρακτικής εφαρμογής τους στην χώρα μας. Έχει εντάξει τον δωρεάν εμβολιασμό έναντι του HPV στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών παιδιών, εφήβων και ενηλίκων, προσφέρει δωρεάν προληπτικές εξετάσεις μέσω του προγράμματος «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ», ενώ έχει συνταχθεί με τη στρατηγική του ΠΟΥ για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας.

Παρά τις σημαντικές αυτές πρωτοβουλίες, η Ελλάδα απέχει ακόμα από τον στόχο του ΠΟΥ για την επίτευξη του στόχου 90-70-90 μέχρι το 2030, που θα οδηγήσει στην εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας τα επόμενα χρόνια, διότι δεν έχει επικοινωνηθεί επαρκώς. Αν δεν υπάρξει αύξηση εμβολιαστικής κάλυψης και συμμετοχής στον προσυμπτωματικό έλεγχο, χιλιάδες κορίτσια και αγόρια μπορεί να παραμείνουν απροστάτευτα τα επόμενα χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, το φορτίο νοσηρότητας και θνησιμότητας που προκαλεί στην Ελλάδα παραμένει υψηλό, σύμφωνα με μοντέλο.

Παρακάτω συγκεντρώνονται τα βασικά στοιχεία από τη χώρα μας που αξίζει να αναδειχθούν στον δημόσιο διάλογο.

Ο HPV ευθύνεται αιτιολογικά για μεγάλο ποσοστό 11 διαφορετικών τύπων καρκίνου στην πρωκτογεννητική περιοχή (τραχήλου μήτρας, αιδοίου, κόλπου, πρωκτού, πέους) και στην περιοχή κεφαλής τραχήλου (ρινοφάρυγγα στοματικής κοιλότητας, στοματοφάρυγγα, φάρυγγα, υποφάρυγγα, λάρυγγα), επηρεάζοντας και τα δύο φύλα.

• 443 θάνατοι ετησίως αποδίδονται στον HPV, εκ των οποίων 372 σε γυναίκες και 71 σε άνδρες
• Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) ευθύνεται για το 60,5% των θανάτων (268 ετησίως)
• Αξιοσημείωτο επιδημιολογικό βάρος παρουσιάζουν επίσης οι καρκίνοι του κόλπου και του πρωκτού (13,2% και 9,6% του συνόλου των θανάτων από HPV αντιστοίχως), καθώς και του στοματοφάρυγγα, με αυξημένη συχνότητα ο τελευταίος στους άνδρες, καθώς σχεδόν 4 στους 5 καρκίνους στοματοφάρυγγα στην Ελλάδα καταγράφονται σε άνδρες.
• Το μη σχετιζόμενο με τον ΚΤΜ επιδημιολογικό και οικονομικό βάρος συχνά υποβαθμίζεται στον δημόσιο διάλογο
• Ο ιός HPV είναι επίσης ο αιτιολογικός παράγοντας του συχνότερου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος, των γεννητικών κονδυλωμάτων, που, αν και καλοήθης πάθηση, είναι δύσκολα θεραπεύσιμη με συχνές υποτροπές, που επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα ζωής μεμονωμένων ατόμων αλλά και σεξουαλικών συντρόφων, ενώ σχετίζεται και με υψηλή οικονομική επιβάρυνση.

Κοινωνικές και Οικονομικές Επιπτώσεις HPV

• Κάθε χρόνο χάνονται 6.388 έτη ζωής και 1.813 παραγωγικά έτη ζωής, δηλαδή 14,4 έτη ζωής ανά θάνατο
• Η οικονομική απώλεια από πρόωρη θνησιμότητα εκτιμάται σε 24,6 εκατ. € ετησίως, χωρίς να υπολογίζεται το κόστος νοσηρότητας και θεραπείας.

Όλο το ανωτέρω φορτίο μπορεί να προληφθεί μέσω του καθολικού HPV εμβολιασμού των ομάδων-στόχων έναντι του ιού HPV.

HPV Εμβολιαστική Κάλυψη – Πού βρισκόμαστε

• Με βάση ανάλυση δεδομένων της ΗΔΙΚΑ αναφορικά με τα συνταγογραφούμενα εμβόλια έναντι του HPV για την περίοδο 2017-2021, η μέση εμβολιαστική κάλυψη στα κορίτσια εκτιμάται στο 55,4% για τις ηλικίες 11-18, και στο 43,8% για τις ηλικίες 11-14
• Η Ελλάδα δεν αναμένεται να πετύχει τον στόχο του 90% εμβολιαστικής κάλυψης μέχρι το 2030, όπως προτείνει ο ΠΟΥ
• Με τον τρέχοντα ρυθμό, ο στόχος θα επιτευχθεί έως το 2036, αφήνοντας 60.000 κορίτσια ανεμβολίαστα
• Χρειάζονται στοχευμένες παρεμβάσεις αναπλήρωσης (catch-up vaccination), ενδεχομένως και σε νεαρούς ενήλικες, όπως εφαρμόζεται ήδη στη Γαλλία (αποζημίωση HPV εμβολιασμού έως 26 ετών για MSM).

Χρονικός Ορίζοντας Εξάλειψης του ΚΤΜ στην Ελλάδα

• Σύμφωνα με τη μελέτη RACE, η Ελλάδα παρουσιάζει μέτρια-χαμηλή ετοιμότητα (46%) για επίτευξη του στόχου εξάλειψης του ΚΤΜ που την απομακρύνει από τον στόχο επίτευξης εμβολιαστικής κάλυψης 90% στα κορίτσια 15 ετών ως το 2030 που έχει θέσει ο ΠΟΥ.
• Σύμφωνα με μοντέλο η εξάλειψη στην Ελλάδα μπορεί να επιτευχθεί έως το 2047 , αν:
• η εμβολιαστική κάλυψη φτάσει το 90% εντός πενταετίας
• και η συμμετοχή στον προσυμπτωματικό έλεγχο (τεστ ΠΑΠ/HPV DNA) φτάσει το 75% έως το 2028

Άλλες διεθνείς πρωτοβουλίες και παραδείγματα χωρών

• Ευρωπαϊκό πλάνο για τον καρκίνο - Europe’s Beating Cancer Plan (EBCP), στο οποίο έχουν υιοθετηθεί οι στόχοι του Π.Ο.Υ. 90-70-90 για τον ΚΤΜ
• Οι πρόσφατες (Ιούνιος 2024) συστάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ καλούν τα κράτη-μέλη σε συστηματική αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης και διαμοιρασμό δεδομένων για τον HPV (και την ηπατίτιδα Β) .
• Η Αγγλία δεσμεύτηκε για εξάλειψη του ΚΤΜ έως το 2040
• Η Σουηδία αναμένεται να επιτύχει την εξάλειψη του ΚΤΜ ήδη από το 2027.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Η Πολιτεία:

• μέσω της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, προβλέπει εκτενέστερα προγράμματα εμβολιασμού παιδιών-εφήβων και ενηλίκων στα οποία προβλέπεται και ο δωρεάν εμβολιασμός έναντι του HPV ανεξαρτήτως φύλου. Συγκεκριμένα:
• για αγόρια και κορίτσια στην ηλικία 9–11 ετών. Εμβολιασμός αναπλήρωσης από 12 έως 18 ετών. Ο εμβολιασμός αναπλήρωσης για ηλικίες 15-18 ετών αποζημιώνεται μέχρι και 31/12/2026
• εμβολιασμός ομάδων αυξημένου κινδύνου 19 – 45 ετών.
• επιπλέον, μέσω του Προγράμματος «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» προσφέρονται δωρεάν προληπτικές εξετάσεις σε όλες τις γυναίκες από 21 έως 65 ετών που δεν έχουν διαγνωστεί με ΚΤΜ, διαθέτουν ΑΜΚΑ, είτε είναι ασφαλισμένες είτε ανασφάλιστες.
• Το Υπουργείο Υγείας έχει συνταχθεί με την Στρατηγική 90-70-90 του ΠΟΥ
• Το Υπουργείο Υγείας έχει υιοθετήσει τις Συστάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ. Εκκρεμεί η δημοσιοποίηση-αξιοποίηση των δεδομένων αυτών από τη πλευρά του Υπουργείου.
• Η 1η ΥΠΕ συμμετείχε στο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό πρόγραμμα PERCH που ολοκληρώθηκε πρόσφατα (Ιούνιος 2025). Αποτέλεσμα της συμμετοχής της 1ης ΥΠΕ είναι 8 podcasts που καλύπτουν όλο το φάσμα ενημέρωσης για τον HPV, στα οποία συμμετέχουν διακεκριμένοι Επαγγελματίες Υγείας και τα οποία είναι προσβάσιμα από Επαγγελματίες Υγείας και κοινό.

Παραδείγματα επιτυχημένων δράσεων ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης πολιτών από την Πολιτεία

• Καμπάνια ευαισθητοποίησης κοινού για εμβολιασμό έναντι COVID19 (σε τηλεόραση, ραδιόφωνο, ΜΚΔ) με γνωστές προσωπικότητες
• Προσβάσιμα δεδομένα εμβολιαστικής κάλυψης για την COVID19
• Αποστολή μαζικού μηνύματος για τον αντιγριπικό εμβολιασμό στο Viber από το κανάλι της Ελληνικής Κυβέρνησης
• Αποστολή μηνυμάτων SMS στους πολίτες για συμμετοχή τους στα επιμέρους προγράμματα του προγράμματος ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ

Η διαχρονική και ευρύτερη αξία του εμβολιασμού

• Ο εμβολιασμός σώζει ζωές και επιστρέφει πολλαπλάσια στην κοινωνία, σημειώνει ο κ. Καρόκης επισημαίνοντας:
• Ορθή εφαρμογή συστάσεων Εθνικού προγράμματος εμβολιασμού παιδιών, εφήβων εξοικονομεί έως και 213 εκατ. ευρώ ετησίως
• Για κάθε 1 ευρώ επένδυσης στο Εθνικό Παιδιατρικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών επιστρέφονται 8,67 ευρώ
• Ο εμβολιασμός ενηλίκων μπορεί να αποφέρει πολλαπλάσια κοινωνικοοικονομικά οφέλη έως και δεκαεννέα φορές της αρχικής επένδυσης

Το φορτίο του HPV είναι σημαντικό και επιβαρύνει και τα δύο φύλα. Η τεχνογνωσία πρόληψης είναι γνωστή και τα περισσότερα εργαλεία είναι ήδη διαθέσιμα στη χώρα μας. Οι προτεινόμενες δράσεις έχουν εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις εμβολιασμών, συνδράμοντας σημαντικά στην αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του ελληνικού πληθυσμού. Ταυτόχρονα, έχουν άμεση πρόσβαση σε μεγάλο μέρος του πολιτών καθιστώντας εύκολη και αποδοτική την μεταφορά του μηνύματος. Τέλος, το κόστος του HPV εμβολιασμού είναι ελάχιστο σε σχέση με τα κοινωνικό-οικονομικά οφέλη που θα αποφέρει.

Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του CNN Greece στην Υγεία